Chế độ dinh dưỡng cho người béo phì có gì đặc biệt?

1. Người béo phì ăn thế nào?

1.1. Nguyên tắc ăn uống cho người béo phì

Trước hết, những bệnh nhân béo phì cần quan tâm đến chế độ ăn uống hàng ngày vì nguyên nhân chính dẫn đến béo phì chủ yếu là qua việc ăn uống. Thông thường, nếu lượng calo cung cấp vào cơ thể lớn hơn nhiều lượng calo tiêu thụ thì điều này có thể làm tích lũy, dự trữ năng lượng và chuyển đổi chúng thành mỡ, lâu dần gây ra thừa cân và béo phì.

Nhiều người thắc mắc rằng béo phì ăn thế nào để cải thiện cân nặng tốt nhất. Để giảm cân hiệu quả, trước hết các chuyên gia khuyến cáo bạn cần nắm rõ nguyên tắc về chế độ dinh dưỡng cho người béo phì:

• Giảm lượng calo tiêu thụ: Nguyên tắc đầu tiên cho mọi liệu trình giảm cân là giảm lượng calo nạp vào cho chế độ ăn và tăng năng lượng tiêu thụ thông qua các hoạt động khác. 
• Hạn chế thực phẩm có hại: Việc hạn chế đồ ăn có hại, trong đó đặc biệt nhất là những thực phẩm nhiều dầu mỡ là một nguyên tắc rất quan trọng đối với chế độ dinh dưỡng cho người béo phì. Chất béo hoặc dầu mỡ chỉ nên chiếm khoảng 15 - 20% tổng năng lượng khẩu phần ăn. 
• Ưu tiên các thực phẩm lành mạnh: Thực phẩm lành mạnh bao gồm những thực phẩm giàu protein, nhiều chất xơ, vitamin, khoáng chất… đây là nguồn dinh dưỡng đặc biệt cho người béo phì mong muốn giảm cân. Những thực phẩm này thường giúp làm chậm quá trình tiêu hóa thức ăn, giảm cảm giác đói, tăng cảm giác no để giảm ăn, từ đó giảm bớt lượng năng lượng tiêu thụ.
• Thực hiện các phương pháp ăn uống khoa học: Không bỏ bữa, ăn sáng đầy đủ, ăn chậm nhai kỹ, uống nhiều nước, hạn chế ăn vặt, hạn chế ăn đêm, không ăn uống khi làm việc… đây là những thói quen ăn uống khoa học mà bất kỳ liệu trình giảm cân cho người béo phì nào cũng phải có.

1.2. Nguồn dinh dưỡng đặc biệt cho người béo phì

Thành phần cần có trong thực đơn dinh dưỡng đặc biệt cho người béo phì bao gồm:

Protein

Chế độ dinh dưỡng cho người béo cần đảm bảo có đủ 15 - 25% protein trong khẩu phần ăn .Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng thì một ngày nữ giới nên được bổ sung 46 – 75 g chất đạm, còn nam giới là 56 – 91 g. Protein hay chất đạm có thể giúp giảm cảm giác thèm ăn, tăng cảm giác no, đồng thời giúp tăng khối cơ, đốt cháy mỡ thừa, đẩy nhanh quá trình trao đổi chất khiến giảm cân ở người béo phì diễn ra nhanh hơn. 

Một số loại thực phẩm có chứa nhiều Protein bao gồm thịt bò, thịt lợn, thịt cừu, thịt gà…cá hồi, cá thu, cá ngừ, hải sản…trứng, sữa, phô mai tươi… Các loại đậu như đậu phụ, đậu đỏ, đậu xanh, đậu nành, đậu Hà Lan… một số loại trái cây như cải bó xôi, bí đỏ, súp lơ xanh, măng tây, bưởi, ổi…

Chất xơ

Chất xơ là dinh dưỡng đặc biệt cho người béo phì, chất này có nhiều trong các loại thực phẩm từ thực vật như trái cây, rau củ quả. Chất xơ giúp bạn giảm cảm giác thèm ăn và tăng cảm giác no. Đồng thời, lượng chất xơ thường có trong các loại thực phẩm ít calo và chất béo, vì thế việc bổ sung chất xơ được xem như là một cách giảm cân ở người béo phì.

