Vì sao bệnh đa nang buồng trứng gây béo phì?

1. Vì sao đa nang buồng trứng gây béo phì?

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một tình trạng đặc trưng bởi sự mất cân bằng nội tiết tố, chu kỳ không đều và sự phát triển của các u nang nhỏ trên một hoặc cả hai buồng trứng. Theo thống kê, bệnh lý này có thể ảnh hưởng đến 4 – 20% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Hội chứng buồng trứng đa nang là một yếu tố rủi ro cho sự phát triển của bệnh béo phì. Nhiều dữ liệu dịch tễ học xác nhận mối liên hệ chặt chẽ giữa béo phì và đa nang buồng trứng. Tuy nhiên, hội chứng buồng trứng đa nang là một tình trạng phức tạp và có khả năng mối quan hệ của nó với bệnh béo phì cũng phức tạp. Điều quan trọng là phải xem xét các cơ chế có thể, nhiều chuyên gia cho rằng đa nang buồng trứng có thể góp phần vào việc tăng cân, đồng thời cản trở những nỗ lực trong việc giảm cân và duy trì trọng lượng cơ thể ở những phụ nữ mắc bệnh này.

Dưới đây là một số cơ chế được cho là liên quan đến việc đa nang buồng trứng gây béo phì:

1.1. Tình trạng kháng Insulin

Hội chứng buồng trứng đa nang là một trong những yếu tố hình thành nên tình trạng đề kháng Insulin trong cơ thể. Hiện tượng này khiến các mô trong cơ thể kém đáp ứng với Insulin, khiến nồng độ Insulin trong máu tăng cao, đồng thời làm lượng đường (Glucose) trong máu cũng cao hơn mức bình thường. Nồng độ Insulin và Glucose cao trong máu sẽ góp phần làm cơ thể tăng sản xuất Androgen (nội tiết tố nam). Hoạt chất liên quan đến các tình trạng như tăng cân ở nữ giới, mọc nhiều lông, nổi mụn… Đây được xem là một trong những cơ chế cơ bản liên quan đến việc tăng cân do buồng trứng đa nang.

1.2. Mức tiêu hao năng lượng thấp ở bệnh nhân đa nang buồng trứng

Mức độ tiêu hao năng lượng (hay đốt cháy mỡ thừa) trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến trọng lượng cơ thể. Quá trình sinh nhiệt diễn ra càng nhiều, càng mạnh thì mức độ tiêu hao năng lượng càng cao, điều này sẽ hỗ trợ rất nhiều trong việc giảm cân và ngược lại. Do đó, điều quan trọng là phải xem xét liệu đa nang buồng trứng có liên quan đến những thay đổi trong bất kỳ khía cạnh nào của quá trình trao đổi chất hay không. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng quá trình sinh nhiệt hay tiêu hao năng lượng sau ăn ở phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang thấp hơn đáng kể so với những người không mắc. Hơn nữa, mức độ kháng insulin tương quan với việc giảm sinh nhiệt sau bữa ăn. Điều này có nghĩa là sự giảm sinh nhiệt càng nhiều thì mức độ kháng Insulin sẽ càng cao ở những phụ nữ mắc bệnh đa nang buồng trứng.

Tuy nhiên, ngay cả khi hội chứng buồng trứng đa nang thực sự liên quan đến việc giảm tiêu hao năng lượng (cả sau khi ăn và/ hoặc khi nghỉ ngơi), điều này cũng không nhất thiết dẫn đến tăng cân. Một số nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng, sinh nhiệt sau bữa ăn chiếm một tỷ lệ tương đối nhỏ trong quá trình trao đổi chất tổng thể. Có vẻ như những thay đổi trong quá trình sinh nhiệt này không góp phần quá lớn vào việc tăng cân, hay nói cách khác chúng không có ý nghĩa lâm sàng.

