Có nên sử dụng thuốc giảm cân cho phụ nữ sau sinh, cho con bú hay không?

1. Thuốc giảm cân sau sinh là gì? 

Thuốc giảm cân là dược phẩm được quảng cáo là có tác dụng giúp người thừa cân giảm cân nặng nhanh hơn khi kết hợp với chế độ ăn uống và vận động thể chất. Trung bình, những người sử dụng thuốc theo đơn theo chỉ định của bác sĩ, kết hợp ăn uống lành mạnh và tập thể dục có thể giảm khoảng 5 - 10% so với trọng lượng ban đầu. Ngược lại, thuốc giảm cân không kê đơn bán tràn lan trên thị trường thường không hiệu quả và an toàn.

Thông thường, các loại thuốc giảm cân theo toa chỉ được phép sử dụng dưới sự hướng dẫn và giám sát của bác sĩ. Thuốc được dùng cho những đối tượng có chỉ số BMI từ 30 trở lên hoặc từ 27 trở lên có các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, bệnh mạch vành, đái tháo đường, rối loạn lipid máu. Việc sử dụng thuốc giảm cân theo đúng chỉ định của bác sĩ cũng giúp làm giảm các bệnh lý kể trên.

Hiện tại, chỉ có hai nhóm thuốc giảm cân được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ - FDA chấp thuận sử dụng trên người, bao gồm:

1.1. Nhóm thuốc giảm cân bằng cách ức chế sự thèm ăn 

Các loại thuốc này hoạt động theo cơ chế ngăn chặn sự thèm ăn thông qua ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh kiểm soát sự thèm ăn trên não, từ đó khiến người bệnh thấy ít đói hơn hoặc no lâu hơn. Có nhiều loại thuốc khác nhau như:

• Chất kích thích giống như Amphetamin bao gồm Diethylpropion; Benzphetamine, Methamphetamine, Phentermine, Phendimetrazine…
• Lorcaserin: Hoạt động tại một thụ thể Serotonin nhất định trên não.
• Thuốc chống trầm cảm Naltrexone và Bupropion
• Saxenda là một loại thuốc tiêm hormone giúp kiểm soát lượng đường trong máu, mức Insulin và tiêu hóa.

1.2. Nhóm thuốc giảm cân bằng cách ức chế Lipase

Orlistat đã được FDA chấp thuận để điều trị lâu dài bệnh béo phì vào năm 1999. Loại thuốc này hạn chế sự hấp thụ chất béo trong chế độ ăn bằng cách ức chế Enzym lipase tuyến tụy phân hủy chất béo. Chất béo không được tiêu hóa sau đó sẽ được đào thải ra ngoài theo phân.

2. Có nên sử dụng thuốc giảm cân sau sinh, cho con bú không ?

Đối với những đối tượng khác, việc chỉ định sử dụng thuốc giảm cân cũng cần được cân nhắc kỹ càng bởi bác sĩ nhằm bảo đảm tính an toàn và hiệu quả của thuốc. Còn trong trường hợp phụ nữ sau sinh và đang cho con bú, các chuyên gia nhận định rằng cơ thể của cả bé và mẹ sẽ chịu phải ảnh hưởng rất lớn nếu người mẹ sử dụng phương pháp giảm cân sau sinh bằng thuốc. Lời khuyên ở đây là bà mẹ sau sinh không nên sử dụng thuốc giảm cân vì có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân và cả con trẻ.

Về mặt sinh lý, cơ thể người mẹ tăng cân lên là do thừa hưởng tất cả các chất dinh dưỡng mà họ nhận được trong khi mang thai và cả trong giai đoạn cho con bú. Đây chính là nguồn dinh dưỡng duy nhất cung cấp cho sự phát triển toàn diện của đứa trẻ trong cả hai giai đoạn quan trọng này. Sữa mẹ là thức ăn cần thiết cho trẻ sơ sinh vì không chỉ cung cấp các kháng thể tự nhiên, sữa mẹ còn cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể trẻ phát triển, giúp trẻ chống lại bệnh tật và ít mắc phải các bệnh liên quan đến tiêu hóa và hô hấp. Các mẹ bỉm sữa không nên sử dụng thuốc giảm cân sau sinh vì các thành phần có trong các loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa, đôi khi là làm mất sữa và từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến dinh dưỡng của trẻ.

3. Những ảnh hưởng của thuốc giảm cân khi dùng cho phụ nữ sau sinh

Uống thuốc giảm cân sau sinh có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe của cả mẹ và trẻ, vì khi trẻ nhỏ uống phải những hoạt chất từ thuốc có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến đường tiêu hóa nói riêng, cũng như sức khỏe toàn thân nói chung. Bên cạnh đó, các loại thuốc còn chứa các thành phần không phù hợp với đối tượng trẻ sơ sinh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến hệ thần kinh non nớt cũng như tính mạng của trẻ nhỏ. 

