Các nguyên nhân tăng cân bất thường ngoài ý muốn

Tăng cân bất thường xảy ra khi bạn tăng cân mà không tăng tiêu thụ thức ăn hoặc chất lỏng và không giảm hoạt động. Tăng cân bất thường thường là do giữ nước, tăng trưởng bất thường, táo bón hoặc mang thai, có thể diễn ra định kỳ, liên tục hoặc nhanh chóng. Tăng cân đột ngột bao gồm sự dao động thường xuyên về cân nặng, ví dụ như tăng cân bất thường xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ. Tăng cân không chủ ý theo chu kỳ nhưng dài hạn thường là kết quả của quá trình mang thai kéo dài 9 tháng. Tăng cân đột ngột có thể là do tác dụng phụ của thuốc. Nhiều trường hợp tăng cân ngoài ý muốn là vô hại, nhưng một số trường hợp có thể báo hiệu về những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Tăng cân đột ngột có thể cực kỳ khó chịu, đặc biệt là khi bạn không biết nguyên nhân gây ra tình trạng này. Mặc dù chế độ dinh dưỡng thường đóng vai trò cốt lõi trong việc tăng cân, nhưng các yếu tố khác như căng thẳng kéo dài và thiếu ngủ cũng có thể góp phần. Dưới đây là những nguyên nhân tăng cân không kiểm soát:

1. Ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát

Nhiều loại thực phẩm tốt cho sức khỏe, chẳng hạn như yến mạch, trái cây đông lạnh và sữa chua, được chế biến ở mức đơn giản. Tuy nhiên, thực phẩm chế biến kỹ, bao gồm ngũ cốc có đường, thức ăn nhanh và bữa tối bằng lò vi sóng, chứa rất nhiều thành phần có hại, cũng như đường bổ sung, chất bảo quản và chất béo không lành mạnh. Tiêu thụ nhiều thực phẩm này là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát. Hơn nữa, nhiều nghiên cứu đã đưa kết luận về mối liên quan giữa thực phẩm chế biến sẵn với việc tăng cân. Trong một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2019 trên 19,363 người Canada trưởng thành, các nhà khoa học đã tìm ra bằng chứng cho thấy nhóm ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn nhất có nguy cơ thừa cân béo phì nhiều hơn 32% so với nhóm ăn ít nhất. Thực phẩm được chế biến kỹ ở nhiệt độ cao thường chứa nhiều calo nhưng không có chất dinh dưỡng thiết yếu, chẳng hạn như protein và chất xơ, khiến bạn cảm thấy no. Trên thực tế, trong một nghiên cứu kéo dài 2 tuần ở 20 người, những người tham gia đã ăn theo chế độ ăn kiêng siêu chế biến đã tiêu thụ nhiều hơn khoảng 500 calo mỗi ngày so với những người sử dụng chế độ ăn kiêng chưa qua chế biến. Vì vậy, để không bị tăng cân bất thường, bạn nên cân nhắc cắt bỏ các bữa ăn chế biến sẵn và đồ ăn nhẹ, thay vào đó tập trung vào thực phẩm nguyên chất.

2. Tăng cân đột ngột do ăn quá nhiều đường

Thường xuyên tiêu thụ thực phẩm và đồ uống có đường, chẳng hạn như kẹo, bánh ngọt, soda, đồ uống chứa calo, kem, trà đá và cà phê có đường, có thể là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát mà bạn không hề nhận ra. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra lượng đường nạp vào không chỉ liên quan với việc tăng cân bất thường mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh tim mạch. Đặc biệt, đồ uống có đường chính là loại thực phẩm cung cấp đường nhiều nhất ở Hoa Kỳ và có liên quan chặt chẽ đến thừa cân. Trong một đánh giá tổng quan dựa trên 30 nghiên cứu ở 242,352 trẻ em và người lớn đã chỉ ra mối liên quan giữa lượng đồ uống có đường với việc thừa cân béo phì. Một nghiên cứu khác được tiến hành trên 11,218 phụ nữ tiết lộ rằng uống 1 cốc nước ngọt có đường mỗi ngày dẫn đến tăng cân 1 kg trong 2 năm - nghĩa là việc cắt bỏ đồ ngọt có thể giúp bạn không bị tăng cân bất thường.