1.3. Các vấn đề về sức khỏe tâm thần trong đa nang buồng trứng

Ở phụ nữ béo phì mắc đa nang buồng trứng, thường có các dấu hiệu như rậm lông, kinh nguyệt không đều và các vấn đề về khả năng sinh sản. Không có gì ngạc nhiên khi phụ nữ mắc đa nang buồng trứng dễ gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần như dễ cáu gắt, lo lắng, trầm cảm… Trong một nghiên cứu trên 50 bệnh nhân mắc hội chứng buồng trứng đa nang và 50 người phụ nữ bình thường, phụ nữ mắc đa nang buồng trứng có điểm trầm cảm và lo lắng cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng

Việc thực hiện các chiến lược lối sống hiệu quả để đạt được và duy trì quá trình giảm cân cũng như giảm thiểu tình trạng tăng cân thường đòi hỏi sự tập trung, kiên trì và bền bỉ. Bất kỳ vấn đề sức khỏe tâm thần hoặc tình cảm nào cũng có thể cản trở những nỗ lực thực hiện liệu trình giảm cân này. Do vậy, có thể nói tăng cân do buồng trứng đa nang có thể xảy ra gián tiếp thông qua việc ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của bệnh nhân.

1.4. Sự phân giải lipid qua trung gian androgen trong đa nang buồng trứng

Hội chứng buồng trứng đa nang có thể liên quan đến những bất thường trong hoạt động phân giải mỡ của tế bào mỡ. Trong một nghiên cứu, quá trình phân giải mỡ do catecholamine gây ra trong các tế bào mỡ nội tạng đã tăng gấp đôi ở phụ nữ bình thường so với những phụ nữ bị buồng trứng đa nang. Hơn nữa, ở nam giới và phụ nữ bình thường, testosterone tạo điều kiện giải phóng các axit béo không este hóa từ các tế bào mỡ nội tạng trong cơ thể.

Hầu hết các nghiên cứu về tác dụng của androgen trên tế bào mỡ đã cho thấy tác dụng kích thích đối với quá trình phân giải mỡ và làm giảm sự biệt hóa tế bào mỡ, truyền tín hiệu insulin và tạo ra adipokine. Tuy nhiên, dựa trên dữ liệu hiện tại, còn quá sớm để đưa ra giả thuyết về vai trò của những thay đổi trong quá trình phân giải mỡ tế bào mỡ dưới da như một yếu tố góp phần gây tăng cân ở một số phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang.

2. Người bị đa nang buồng trứng làm sao để tránh béo phì?

Dưới đây là một số cách giảm cân cho người bị đa nang buồng trứng, bạn có thể tham khảo và áp dụng cho chính bản thân mình.

2.1. Giảm lượng Carbohydrate

Giảm mức tiêu thụ Carbohydrate là một cách giảm cân cho người bị đa nang buồng trứng, do tác động của carbs đối với mức insulin. Như đã nói ở trên, tình trạng kháng Insulin là một trong những nguyên nhân chính gây tăng cân do buồng trứng đa nang. Theo một số nghiên cứu, chế độ ăn ít Carbohydrate có thể giúp đường huyết của bạn giảm xuống hoặc ở mức ổn định, điều này có thể làm giảm tình trạng kháng insulin, mức insulin lúc đói và mỡ bụng ở những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang hiệu quả hơn so với chế độ ăn nhiều Carbohydrate, đặc biệt là Carbohydrate đơn giản.

2.2. Bổ sung nhiều chất xơ

Chất xơ là một trong những chất giúp bạn no lâu hơn sau bữa ăn nên chế độ ăn nhiều chất xơ có thể thúc đẩy quá trình giảm cân ở những người mắc đa nang buồng trứng.

Trong một số nghiên cứu, lượng chất xơ cơ thể hấp thụ ở mức cao hơn có liên quan đến việc giảm tình trạng đề kháng insulin, tổng lượng mỡ trong cơ thể ít hơn và ít mỡ bụng hơn ở những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang. 

2.3. Ăn đủ chất đạm

Protein giúp ổn định lượng đường trong máu, đồng thời giúp tăng cảm giác no sau bữa ăn. Ngoài ra, hoạt chất này cũng có thể hỗ trợ giảm cân bằng cách giảm cảm giác thèm ăn, giúp bạn đốt cháy nhiều calo hơn và điều chỉnh hay làm giảm nồng độ hormone gây ra cảm giác đói. 

Trong một vài nghiên cứu, các chuyên gia đã chỉ ra rằng những người trong nhóm bổ sung các thực phẩm giàu protein giảm trung bình 9,7 pound (4,4 kg) sau 6 tháng, con số này nhiều hơn đáng kể so với những người trong nhóm hạn chế hoặc không bổ sung protein.

Nếu bạn lo lắng rằng mình không dung nạp đủ protein, bạn có thể thêm chúng vào bữa ăn của mình hoặc có thể chọn đồ ăn nhẹ giàu protein. Thực phẩm giàu protein lành mạnh bao gồm các loại hạt, trứng, sữa, thịt và hải sản.