Ngoài việc ảnh hưởng đến con, việc giảm cân sau sinh bằng thuốc cũng khá nguy hiểm cho các bà mẹ. Một số loại thuốc có chứa tá dược là các hoạt chất như ephedrine có thể gây co giật, huyết áp cao hoặc phenylpropanolamine có thể gây đột quỵ. Tác dụng phụ điển hình nhất của thuốc trên đối tượng này là gây ra tình trạng mất sữa sau sinh ở những bà mẹ mới sinh. Những phụ nữ tự ý mua thuốc về sử dụng hoặc uống quá liều có thể dễ bị giảm cân đột ngột, gây nên tình trạng thiếu hụt năng lượng để tiết sữa, khiến cơ thể mất sữa hoặc dễ bị tắc sữa. Điều này gây ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu ăn sữa của trẻ nhỏ. Bên cạnh đó, một số loại thuốc giảm cân có thể khiến sữa có mùi lạ làm cho bé bỏ bú vì khó chịu.

Một số tác dụng phụ khác của thuốc giảm cân sau sinh có thể kể đến như đau đầu, mệt mỏi, chóng mặt, đau bụng, đau dạ dày, tiêu chảy, táo bón, chán ăn, tim đập nhanh, hồi hộp…

Ngoài ra, các thuốc giảm cân cũng thường có chứa chất xổ hoặc chất lợi tiểu khiến mẹ liên tục phải đi vệ sinh trong ngày. Điều này có thể gây sụt cân nhanh chóng, dễ mất nước nhiều, tưởng chừng như là tác dụng giảm cân của thuốc nhưng lại là cách làm gây hại nghiêm trọng cho mẹ. Mất nước quá nhiều khiến cơ thể suy nhược, mệt mỏi, giảm lượng sữa… Thành phần Cafein trong một số loại thuốc giảm cân có thể gây nghiện, làm ảnh hưởng đến tâm lý, nguy cơ gây trầm cảm sau sinh.

Ngày nay, trên thị trường dược phẩm tràn lan các loại thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc xuất xứ, chất lượng kém, gây nguy hiểm đến sức khỏe nên tốt nhất các mẹ không nên sử dụng thuốc giảm cân sau khi sinh.

Chị em hãy nhớ, uống thuốc giảm cân không phải là phương pháp duy nhất trong việc giảm cân để lấy lại vóc dáng sau sinh. Việc kết hợp các phương pháp giảm cân tự nhiên như chế độ ăn uống hợp lý và hoạt động khoa học, kiên trì tập những bài tập thể dục phù hợp cho bà bầu và giữ cho tâm trạng được thoải mái cũng là những cách giảm cân an toàn và hiệu quả cho cả mẹ và con.

4. Các phương pháp giảm cân khoa học cho phụ nữ sau sinh

Để tránh được những ảnh hưởng tiêu cực của việc sử dụng thuốc giảm cân sau sinh, các bà mẹ có thể áp dụng các phương pháp giảm cân khoa học được giới thiệu dưới đây:

4.1. Chế độ ăn uống hợp lý

Vấn đề ăn uống đủ chất vô cùng quan trọng để duy trì sức khỏe cũng như hỗ trợ các mẹ bầu giảm cân sau sinh. Các dưỡng chất phù hợp cho thực đơn giảm cân hàng ngày của chị em nên bao gồm: 

• Protein: Cung cấp những thực phẩm giàu protein mà không sợ béo như thịt gà, thịt nạc, các loại hạt, đậu phụ, đậu nành...
• Chất béo: Mẹ bầu sau sinh muốn giảm cân nên lựa chọn các loại chất béo có lợi như cá, ngũ cốc, các loại hạt dinh dưỡng, quả bơ…đồng thời tránh xa các loại chất béo không có lợi từ mỡ động vật, đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, đồ chiên xào…
• Tinh bột: Các mẹ bầu chỉ nên cắt giảm dần dần tinh bột chứ không nên loại bỏ hoàn toàn tinh bột trong chế độ ăn. Thay thế các loại tinh bột thông thường bằng việc sử dụng các loại tinh bột tốt như gạo lứt, ngũ cốc, yến mạch, khoai lang,...
• Vitamin và khoáng chất: Bổ sung thêm các Vitamin và khoáng chất từ các loại thực phẩm lành mạnh như trái cây, yến mạch,  ngũ cốc, hạt dinh dưỡng,...
• Chất xơ: Bổ sung hàm lượng chất xơ từ rau củ hoặc trái cây có thể hỗ trợ cho quá trình trao đổi chất, thúc đẩy sự đốt cháy mỡ thừa giúp giảm cân hiệu quả. Bên cạnh đó, ăn chất xơ sẽ tạo cho cơ thể cảm giác no lâu, giảm cảm giác thèm ăn và giúp mẹ kiểm soát được lượng thực phẩm ăn vào.