Các loại trái cây và rau có hàm lượng chất xơ cao như quả dâu tây, quả táo, quả bơ, quả chuối, quả lê… Rau mầm brussels, củ cải đường, bông cải xanh, cà rốt… Bên cạnh đó còn một số các loại thực phẩm khác cũng chứa nhiều chất xơ như ngũ cốc nguyên hạt, lúa mạch, yến mạch, lúa mạch đen và các loại đậu…

Vitamin và khoáng chất

Việc bổ sung vitamin và khoáng chất thường được khuyến cáo cho những người béo phì đang sử dụng phần ăn năng lượng thấp dưới 1200 kcal mỗi ngày. Các vitamin và khoáng chất thường tham gia vào các hoạt động của cơ thể, trong đó có cả quá trình đốt cháy mỡ thừa và tiêu hao năng lượng. Vì vậy việc bổ sung vitamin và khoáng chất trong chế độ dinh dưỡng cho người béo là rất cần thiết.

Lợi khuẩn đường ruột

Vi khuẩn có lợi trong đường ruột đã được chứng minh là có vai trò trong việc kiểm soát cân nặng. Trong đó, một số loại vi khuẩn làm tăng lượng năng lượng từ thức ăn, dẫn đến tích tụ mỡ thừa, gây tăng cân, và ngược lại. Dưới đây là một số loại thực phẩm giúp cung cấp lượng vi khuẩn có lợi cho ruột:

• Thực phẩm lên men probiotic như dưa cải bắp, kefir, kim chi, sữa chua Hy Lạp… đều chứa một lượng lớn men vi sinh có lợi. 
• Thực phẩm prebiotic như trái cây và rau quả, đặc biệt là rễ rau diếp xoăn, hành tây, tỏi, atisô, tỏi tây, măng tây, chuối, bơ, yến mạch và lúa mạch… Những thực phẩm này kích thích quá trình hoạt động và phát triển của một số vi khuẩn có lợi, từ đó giúp kiểm soát cân nặng. 

1.3. Thừa cân béo phì nên hạn chế ăn gì ăn gì?

Ngoài những thực phẩm được khuyến cáo thì chế độ dinh dưỡng cho người béo phì cần lưu ý hạn chế một số loại thực phẩm sau:

• Carb xấu: Các loại Carb xấu thường là những Carb đơn giản có nhiều trong các loại thực phẩm như bánh ngọt, nước ngọt, bánh mì trắng, gạo trắng… Các loại carb đơn giản thường được cơ thể hấp thu nhanh chóng, do vậy dễ tạo cảm giác đói. Ngoài ra, lượng carb này dễ được chuyển hóa, vì thế làm tăng nguy cơ tạo ra năng lượng dư thừa, năng lượng này về sau sẽ chuyển hóa thành mỡ thừa, gây tăng cân. Thay vào đó, bạn hãy thêm các loại thực phẩm chứa Carb tốt (carb phức tạp) như gạo lứt, yến mạch, diêm mạch, bánh mì đen, ngũ cốc nguyên hạt, khoai củ…vào chế độ ăn của bạn.
• Chất béo không lành mạnh: Chất béo là một chất cần thiết cho hoạt động sống trong cơ thể. Chất béo được chia thành 2 loại chính là chất béo bão hòa và chất béo không bão hòa. Trong đó, chất béo bão hòa được xem là loại chất không lành mạnh, vì thế cần hạn chế sử dụng trong chế độ dinh dưỡng cho người béo phì. Chất béo bão hòa được tìm thấy trong các loại thực phẩm như da của gia súc và gia cầm, nội tạng động vật, mỡ động vật, sản phẩm sữa giàu chất béo bao gồm sữa nguyên kem, bơ, phô mai, kem tươi… Thay vào đó, hãy sử dụng các thực phẩm chứa chất béo không bão hòa như các loại cá béo, dầu ô liu, hạt chia, quả bơ…
• Thực phẩm nhiều cholesterol: Nội tạng động vật và một số món ăn nhiều dầu mỡ như đồ chiên rán, món xào, các loại nước sốt ăn kèm salad…
• Hạn chế những thực phẩm nhiều năng lượng: Hạn chế các thực phẩm như đường mật, bánh ngọt, mứt, kẹo, socôla, nước ngọt…
• Hạn chế ăn muối: Bạn chỉ nên ăn lượng muối dưới 6 gram ngày. Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm chứa nhiều muối cùng các loại đồ ăn tương tự như nước mắm, nước tương, lạp xưởng, xúc xích, đồ hộp, các loại hải sản khô như tôm khô, cá khô, mực khô… đồ ăn muối chua như dưa, cà, tương ớt…
• Chất kích thích và đồ uống có cồn: Không sử dụng các chất kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá…