3. Tăng cân bất thường do lối sống ít vận động

Không hoạt động là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tăng cân bất thường và tăng tỉ lệ mắc các bệnh mãn tính. Những hoạt động ít vận động bao gồm làm việc bàn giấy, xem TV, lái xe và sử dụng máy tính hoặc điện thoại. Một nghiên cứu được tiến hành trên 464 người thừa cân béo phì cho thấy thời gian ngồi trung bình hàng ngày của họ là 6,2 giờ vào những ngày làm việc và con số này là 6 giờ vào những ngày nghỉ. Các nhiệm vụ liên quan đến công việc là yếu tố đóng góp nhiều nhất cho việc ngồi nhiều, tiếp theo là xem TV. Thực hiện một vài thay đổi lối sống đơn giản, chẳng hạn như tập thể dục và ngồi ít hơn, có thể giúp bạn không bị tăng cân đột ngột. Ví dụ, một nghiên cứu kéo dài 3 tháng ở 317 công nhân cho thấy rằng thay thế chỉ 1 giờ ngồi bằng 1 giờ đứng trong ngày làm việc sẽ giúp giảm tổng khối lượng mỡ và vòng eo đồng thời tăng khối lượng cơ nạc. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc dành quá nhiều thời gian trên màn hình máy tính, TV, điện thoại, góp phần đáng kể vào việc tăng cân bất thường. Với những thay đổi nhỏ trong lối sống như đi dạo sau bữa tối thay vì xem TV, tập thể dục hoặc vận động nhẹ trong giờ nghỉ trưa, mua một chiếc bàn đứng hoặc máy chạy bộ, hoặc đạp xe đi làm, có thể giúp bạn không bị tăng cân.

4. Chế độ ăn kiêng Yo-yo khiến bạn tăng cân bất thường theo chu kỳ

Chế độ ăn kiêng Yo-yo đề cập đến các chu kỳ giảm cân có chủ ý sau đó là tăng cân đột ngột trở lại. Đáng chú ý, loại hình ăn kiêng này có liên quan đến việc tăng nguy cơ tăng cân bất thường theo thời gian.Trong một nghiên cứu được tiến hành trên 2,785 người trưởng thành, những người theo chế độ ăn kiêng Yo-yo trong vòng 1 năm trước đó có trọng lượng cơ thể và vòng eo lớn hơn so với những người không ăn kiêng kiểu này. Các nghiên cứu khác cũng tiết lộ rằng ăn uống hạn chế và ăn kiêng có thể là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát trong tương lai do phản ứng sinh lý của cơ thể đối với những hành vi đó, chẳng hạn như thay đổi hormone đói và no. Ngoài ra, hầu hết những người giảm cân thông qua chế độ ăn kiêng hạn chế đều tăng cân trở lại trong vòng 5 năm. Để giảm cân lâu dài và bền vững, bạn nên tập trung vào thay đổi lối sống, bao gồm tập thể dục, cắt giảm thực phẩm chế biến kỹ và đường, đồng thời ăn nhiều thực phẩm giàu chất dinh dưỡng, chất xơ và protein.

5. Những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát

Mặc dù yếu tố dinh dưỡng và lối sống góp phần làm tăng cân bất thường, một số vấn đề sức khỏe cũng có thể đóng trong việc tăng cân đột ngột, bao gồm:

• Suy giáp: Tình trạng này ảnh hưởng đến tuyến giáp và có thể gây tăng cân bất thường hoặc khó giảm cân.
• Trầm cảm: Dạng rối loạn tâm thần phổ biến này có liên quan đến tăng cân và béo phì.
• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): PCOS được đặc trưng bằng sự mất cân bằng nội tiết tố ảnh hưởng đến phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Và PCOS có thể gây tăng cân bất thường và khó giảm cân.
• Rối loạn ăn uống vô độ (BED): BED được phân loại theo các giai đoạn tái phát của tình trạng ăn quá nhiều không kiểm soát và có thể dẫn đến nhiều biến chứng về sức khỏe, bao gồm cả tăng cân bất thường.
• Các vấn đề sức khỏe khác, ví dụ như bệnh tiểu đường và hội chứng Cushing, cũng có liên quan đến việc tăng cân bất thường, vì vậy điều quan trọng là bạn phải được khám và chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.
• Hơn nữa, một số loại thuốc, bao gồm corticoid, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần và thuốc tránh thai; có thể dẫn đến tăng cân đột ngột. Hãy nói chuyện với chuyên gia y tế nếu bạn tin rằng mình đang tăng cân do dùng thuốc.

