Các dấu hiệu rối loạn chuyển hoá ở người

1. Các dấu hiệu rối loạn chuyển hóa ở người

Rối loạn chuyển hóa là một nhóm các tình trạng cùng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và tiểu đường loại 2. Rối loạn chuyển hóa cũng có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác như các tình trạng liên quan đến sự tích tụ mảng bám trong thành động mạch và tổn thương nội tạng.

Các dấu hiệu của bệnh rối loạn chuyển hóa, bao gồm:

• Tăng chu vi vòng eo: Chu vi vòng eo trên 90cm ở nam giới và trên 80cm ở nữ giới
• Tăng triglyceride máu: Nồng độ triglyceride trong máu từ 150 mg/dL trở lên
• Nồng độ cholesterol HDL thấp: Cholesterol HDL dưới 40 mg/dL ở nam giới và dưới 50 mg/dL ở phụ nữ
• Lượng đường trong máu tăng cao: Lượng đường trong máu lúc đói từ 100 mg/dL trở lên..
• Huyết áp cao: Giá trị huyết áp tâm thu từ 130 mmHg trở lên và/hoặc tâm trương từ 85 mmHg trở lên

Người bệnh sẽ được chẩn đoán rối loạn chuyển hóa nếu có ít nhất 3 trong số những dấu hiệu trên. Tất cả những tình trạng trên đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường loại 2 và đột quỵ. Nhưng khi bạn có từ 3 hoặc nhiều hơn các dấu hiệu trên thì nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ tăng lên đáng kể.

Các nhà khoa học đã chứng minh có nhiều yếu tố góp phần vào sự phát triển của các rối loạn chuyển hóa, trong đó tình trạng kháng insulin là nguyên nhân chính. Một số yếu tố góp phần gây ra tình trạng kháng insulin từ đó thúc đẩy các rối loạn chuyển hóa, bao gồm: 

• Thừa cân quanh bụng hoặc béo phì: Các nghiên cứu cho thấy rằng lượng mỡ thừa trong cơ thể đặc biệt quanh vùng bụng của bạn sẽ làm tăng nguy cơ kháng insulin, từ đó dẫn đến những rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Nguyên nhân là do chất béo trong cơ thể giải phóng các hóa chất gọi là cytokine tiền viêm làm giảm tác dụng của insulin. Bạn càng có nhiều mỡ trong cơ thể thì càng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cách thức hoạt động của insulin. 
• Thiếu hoạt động thể chất: Cơ bắp của bạn sử dụng nhiều glucose và glycogen dự trữ để hoạt động. Hoạt động thể chất làm cho cơ thể bạn nhạy cảm hơn với insulin và xây dựng cơ bắp có thể hấp thụ nhiều đường huyết hơn. Việc thiếu hoạt động thể chất có thể có tác dụng ngược và gây ra tình trạng kháng insulin.
• Một số loại thuốc: Một số loại thuốc có thể gây kháng insulin, bao gồm corticosteroid, một số loại thuốc huyết áp, một số phương pháp điều trị HIV và một số loại thuốc tâm thần.
• Di truyền: Các gen bạn được thừa hưởng từ cha mẹ ruột có thể góp phần gây ra tình trạng kháng insulin. Chúng cũng có thể góp phần gây béo phì, huyết áp cao và cholesterol cao.

2. Các dấu hiệu rối loạn chuyển hóa có dễ nhầm lẫn không hoặc có dễ phát hiện sớm không?

Để chẩn đoán các dấu hiệu của bệnh rối loạn chuyển hóa bạn cần kiểm tra huyết áp, đo chu vi vòng eo và thực hiện một số xét nghiệm máu, bao gồm:

• Bảng lipid: Bảng này bao gồm 4 phép đo cholesterol khác nhau và phép đo chất béo trung tính của bạn.
• Bảng chuyển hóa cơ bản: Bảng này đo tám chất trong máu của bạn và đưa ra cái nhìn tổng thể về sức khỏe của bạn.
• Xét nghiệm đường huyết lúc đói: Đây là xét nghiệm máu để kiểm tra lượng đường trong máu sau khi nhịn ăn từ 8 đến 12 giờ.

Chúng ta có thể thấy nếu muốn chẩn đoán chính xác các dấu hiệu của bệnh rối loạn chuyển hóa thì bạn cần đến cơ sở y tế để kiểm tra huyết áp và xét nghiệm máu. Điều này đôi khi sẽ khiến cho các dấu hiệu của bệnh chuyển hóa không được phát hiện sớm vì không phải người bệnh nào cũng có thói quen thăm khám sức khỏe định kỳ. 

Vì vậy, nếu bạn là nam giới có chu vi vòng eo trên 90 cm hoặc nữ giới có chu vi vòng eo trên 80cm thì bạn cần thăm khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn chuyển hóa. Các dấu hiệu rối loạn chuyển hóa được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể làm giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm.

3. Làm gì khi thấy các dấu hiệu rối loạn chuyển hóa?

Khi được xác định có các dấu hiệu của bệnh rối loạn chuyển hóa thì bạn cần điều trị tình trạng này với mục tiêu chính của việc điều trị là giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường loại 2. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm thay đổi lối sống và dùng thuốc.

