Dinh dưỡng là chìa khóa tăng cường miễn dịch chống lại Covid-19

1. Vì sao dinh dưỡng là chìa khóa để phòng chống Covid?

Bệnh do vi rút SARS-CoV-2 (Covid-19) được Tổ chức Y tế Thế giới tuyên bố là đại dịch toàn cầu vào ngày 11 tháng 3 năm 2020. Kể từ đó, cộng đồng khoa học đã tích cực tham gia vào việc phát triển một loại vắc-xin chống lại căn bệnh đáng sợ này. Nhiều nghiên cứu cũng đã được thực hiện đối với các loại thuốc có thể can thiệp trực tiếp vào con đường nhân lên của virus. Tuy nhiên, việc sản xuất các loại vắc xin và thuốc này đòi hỏi rất nhiều thời gian và công sức, điều này là không mong muốn khi xét đến tốc độ lan rộng của vi rút SARS-CoV-2 trên khắp các châu lục. 

Vì lý do này, vai trò của các chất dinh dưỡng trong việc giảm nguy cơ nhiễm SARS-CoV-2 cũng như giảm nhẹ các triệu chứng cũng đã được xem xét. Những chất này luôn sẵn có trong thực phẩm hằng ngày, có tác dụng phụ không đáng kể và mang lại một số lợi ích cho việc tăng cường hoạt động hệ miễn dịch, điều này góp phần rất lớn giúp tăng miễn dịch phòng covid. Các chất dinh dưỡng đa lượng như protein rất quan trọng để sản xuất kháng thể. Các thành phần dinh dưỡng như axit béo omega-3, vitamin C, vitamin E, các chất hóa học thực vật như carotenoids và polyphenol thể hiện các đặc tính chống viêm và chống oxy hóa. Dưới đây là những đánh giá về các chất dinh dưỡng có liên quan trong việc tăng cường tăng miễn dịch phòng covid.

1.1. Protein

Theo chế độ ăn uống khuyến nghị, trung bình một cá nhân cần lượng protein khoảng 0,8 g/kg trọng lượng cơ thể. Một lượng protein thích hợp là cần thiết cho quá trình sản xuất kháng thể và bổ thể trong cơ thể. Protein tiêu thụ trong chế độ ăn uống được chia nhỏ thành các axit amin, sau đó được tập hợp lại thành các kháng thể và bổ sung cho các protein đóng vai trò chính trong việc tăng cường hoạt động hệ miễn dịch. 

Bên cạnh đó, Axit amin đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự kích hoạt của đại thực bào, tế bào tiêu diệt tự nhiên, tế bào lympho B và T. Chúng rất quan trọng đối với việc sản xuất các cytokine và các chất gây độc tế bào. Các axit amin cũng điều chỉnh các con đường trao đổi chất quan trọng của phản ứng miễn dịch chống lại mầm bệnh truyền nhiễm. Các axit amin như arginine và glutamine rất quan trọng trong việc kích thích tăng miễn dịch phòng covid. Sự duy trì khả năng miễn dịch đòi hỏi phải cung cấp đầy đủ tất cả các axit amin hay protein trong chế độ ăn uống. 

Chế độ ăn thiếu protein dẫn đến suy giảm khả năng miễn dịch, từ đó liên quan trực tiếp đến việc gia tăng nguy cơ nhiễm Covid-19. Protein có giá trị sinh học cao chứa các axit amin thiết yếu và từ các nguồn thực phẩm lành mạnh như trứng, thịt gia cầm, thịt, cá, các loại đậu… Nếu bạn đang tự hỏi ăn gì phòng Covid thì những thực phẩm này là một gợi ý cho bạn.

1.2. Lipid

Axit béo trong chế độ ăn ảnh hưởng đáng kể đến phản ứng miễn dịch. Axit béo omega-3 và omega-6 là hai axit béo thiết yếu cần được tiêu thụ trong chế độ ăn uống vì cơ thể con người không thể tổng hợp chúng. Các axit béo omega-3 chủ yếu bao gồm axit α-linolenic (ALA) từ các nguồn thực vật và axit docosahexaenoic (DHA) và axit eicosapentaenoic (EPA) từ các nguồn cá và hải sản. Chế độ ăn uống chứa các axit béo omega-3 này đã được chứng minh là kích hoạt các phản ứng chống viêm trong cơ thể. Mặt khác, axit béo omega-6 như axit arachidonic là tiền chất của eicosanoids gây viêm như prostaglandin và leukotrienes. Hàm lượng chất béo omega-6 cao được tìm thấy trong dầu thực vật tinh chế và cả trong các loại hạt. 