6. Tăng cân bất thường do không ngủ đủ giấc

Giấc ngủ giữ vai trò rất quan trọng với sức khỏe thể chất và tinh thần. Ngủ không đủ giấc có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực với cơ thể, trong đó có tăng cân bất thường. Một nghiên cứu được tiến hành trên 92 phụ nữ đã chứng minh rằng những người ngủ ít hơn 6 tiếng mỗi ngày có chỉ số khối cơ thể cao nhất và hàm lượng visfatin do các tế bào mỡ tiết ra cao nhất so với nhóm phụ nữ ngủ trên 6 tiếng mỗi ngày. Trong một nghiên cứu khác diễn ra trong vòng 2 tuần ở 10 người trưởng thành thừa cân sau chế độ ăn ít calo, những người ngủ 5,5 tiếng mỗi đêm giảm được ít hơn 55% lượng mỡ và giảm nhiều hơn 60% khối lượng cơ so với những người ngủ 8,5 tiếng mỗi đêm. Như vậy, tăng thời gian ngủ có thể hỗ trợ giảm cân. Một số bằng chứng cho thấy ngủ từ 7 tiếng trở lên mỗi đêm có khả năng giảm cân cao hơn 33% so với ngủ ít hơn 7 tiếng. Nếu bạn có chất lượng giấc ngủ kém, bạn có thể thử hạn chế thời gian xem điện thoại, TV, máy tính trước khi đi ngủ, giảm lượng caffein và tập đi ngủ vào một mốc giờ cố định.

7. Không ăn đủ thực phẩm toàn phần là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát

Nếu bạn thường xuyên tiêu thụ thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, thì việc thay thế bằng nhiều thực phẩm nguyên chất là một cách dễ dàng và hiệu quả để tránh tình trạng tăng cân bất thường và cải thiện nhiều khía cạnh sức khỏe khác của bạn. Trên thực tế, yếu tố cốt lõi nhất trong việc giảm cân là chọn thực phẩm nguyên chất và được chế biến theo cách đơn giản nhất. Trong một nghiên cứu, người ta đã chia 609 người trưởng thành có cân nặng vượt mức bình thường thành 2 nhóm tuân thủ chế độ ăn ít chất béo hoặc ít carb trong 12 tháng. Người tham gia trong ở cả 2 nhóm đều được hướng dẫn ăn tối đa lượng rau, hạn chế đường tinh luyện, chất béo chuyển hóa và carbohydrate tinh chế, họ được ăn chủ yếu là thực phẩm nguyên hạt, ít chế biến, giàu chất dinh dưỡng và chuẩn bị hầu hết các bữa ăn tại nhà. Nghiên cứu cho thấy những người ở cả hai nhóm ăn kiêng đều giảm được số cân nặng tương tự nhau là 5,4 kg ở nhóm ăn ít chất béo và 5,9 kg ở nhóm ăn ít carb. Điều này chứng minh rằng chính chất lượng bữa ăn, chứ không phải hàm lượng chất dinh dưỡng đa lượng, mới là yếu tố quan trọng nhất tác động đến quá trình giảm cân. Kết hợp toàn bộ thực phẩm lành mạnh vào thực đơn hằng ngày của bạn không phải là điều khó khăn. Để tránh tăng cân đột ngột, hãy bắt đầu bằng cách thêm vào các loại thực phẩm lành mạnh và giàu chất dinh dưỡng hơn như rau xanh, trái cây, các loại đậu, trứng, quả hạch và hạt vào các bữa ăn chính và bữa phụ của bạn.

8. Căng thẳng là nguyên nhân khiến bạn tăng cân đột ngột

Căng thẳng kéo dài là một vấn đề phổ biến có thể khiến bạn tăng cân bất thường. Nồng độ hormone gây căng thẳng cortisol tăng cao đã được chứng minh là làm tăng cảm giác đói và ham muốn đối với những món ăn ngon miệng và giàu calo. Thêm vào đó, các nghiên cứu khác cũng chỉ ra những người thừa cân béo phì có nồng độ hormone cortisol cao hơn những người có tình trạng dinh dưỡng bình thường. Trong một nghiên cứu kéo dài 8 tuần ở 45 người trưởng thành mắc béo phì, những người thực hiện các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu đã giảm cân nhiều hơn so với những người tham gia chỉ nhận được hướng dẫn về chế độ ăn uống tiêu chuẩn. Để giảm căng thẳng và không bị tăng cân bất thường, bạn hãy thử kết hợp các phương pháp thư giãn như yoga, dành thời gian hòa mình vào thiên nhiên và thiền định.