4.2. Ăn chậm nhai kỹ

Kèm theo một chế độ ăn hợp lý là phương pháp giảm cân ăn chậm rãi, từ tốn và nhai kỹ, điều này có thể khiến no lâu hơn. Đồng thời, các chất dinh dưỡng cũng được hấp thu tốt hơn, nước bọt tiết ra nhiều hơn hỗ trợ cho quá trình tiêu hóa.

4.3. Uống đủ nước hằng ngày

Uống đủ lượng nước hằng ngày cũng là một cách đơn giản giúp mẹ có thể giảm cân tự nhiên. Nước giúp tăng cường trao đổi chất, thanh lọc cơ thể, mang các chất dinh dưỡng đi khắp cơ thể và hỗ trợ cho việc đốt cháy các năng lượng dư thừa. Mỗi ngày các mẹ nên uống đủ từ 2 - 2,5 lít nước để có thể cung cấp đủ nước cho cơ thể, đồng thời hỗ trợ cho quá trình giảm cân.

4.4. Kiêng ăn vặt

Những chị em, đặc biệt trong giai đoạn sau sinh thường xuất hiện cảm giác thèm ăn, đặc biệt là đồ ăn vặt. Đây chính là nguyên nhân hàng đầu gây tăng cân mà nhiều người mắc phải. Các món ăn vặt thường được làm từ những nguyên liệu không tốt, chứa nhiều tinh bột, đường, dầu mỡ, nhiều phụ gia, các loại gia vị đậm và các chất bảo quản khiến mẹ rất dễ bị tăng cân và ảnh hưởng đến sức khỏe. Vì vậy mẹ bỉm sữa cần tránh xa các món ăn vặt như bim bim, pizza, gà rán khoai tây chiên, trà sữa, cà phê, rượu bia…

4.5. Chế độ luyện tập phù hợp

Muốn có một cơ thể dẻo dai, rắn chắc hơn đồng thời rút ngắn thời gian giảm cân thì các mẹ bầu sau sinh đừng quên chăm chỉ luyện tập thể dục hằng ngày. Trong giai đoạn đầu của thời kỳ hậu sản, khi sức khỏe còn chưa hồi phục đầy đủ, chị em có thể lựa chọn các bài tập thể dục vận động nhẹ nhàng, đi bộ, tập Plank, tập Yoga…Sau khoảng 6 tháng, khi cơ thể dần trở lại trạng thái bình thường, chị em có thể gia tăng cường độ tập luyện bằng cách chạy bộ, bơi lội, tập gym, tập aerobic…

4.6. Đi ngủ sớm và ngủ đủ giấc

Đi ngủ sớm sẽ hạn chế được cơn thèm ăn về đêm, ngăn ngừa cảm giác đói có thể khiến các mẹ ăn không kiểm soát. Bên cạnh đó, đảm bảo thời lượng giấc ngủ cũng giúp bà mẹ giảm cân hiệu quả, bởi vì khi ngủ cơ thể vẫn tiến hành quá trình đốt cháy năng lượng dư thừa. Bà mẹ nên ngủ đủ 7 - 8 tiếng mỗi ngày (có thể chia thành nhiều thời điểm khác nhau), tập trung vào giấc ngủ buổi tối và cũng nên tranh thủ ngủ trưa.

4.7. Giữ tinh thần thoải mái, lạc quan

Giữ tinh thần thoải mái, lạc quan, tránh căng thẳng, stress có có thể giúp mẹ ngăn ngừa tình trạng tăng cân sau sinh. Căng thẳng, lo lắng khiến cơ thể sẽ tiết ra chất gây rối loạn chuyển hóa glucose làm dễ bị tích tụ mỡ thừa hơn. Đồng thời, tâm lý không thoải mái cũng khiến chị em luôn có cảm giác thèm ăn để giải tỏa tâm trạng, gây khó khăn trong việc kiểm soát cân nặng sau sinh.

4.8. Cho con bú

Cho con bú là phương pháp giúp giảm cân tự nhiên, an toàn đã được nhiều chuyên gia dinh dưỡng xác nhận, đồng thời nó còn giúp hạn chế các nguy cơ tắc sữa, mất sữa sau sinh. Những bà mẹ cho con bú đầy đủ và thường xuyên có thể giảm lượng calo nhanh hơn và cũng khỏe mạnh hơn những bà mẹ lười cho con bú hoặc chỉ cho con bú sữa công thức.

Như đã trình bày ở trên, để hạn chế được những ảnh hưởng tiêu cực thì phụ nữ sau sinh và đang cho con bú được khuyến cáo không nên sử dụng các loại thuốc giảm cân. Thay vào đó, xây dựng một chế độ ăn hợp lý kết hợp với các phương pháp giảm cân khoa học khác sẽ giúp cho liệu trình giảm cân của cả mẹ và bé được hiệu quả và an toàn hơn.