Axit béo omega-3 thay đổi thành phần của lớp phospholipid màng tế bào, do đó ngăn chặn sự xâm nhập của virus. DHA và EPA được kết hợp trong màng sinh chất và ảnh hưởng đến sự kết tụ của các thụ thể. Điều này dẫn đến việc ngăn chặn các tín hiệu kích hoạt sản xuất chất trung gian gây viêm và cuối cùng là giảm các biến chứng của nhiễm trùng Covid-19. 

1.3. Carbohydrate và chất xơ

Tiêu thụ carbohydrate đã được báo cáo là làm tăng sản xuất serotonin, do đó có tác động tích cực đến tâm trạng của người bệnh. Do đó, thực phẩm giàu carbohydrate có tác dụng chống căng thẳng, tự chữa lành rất tốt. Tuy nhiên, lượng carbohydrate trong chế độ ăn uống cần phải được điều chỉnh một cách phù hợp vì lượng carbohydrate dư thừa có thể dẫn đến béo phì, tiểu đường và bệnh tim, có thể làm tăng các biến chứng do nhiễm Covid-19.

Bên cạnh đó, chất xơ là một phần thực phẩm có nguồn gốc thực vật. Chất xơ đã được phát hiện là có tác dụng tiền sinh học như thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn có lợi như Bifidobacterium sp, Lactobacillus sp và ức chế các tác nhân gây bệnh như Clostridium sp. Điều này rất đáng quan tâm vì gần đây Covid-19 có liên quan đến rối loạn tiêu hóa bên cạnh các triệu chứng hô hấp.

1.4. Vitamin

Nếu bạn đang tự hỏi làm cách nào tăng cường hệ miễn dịch để phòng chống Covid-19 thì việc bổ sung các Vitamin dưới đây sẽ là câu trả lời phù hợp cho bạn:

• Vitamin A: Vitamin A đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì hình thái của biểu mô cũng như hình thành lớp chất nhầy khỏe mạnh của đường hô hấp và đường tiêu hóa. Các dạng hoạt động của vitamin A bao gồm retinal, retinol và axit retinoic. Tình trạng vitamin A thấp có tương quan với sự cản trở chức năng của đại thực bào, bạch cầu trung tính, tế bào Lympho T cũng như tế bào Lympho B. Vai trò điều hòa miễn dịch của vitamin A có thể đóng một vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống lại nhiễm trùng Covid-19 thông qua tăng cường hoạt động hệ miễn dịch.
• Vitamin nhóm B: Các Vitamin nhóm B (B1 , B2 , B3 , B5 , B6 , B7 , B 9 và B12 ) là những vitamin tan trong nước, là thành một phần không thể thiếu của một số coenzyme. Chúng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất của tế bào và tham gia sản xuất năng lượng. Vitamin nhóm B đóng một vai trò quan trọng trong việc kích hoạt cả phản ứng miễn dịch bẩm sinh và thích ứng, điều chỉnh việc sản xuất các cytokine tiền viêm và viêm, đồng thời cải thiện đáng kể chức năng hô hấp. Vitamin B cũng làm giảm các vấn đề về đường tiêu hóa, ngăn ngừa tình trạng tăng đông máu và giảm thời gian nằm viện cho bệnh nhân Covid-19.
• Vitamin C: Vitamin C là một chất chống oxy hóa có tác động đáng kể đến hệ thống miễn dịch. Nó ảnh hưởng đến hoạt động của đại thực bào và tế bào lympho T. Vitamin C được cho là có hoạt tính kháng vi-rút bằng cách tăng cường sản xuất protein interferon. Với tác dụng chống oxy hóa và kháng vi-rút của vitamin C, cũng như sự an toàn và thuận tiện có thể là một lựa chọn hiệu quả để tăng miễn dịch phòng Covid-19. Vì thế bổ sung thực phẩm có chứa Vitamin C là câu trả lời thích hợp cho câu hỏi ăn gì phòng Covid-19.
• Vitamin D: Vitamin D có thể được cơ thể tổng hợp khi có ánh sáng mặt trời. Dạng hoạt động của vitamin D là calcitriol (1,25 dihydroxyvitamin D) không chỉ đóng vai trò điều hòa cân bằng nội môi canxi và duy trì sức khỏe của xương mà còn tăng cường hoạt động hệ miễn dịch. Người ta đã đề xuất rằng Vitamin D làm giảm nguy cơ nhiễm vi khuẩn theo các cơ chế. Đầu tiên, tăng cường hàng rào bảo vệ tự nhiên bằng cách giúp duy trì các liên kết chặt chẽ giữa các tế bào biểu mô. Thứ hai, vitamin D tăng cường khả năng miễn dịch bẩm sinh bằng cách thúc đẩy giải phóng defensin và cathelicidin đã được chứng minh là có tác dụng chống vi-rút. Điều này cho thấy vai trò có thể có của vitamin D trong việc điều chỉnh cơ chế bệnh sinh của Covid-19.
• Vitamin E: Vitamin E là một loại vitamin tan trong chất béo bao gồm cả tocopherols và tocotrienols. Đây là một chất chống oxy hóa mạnh. Vitamin E đã được chứng minh là có tác dụng điều chỉnh phản ứng miễn dịch bằng cách điều chỉnh sự cân bằng TH1/TH2 và khởi tạo tín hiệu tế bào lympho T. Vitamin E không chỉ hoạt động thông qua con đường chống oxy hóa để tăng số lượng tế bào T mà còn làm tăng phản ứng phân bào của tế bào lympho, bài tiết IL-2 cytokine, hoạt động của các tế bào tiêu diệt tự nhiên và cuối cùng làm tăng miễn dịch phòng Covid-19.