3.1. Thay đổi lối sống để cải thiện các dấu hiệu của rối loạn chuyển hóa

Thay đổi lối sống là chìa khóa để kiểm soát các tình trạng góp phần gây ra hội chứng chuyển hóa. Những thay đổi bao gồm:

• Duy trì hoặc nỗ lực đạt được cân nặng lành mạnh: Một nghiên cứu tiết lộ rằng giảm 7% trọng lượng dư thừa có thể làm giảm 58% nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.
• Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất mang lại rất nhiều lợi ích cho cơ thể như giúp chống lại tình trạng kháng insulin, giữ cho hệ thống tim mạch của bạn khỏe mạnh và có thể giúp bạn giảm cân nếu cần. Bất kỳ sự gia tăng hoạt động thể chất nào cũng hữu ích cho sức khỏe tổng thể của chúng ta. Nhưng trước khi bắt đầu một chương trình tập thể dục, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về mức độ hoạt động thể chất phù hợp với bạn.

• Ăn thực phẩm tốt cho tim mạch: Bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng khuyên bạn nên tránh ăn quá nhiều carbohydrate, ăn ít chất béo, đường, thịt đỏ và tinh bột chế biến không lành mạnh. Thay vào đó, bạn nên ăn một chế độ ăn các thực phẩm bao gồm nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá và thịt gia cầm nạc. Chế độ ăn Địa Trung Hải là một ví dụ về chế độ ăn có lợi cho tim mạch.
• Có được giấc ngủ chất lượng: Giấc ngủ chất lượng rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể. Mất ngủ và rối loạn giấc ngủ có thể làm trầm trọng thêm hội chứng chuyển hóa hoặc góp phần vào sự phát triển của hội chứng này. Nếu bạn gặp khó khăn khi ngủ, hãy nói chuyện với bác sĩ để có thể làm các xét nghiệm chẩn đoán và có phương pháp điều trị hoặc thay đổi thói quen ngủ của bạn.
• Bỏ hút thuốc lá: Hút thuốc có thể làm giảm cholesterol HDL và tăng huyết áp. Hút thuốc lá cũng có thể làm hư hỏng mạch máu của bạn dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch do xơ vữa. 
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng kéo dài sẽ góp phần làm tăng nồng độ cortisol trong máu. Cortisol trong máu cao trong thời gian dài có thể làm tăng chất béo trung tính, lượng đường trong máu và huyết áp. Bạn có thể kiểm soát căng thẳng thông qua các biện pháp như tập thể dục, yoga, chánh hiệm hoặc các bài tập thở.

3.2. Thuốc và phương pháp điều trị để kiểm soát các dấu hiệu của rối loạn chuyển hóa

Nhiều loại thuốc và phương pháp điều trị khác nhau có thể giúp kiểm soát các yếu tố góp phần gây ra rối loạn chuyển hóa, bao gồm:

• Thuốc điều trị cholesterol: Statin là thuốc kê đơn mà mọi người dùng để giảm cholesterol xuống mức khỏe mạnh.
• Thuốc huyết áp: Những loại thuốc hạ huyết áp là thuốc kê đơn giúp hạ huyết áp của bạn theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ bao gồm thuốc thiazide, thuốc ức chế ACE và thuốc chẹn kênh canxi.
• Thuốc điều trị tiểu đường đường uống: Những loại thuốc này hoạt động theo nhiều cách khác nhau để giảm lượng đường trong máu của bạn. Loại thuốc phổ biến nhất là metformin.
• Phẫu thuật giảm cân: Phẫu thuật giảm cân là một loại phẫu thuật nhằm giúp những người béo phì giảm cân. Bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật giảm cân nếu các phương pháp giảm cân khác không hiệu quả và nếu béo phì gây nguy cơ cho sức khỏe của bạn cao hơn phẫu thuật.
• Tâm lý trị liệu: Tâm lý trị liệu là thuật ngữ chỉ nhiều kỹ thuật điều trị nhằm giúp một người xác định và thay đổi những cảm xúc, suy nghĩ và hành vi không lành mạnh. Chẳng hạn, liệu pháp tâm lý có thể giúp bạn kiểm soát căng thẳng hoặc hiểu và thay đổi những hành vi không lành mạnh liên quan đến ăn uống.

Tóm lại, tăng chu vi vòng eo, tăng huyết áp, tăng đường máu, tăng triglyceride và giảm cholesterol HDL là những dấu hiệu của rối loạn chuyển hóa. Tình trạng rối loạn chuyển hóa nếu không được điều trị kịp thời có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ và tiểu đường loại 2. Khi có các dấu hiệu của bệnh rối loạn chuyển hóa bạn cần thay đổi lối sống lành mạnh như giảm cân, bỏ thuốc lá, ăn uống lành mạnh và ngủ đủ giấc để cải thiện các dấu hiệu của rối loạn chuyển hóa và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Tài liệu tham khảo: My.clevelandclinic.org