2. Lượng calo cho người béo phì là bao nhiêu? 

Đến hiện nay, chưa có một con số thống nhất cho lượng calo nên được tiêu thụ ở những bệnh nhân béo phì. Lượng calo khuyến cáo hấp thụ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố từ giới tính, tuổi tác, cân nặng hiện tại, tính chất công việc và vận động… Nếu bạn đang tự hỏi làm thế nào để giảm cân ở người béo phì thông qua lượng calo tiêu thụ thì câu trả lời đơn giản đó chính là bạn nạp vào lượng calo ít hơn so với lượng calo mà cơ thể bạn cần. Sau đây sẽ là lượng calo cần thiết cho từng đối tượng khác nhau:

• Phụ nữ: Phụ nữ tầm 20 tuổi sẽ cần lượng calo khoảng 2.200 mỗi ngày để duy trì mức cân nặng ổn định. Những phụ nữ lớn tuổi hơn từ 26 - 50 tuổi sẽ cần nạp khoảng 2000 calo mỗi ngày. Nếu muốn giảm khoảng 1 pound (0,45 kg) mỗi tuần thì đi nên nạp khoảng 1500 calo mỗi ngày. Những người phụ nữ trên 50 tuổi chỉ nên dung nạp khoảng 1800 calo mỗi ngày để giữ trọng lượng ổn định và 1300 calo nếu muốn giảm 1 pound mỗi tuần.
• Đàn ông: Đàn ông tầm 19 - 25 tuổi sẽ cần khoảng 2800 calo mỗi ngày để duy trì cân nặng ổn định. Nếu muốn giảm ít nhất 1 pound mỗi tuần thì cần dung nạp khoảng 2300 - 2500 mỗi ngày, kết hợp với các hoạt động điều độ. Nam giới trong độ tuổi từ 26 - 25 tuổi nên duy trì mức calo khoảng 2600 mỗi ngày, đồng thời tiêu thụ 2100 calo mỗi ngày nếu muốn giảm khoảng 1 pound. Những người từ 46 - 65 tuổi chỉ cần dung nạp khoảng khoảng 2400 calo mỗi ngày, còn người trên 65 tuổi chỉ cần dung nạp khoảng 2200 calo mỗi ngày để duy trì cân nặng ổn định.
• Trẻ em: Đối với những trẻ mới biết đi chỉ nên dung nạp khoảng 1200 - 1400 calo mỗi ngày, những trẻ lớn hơn ở tuổi thiếu niên cần trung bình 2000 - 2800 calo mỗi ngày để duy trì mức cân nặng ổn định.

Trên đây là mức calo tiêu thụ trung bình của từng đối tượng theo từng độ tuổi khác nhau. Đối với những người béo phì đang có nhu cầu giảm cân, các chuyên gia và bác sĩ khuyến cáo chỉ cần giảm khoảng từ 300 - 400 calo so với lượng calo trung bình này. Lượng calo này có thể được giảm thông qua việc giảm khẩu phần ăn, hoặc đôi khi là giữ nguyên khẩu phần ăn nhưng tăng cường luyện tập thể dục. Do vậy, để tính toán và xác định chính xác lượng calo cần giảm ở những người béo phì, họ cần đến gặp và nói chuyện trực tiếp với các bác sĩ, để được đưa ra liệu trình giảm cân phù hợp nhất.