1.5. Khoáng chất

Các loại khoáng chất dưới đây giúp tăng cường hoạt động hệ miễn dịch phòng chống Covid-19:

• Kẽm: Kẽm là một vi chất dinh dưỡng thiết yếu hỗ trợ cho nhiều enzym tham gia vào các phản ứng chống oxy hóa. Sự thiếu hụt kẽm gây ra stress oxy hóa và cũng ảnh hưởng đến cả khả năng miễn dịch tự nhiên và thu được. Đã có báo cáo rằng tình trạng thiếu kẽm làm tăng nguy cơ nhiễm virus. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng kẽm can thiệp vào chu kỳ nhân lên của virus bằng cách ức chế quá trình lột vỏ của virus, cản trở quá trình phiên mã, dịch mã protein và xử lý polyprotein của virus. Người ta đã đề xuất rằng Zn +2 ức chế sự sao chép của SARS-CoV-2 bằng cách ngăn chặn quá trình tổng hợp ARN thông qua sự ức chế RNA polymerase.
• Selen: Selen tham gia vào quá trình tổng hợp một số enzym chống oxy hóa như glutathione peroxidase, selenoprotein P và thioredoxin reductase. Do đó, vai trò chính của selen là khả năng hoạt động như một chất chống oxy hóa và ngăn chặn các loại oxy phản ứng (ROS). Thiếu selen trong chế độ ăn uống có liên quan đến khả năng gây bệnh cao của một số loại vi rút. Tỷ lệ chữa khỏi Covid-19 được phát hiện là cao hơn đáng kể ở những bệnh nhân có lượng selen cao trong chế độ ăn uống. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng vi chất này có thể ngăn chặn không chỉ vòng đời của SARS-CoV-2 mà còn cả sự đột biến thành dạng độc hại hơn. Selen làm giảm oxy hóa do virus gây ra, cơn bão cytokine và tổn thương cơ quan. Nếu bạn đang thắc mắc rằng cách nào tăng cường hệ miễn dịch để phòng chống Covid thì bổ sung Selen là một lựa chọn bạn có thể tham khảo.
• Sắt: Cân bằng nội môi sắt được điều chỉnh chặt chẽ trong quá trình nhiễm vi khuẩn và virus. Khi có phản ứng viêm, sự hấp thụ sắt sẽ giảm để hạn chế sự nhân lên của vi khuẩn và vi rút. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chứng minh rằng trong thời gian thiếu sắt kéo dài, quá trình sản xuất kháng thể sẽ giảm đáng kể. Sắt cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự tăng sinh và trưởng thành của tế bào T cũng như điều hòa sản xuất cytokine. 