2.4. Sử dụng chất béo lành mạnh

Bổ sung nguồn thực phẩm chứa chất béo lành mạnh trong chế độ ăn uống của bạn có thể giúp giải quyết vấn đề giảm cân cũng như các triệu chứng khác của hội chứng buồng trứng đa nang.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những phụ nữ bổ sung đầy đủ các chất béo lành mạnh có thể giảm cân rõ rệt sau 8 tuần, bao gồm cả việc giảm mỡ bụng so với những phụ nữ hạn chế sử dụng chất béo lành mạnh. Cơ chế là do những chất béo này góp phần làm giảm cảm giác béo, giúp ta nạp vào ít thực phẩm hơn trong các bữa ăn tiếp theo.

Bạn có thể tham khảo một số loại thực phẩm giàu chất béo lành mạnh như các loại cá béo bao gồm cá hồi, cá trích, cá bơn, cá ngừ… quả bơ, trứng, dầu ô liu…

2.5. Bổ sung lợi khuẩn

Những người bị đa nang buồng trứng có thể có số lượng vi khuẩn đường ruột có lợi thấp hơn. Điều này có thể ảnh hưởng đến quá trình tiêu hoá cũng như làm tăng nguy cơ tích trữ mỡ thừa trong cơ thể. Như chúng ta đã biết vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh có thể đóng một vai trò trong quá trình trao đổi chất và duy trì cân nặng của bạn.

Các nghiên cứu cho thấy rằng những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang có thể có ít vi khuẩn đường ruột hơn những người không mắc bệnh này. Nghiên cứu khác cũng cho thấy rằng một số chủng lợi khuẩn có thể có tác động tích cực đến việc giảm cân.

Chị em có thể bổ sung các loại thực phẩm giàu men vi sinh, chẳng hạn như sữa chua, dưa cải bắp, kefir, dưa muối, kombucha và các thực phẩm hoặc các viên thuốc bổ sung men vi sinh khác để góp phần tăng lượng lợi khuẩn trong đường ruột, điều này giúp quá trình giảm cân được hiệu quả hơn.

2.6. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn và đường bổ sung

Một cách giảm cân cho người bị đa nang buồng trứng hiệu quả khác là cắt giảm lượng thức ăn có hại cho sức khoẻ như đồ ăn chế biến sẵn hay thực phẩm có chứa đường bổ sung. Các loại thực phẩm này có thể làm tăng lượng đường trong máu và tăng nguy cơ kháng insulin, có liên quan đến béo phì.

Nghiên cứu cho thấy rằng phụ nữ mắc đa nang buồng trứng tăng nồng độ đường trong máu và insulin tăng đột biến, sau khi tiêu thụ cùng một lượng thực phẩm chứa đường như những phụ nữ bình thường. Các nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng thực phẩm chế biến ở mức tối thiểu làm tăng lượng đường trong máu ít hơn so với thực phẩm chế phức tạp.

Do vậy, các chuyên gia dinh dưỡng thường khuyến cáo những người mắc đa nang buồng trứng nên hạn chế tiêu thụ đường bổ sung và carbs tinh chế như thức ăn nhanh, bánh kẹo ngọt, nước ngọt, nước tăng lực thể thao.... Điều này có thể giúp họ kiểm soát các triệu chứng của bệnh cũng như duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh.

2.7. Giảm viêm

Viêm là phản ứng tự nhiên của cơ thể bạn đối với nhiễm trùng hoặc chấn thương. Tình trạng viêm phổ biến ở những phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang và có liên quan đến bệnh béo phì.

Trên thực tế, đường và thực phẩm chế biến sẵn có thể góp phần gây ra tình trạng viêm trong cơ thể. Do đó, các chuyên gia dinh dưỡng cũng như bác sĩ khuyến cáo chị em nên áp dụng chế độ ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu và thực phẩm giàu omega 3 như cá béo… Điều này sẽ giúp cơ thể hạn chế được tình trạng viêm.

2.8. Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục là một chiến lược không thể thiếu trong bất kỳ phương pháp giảm cân nào. Đây là một cách giảm cân cho người bị đa nang buồng trứng tuy đơn giản nhưng không phải ai cũng thực hiện được.