9. Bạn ăn quá nhiều calo và dẫn đến tăng cân đột ngột

Ăn quá nhiều vẫn là một nguyên nhân chủ yếu của tăng cân quá mức. Nạp vào nhiều calo hơn mức calo được đốt cháy mỗi ngày, bạn sẽ tăng cân đột ngột. Ăn uống thiếu suy nghĩ, ăn vặt thường xuyên và lựa chọn chế độ ăn giàu calo nhưng nghèo chất dinh dưỡng đều thúc đẩy lượng calo hấp thụ quá mức và dẫn đến tăng cân bất thường. Có thể khó để tự xác định nhu cầu calo của bản thân, vì vậy hãy tham khảo ý kiến ​​chuyên gia dinh dưỡng nếu bạn phải vật lộn với việc ăn quá nhiều. Một số cách đơn giản để tránh ăn quá nhiều và tăng cân đột ngột là chú ý đến các tín hiệu đói và no bằng cách ăn uống cẩn thận, tuân theo chế độ ăn nhiều chất xơ, protein nạc, giàu thực phẩm nguồn gốc thực vật, uống nước lọc thay vì đồ uống chứa nhiều đường và calo và tăng mức độ vận động.

10. Tăng cân bất thường trong suốt thai kỳ

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của việc tăng cân đột ngột là mang thai. Nhiều phụ nữ ăn nhiều hơn để cung cấp dưỡng chất cho sự phát triển của em bé và dẫn đến tăng cân. Trong thai kỳ, đa số phụ nữ đều trải qua sự tăng trọng lượng cơ thể theo thời gian. Số kilogam tăng thêm này bao gồm thai nhi, nhau thai, nước ối, tăng lượng máu cung cấp và kích thước tử cung.

11. Thay đổi nội tiết tố là nguyên nhân tăng cân không kiểm soát

Thông thường ở độ tuổi từ 45 đến 55, phụ nữ bước vào giai đoạn gọi là mãn kinh. Trong độ tuổi sinh đẻ, estrogen - hormone chịu trách nhiệm điều hòa kinh nguyệt và quá trình rụng trứng - bắt đầu suy giảm. Khi mãn kinh xảy ra, estrogen quá thấp để gây ra kinh nguyệt. Sự sụt giảm estrogen có thể khiến phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh tăng cân bất thường, đặc biệt là quanh vùng bụng và hông. Ngoài ra, sự thay đổi nội tiết tố trong những năm trung niên cũng có thể khiến quá trình trao đổi chất bị chậm lại, dẫn đến tăng cân không chủ ý.

12. Tăng cân bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt

Tăng cân bất thường theo chu kỳ xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt là một tình trạng phổ biến. Phụ nữ có thể bị giữ nước và đầy hơi trong thời gian hành kinh. Sự thay đổi hormone estrogen và progesterone có thể gây tăng cân bất thường. Loại tăng cân này giảm dần khi chu kỳ kinh nguyệt kết thúc trong tháng. Nó thường xuất hiện trở lại vào tháng tiếp theo sau khi bắt đầu có kinh trở lại, và đôi khi trong thời kỳ rụng trứng.

Nguyên nhân tăng cân không kiểm soát có thể đến từ chế độ dinh dưỡng, vận động, lối sống hoặc do những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Tuy nhiên, thực hiện một vài thay đổi đơn giản - chẳng hạn như ăn uống có điều độ, tập thể dục và tập trung vào thực phẩm toàn phần - có thể giúp bạn tránh được tình trạng tăng cân bất thường và cải thiện sức khỏe tổng thể. Ngày nay, nếu muốn giảm cân hiệu quả, bạn có thể tham khảo liệu pháp tiêu hao năng lượng. Phương pháp này sử dụng vitamin & khoáng chất để thúc đẩy sự chuyển hóa mỡ theo cơ chế tự nhiên, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Trước khi thực hiện, bạn sẽ được đánh giá sức khỏe tổng thể và bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ giảm cân phù hợp với từng người dựa trên kết quả xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu, chỉ số khối cơ thể (BMI). Trong suốt quá trình thực hiện liệu trình sẽ luôn có bác sĩ theo sát, lên kế hoạch dinh dưỡng và tập luyện phù hợp với thể trạng của từng người.