3. Chế độ dinh dưỡng đặc biệt cho người béo phì

Hiện nay có rất nhiều phương pháp hay chế độ ăn uống được cho là có hiệu quả trong liệu trình giảm cân của bạn. Dưới đây là một số chế độ dinh dưỡng đặc biệt cho người béo phì, nếu bạn thuộc đối tượng này hãy tham khảo và thử áp dụng chúng.

3.1. Chế độ ăn rất thấp năng lượng

Một khẩu phần ăn có thể cắt giảm được khoảng 1000 calo (sự chệch lệch năng lượng giữa tiêu hao và ăn vào) được xem là một chế độ ăn rất thấp năng lượng. Một chế độ ăn như vậy có thể bao gồm khoảng 800 calo mỗi ngày, các thức ăn có trong thực đơn gồm có protein, chất xơ, vitamin, khoáng chất, điện giải… Chế độ ăn này có giá trị sinh học rất cao, điều đó thể hiện qua việc có thể giúp giảm cân nhanh trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, chế độ ăn rất thấp năng lượng lại thiếu tính bền vững và việc thực hiện chế độ ăn rất thấp năng lượng chỉ nên kéo dài từ khoảng 12 - 16 tuần nhằm hạn chế những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Chế độ ăn rất thấp năng lượng nên được tiến hành từ từ, khi cơ thể đã dần quen và vận hành tốt, quá trình này có thể giúp người béo phì giảm khoảng 20 kg cân nặng trong vòng 16 tuần. Nam giới béo phì sẽ có tốc độ giảm nhanh hơn.

Chế độ ăn này chỉ nên dành cho những bệnh nhân béo phì có chỉ số khối cơ thể (BMI) lớn hơn 30, đặc biệt là những người có kèm với các bệnh lý như cơn ngưng thở khi ngủ, đái tháo đường type 2.

3.2. Thay thế bữa ăn bằng đồ uống

Bữa ăn được thay thế bằng đường uống đôi khi là một chế độ ăn được sử dụng để kiểm soát và giảm cân nặng cho những bệnh nhân béo phì. Bạn cần biết rằng, việc thay thế bữa ăn hàng ngày bằng các loại đồ uống rất thấp năng lượng chỉ có thể xảy ra từ 1 - 2 bữa ăn, các bữa khác trong ngày bệnh nhân cần được ăn uống như bình thường (chế độ ăn lành mạnh).

Nguyên tắc các sản phẩm sử dụng trong việc thay thế bữa ăn thông thường là những đồ uống giàu protein, có giá trị sinh học cao như đạm Whey, ít béo, giàu vitamin và những khoáng chất thiết yếu.

Béo phì đã được công nhận là một bệnh lý và cần phải được kiểm soát cũng như điều trị tốt, nhằm hạn chế các biến chứng mà tình trạng này có thể gây ra. Do đó, chế độ ăn hay chế độ dinh dưỡng cho người béo phì có thể đặc biệt hơn so với những bệnh lý khác. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng thừa cân béo phì, hãy nói chuyện với bạn sĩ về tình trạng của mình, để cùng nhau xây dựng một chế độ ăn nói riêng và liệu trình giảm cân nói chung được an toàn và hiệu quả.

Ngoài ra, nếu bạn có sự hạn chế về thời gian hay áp dụng chế độ dinh dưỡng cho người béo phì nhưng không mang đến hiệu quả thì có thể tham khảo lựa chọn liệu pháp tái tạo năng lượng bằng việc truyền các loại vitamin và khoáng chất với công thức độ quyền từ Mỹ. Đây là 1 giải pháp an toàn và hiệu quả giúp bạn tăng cường khả năng miễn dịch và tái tạo năng lượng cho cơ thể, tăng cường trao đổi chất. Dịch vụ này sử dụng các vitamin, khoáng chất & axit amin được chọn lọc và đưa vào cơ thể thông qua truyền tĩnh mạch. Trước khi thực hiện, bạn sẽ được các bác sĩ đánh giá sức khỏe tổng quát, tư vấn thể trạng và có những gợi ý phù hợp dành riêng cho bạn.