1.6. Các chất dinh dưỡng khác

• Polyphenol: Polyphenol là các hợp chất phenolic có nguồn gốc từ thực vật có các đặc tính chống oxy hóa và chống viêm. Polyphenol trong chế độ ăn uống được phân loại thành bốn nhóm bao gồm axit phenolic, lignans, stilbenes và flavonoid. Một số polyphenol, ví dụ như flavonoid quercetin thể hiện đặc tính kháng vi-rút. Quercetin đã được báo cáo là làm giảm khả năng lây nhiễm của virus và cản trở sự nhân lên của virus nội bào. Có rất nhiều bằng chứng nêu bật tác dụng tiền sinh học của polyphenol đối với đường ruột. Điều này có thể giúp điều chỉnh tình trạng rối loạn vi sinh vật đường ruột được báo cáo là do nhiễm SARS-CoV-2 gây ra. 
• Curcuminoids: Curcumin là hợp chất hoạt tính sinh học có trong củ nghệ có phương thức hoạt động đa cơ chế. Nó có thể ức chế sự xâm nhập của virus vào tế bào, đóng gói virus và protease của virus. Curcumin có thể đóng một vai trò có lợi trong việc điều trị nhiễm Covid-19.
• Carotenoid: Carotenoid là tetraterpenoid. Chúng bao gồm các sắc tố hữu cơ màu cam, đỏ và vàng do thực vật, tảo và vi khuẩn tạo ra. Một số carotenoid phổ biến là α- và β-caroten, lutein, zeaxanthin và lycopene. Carotenoid nổi tiếng với đặc tính chống oxy hóa. Do đó, mức độ thấp của carotenoids có liên quan đến stress oxy hóa. Vai trò kháng vi-rút của lutein, carotene và zeaxanthin đã được báo cáo. Một số caroten đóng vai trò là tiền chất của vitamin A có liên quan trực tiếp đến chức năng điều hòa miễn dịch. Đã có báo cáo rằng carotenoid làm giảm bớt các phản ứng viêm dẫn đến tổn thương phổi trong quá trình nhiễm Covid-19.

2. Giải pháp phòng tránh Covid -19

Covid-19 là một bệnh lý truyền nhiễm có sức lây lan rất nhanh, vì thế chúng ta nên học cách phòng tránh để hạn chế tối đa sự lây nhiễm. Nhiều chuyên gia cũng như bác sĩ đã đưa ra những lời khuyên để dự phòng vấn đề này như sau:

• Bổ sung các chất dinh dưỡng có liên quan đến tăng cường hoạt động hệ miễn dịch như đã nói ở trên.
• Tránh tiếp xúc gần với những người nhiễm bệnh hoặc khi nghi ngờ bản thân nhiễm bệnh, bạn nên tự giác cách ly với những người xung quanh mình.
• Hạn chế tập trung đông người, đặc biệt là trong thời điểm đại dịch đang có dấu hiệu quay trở lại.
• Luôn mang khẩu trang che miệng và mũi khi đi ra ngoài, đặc biệt khi đến những nơi đông người.
• Khi ho hay hắt hơi, hãy cố gắng che miệng và mũi bằng khăn giấy.
• Rửa tay thường xuyên hơn, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh hoặc làm việc hay trước khi ăn… Nên sử dụng xà phòng hoặc nước rửa tay chuyên dụng để có hiệu quả tốt nhất.
• Tiêm chủng đủ liều vacxin phòng chống Covid-19
• Hạn chế hoặc tránh sờ tay lên mũi miệng, mắt.
• Làm sạch môi trường sống, thường xuyên lau dọn nhà cửa, đặc biệt là những nơi thường xuyên tiếp xúc như bàn ăn, giường ngủ, bàn làm việc, nhà vệ sinh…
• Tăng cường luyện tập thể dục thể thao để tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch.
• Một số biện pháp khác như uống đủ nước, bảo đảm thời lượng và chất lượng giấc ngủ, giảm căng thẳng… Tất cả những điều này có thể giúp tăng miễn dịch phòng covid nói riêng và sức khỏe tổng thể nói chung.

Dinh dưỡng được cho là “chìa khóa” giúp cải thiện và tăng cường hoạt động hệ miễn dịch, điều này có liên quan chặt chẽ đến hiệu quả dự phòng và điều trị Covid - 19.

Dinh dưỡng ngoài đến từ việc bổ sung các loại thực phẩm, thức uống giàu dưỡng chất thì còn có thể đến từ cách sử dụng liệu pháp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể. Phương pháp này là sự kết hợp của chất lỏng IV, vitamin và chất chống oxy hóa, giúp làm sạch cơ thể, tăng cường hệ thống miễn dịch từ cấp độ tế bào. Khi cơ thể chúng ta được tăng cường hệ miễn dịch thì hàng rào sức khỏe cũng được bảo vệ từ đó giúp giảm nguy cơ nhiễm bệnh cũng như phòng chống Covid-19 hiệu quả.