Một nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra rằng những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang tham gia tập luyện cardio trong vòng 12 tuần đã giảm khoảng 2,3% tổng lượng mỡ trong cơ thể. Tuy mức giảm này là thấp hơn so với những người bình thường (tập trong cùng một thời gian), tuy nhiên nếu việc tập luyện diễn ra thường xuyên và đều đặn thì sẽ giúp cải thiện độ nhạy Insulin, đồng thời giúp giảm mỡ bụng rất tốt. Ngoài ra, việc tập tập cũng cho là có lợi trong việc giảm cân ở những phụ nữ bị đa nang buồng trứng. Những người này có thể giảm mỡ bụng và tăng khối lượng cơ thể săn chắc đồng thời giảm lượng testosterone và lượng đường trong máu chỉ trong 4 tháng tập luyện với tạ (3 lần/ tuần).

Các nhà khoa học cũng nhận định rằng việc luyện tập thể dục thể thao đều đặn, dù là dưới hình thức nào cũng đều có lợi trong việc giảm cân nói chung và giảm cân ở người bị đa nang buồng trứng nói riêng.

2.9. Ngủ đủ giấc

Giấc ngủ ngày càng được công nhận là một yếu tố tác động rất lớn đối với sức khỏe nói chung và cân nặng nói riêng. Những chị em mắc đa nang buồng trứng thường bị rối loạn giấc ngủ, bao gồm buồn ngủ quá mức vào ban ngày, ngưng thở khi ngủ và mất ngủ… 

Ngoài ra, việc thiếu ngủ hoặc giấc ngủ không đảm bảo đã được chứng minh là làm tăng hoạt động của các hormone gây đói - ghrelin và hormone cortisol, những chất có liên quan trực tiếp đến việc tăng cân. Những nghiên cứu đã cho thấy, những người trưởng thành ngủ ít hơn 6 tiếng mỗi đêm có nguy cơ tăng mỡ bụng cao hơn 12% so với những người ngủ 6–8 tiếng mỗi đêm. 

Các chuyên gia khuyến cáo rằng việc ngủ đủ 7 - 8 tiếng mỗi đêm là một cách giảm cân cho người bị đa nang buồng trứng hiệu quả.

2.10. Giảm căng thẳng

Như ta đã biết, căng thẳng hay thiếu ngủ đều làm tăng nồng độ cortisol, một loại hormone do tuyến thượng thận sản xuất. Nồng độ cortisol cao trong máu ở thời gian dài có thể liên quan đến tình trạng kháng insulin, hậu quả là gây tăng cân. Điều này còn xuất hiện nhiều hơn ở những phụ nữ bị hội chứng đa nang buồng trứng.

Do vậy, cách giảm cân cho người bị đa nang buồng trứng được nói ở đây là hãy tập trung vào các biện pháp quản lý căng thẳng. Bạn có thể tạo cảm giác thư giãn hơn cho bản thân bằng cách thực hiện các sở thích như nghe nhạc, xem phim, đọc sách, ra ngoài với bạn bè, ngồi thiền, tập yoga… hoặc đôi khi bạn cũng cần đến sự giúp đỡ của các chuyên gia tâm lý.

Hội chứng buồng trứng đa nang có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực lên sức khoẻ của người phụ nữ, đặc biệt là làm tăng nguy cơ thừa cân béo phì. Điều quan trọng là bạn cần phát hiện sớm bệnh lý này, từ đó đưa ra những phương pháp điều trị phù hợp để hạn chế tình trạng tăng cân có thể xảy ra.

Để có thể quản lý sức khỏe cũng như kiểm soát cân nặng được tốt hơn, hiện nay những người thừa cân do chế độ ăn uống hay thừa cân do bệnh lý thường được tư vấn nên sử dụng biện pháp giảm cân chuẩn y khoa truyền tiêu hao năng lượng tới từ Hoa Kỳ.

Khác với những cách giảm cân thông thường, truyền tiêu hao năng lượng chú trọng đến việc tìm ra nguyên nhân cụ thể gây nên vấn đề thừa cân thông qua các xét nghiệm lâm sàng hay siêu âm. Tiếp đến người thừa cân sẽ được truyền các loại vitamin, khoáng chất thiết yếu (Vitamin B-complex, Vitamin C, Vàng Selen…) có tác dụng thúc đẩy sự chuyển hóa mỡ của cơ thể theo cơ chế tự nhiên, giúp giảm cân an toàn và không ảnh hưởng đến sức khỏe. 

Với cách giảm cân chuẩn y khoa trên người thừa cân hoàn toàn có thể yên tâm thực hiện để sớm có sự cải thiện về vóc dáng cũng như sức khỏe.