Zalo

Quá trình lão hoá não bộ ở người diễn ra như thế nào?

Trang chủ | Tin tức | Thông tin Y khoa Theo dõi thông tin từ Dripcare trên google news
Quá trình lão hóa não bộ sẽ gây ra những thay đổi về kích thước, chất dẫn truyền thần kinh, mạch máu và nhận thức của não. Điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ, tập trung và góp phần làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh lý liên quan đến suy giảm trí nhớ. Vậy quá trình lão hóa não bộ ở người diễn ra như thế nào?

1. Lão hóa não bộ là gì? Vì sao quá trình lão hóa não bộ xảy ra?

Lão hóa là tình trạng ảnh hưởng đến tất cả các cơ quan trong cơ thể, trong đó có cả não bộ cũng chúng ta. Quá trình lão hóa theo tuổi tác là không thể tránh khỏi, tuy nhiên lão hóa sẽ ảnh hưởng đến mọi người theo những mức độ khác nhau và những cách khác nhau.

Tình trạng lão hóa não bộ gây ra những thay đổi về kích thước, mạch máu và nhận thức của não. Bộ não bắt đầu co lại theo tuổi tác và có những thay đổi ở mọi cấp độ từ phân tử đến hình thái. 

Khi chúng ta già đi, bộ não của chúng ta co lại về thể tích, đặc biệt là ở vỏ não trước. Khi mạch máu của chúng ta già đi và huyết áp tăng lên, khả năng bị đột quỵ và thiếu máu cục bộ tăng lên và chất trắng của chúng ta phát triển các tổn thương. Chính vì vậy, quá trình não bộ lão hóa sẽ góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý suy giảm trí nhớ như sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer.

Quá trình lão hóa não bộ có thể gây ra những thay đổi về trí nhớ, bao gồm:

  • Khó khăn khi học điều gì đó mới: Việc ghi thông tin mới vào bộ nhớ có thể mất nhiều thời gian hơn.
  • Đa nhiệm: Xử lý chậm có thể khiến việc lập kế hoạch cho các nhiệm vụ song song trở nên khó khăn hơn.
  • Nhớ tên và số: Trí nhớ giúp ghi nhớ tên và số sẽ bắt đầu suy giảm ở tuổi 20.
  • Ghi nhớ các cuộc hẹn: Nếu không có tín hiệu để nhớ lại thông tin, não có thể lưu các cuộc hẹn vào “bộ lưu trữ” và không truy cập chúng trừ khi có điều gì đó gợi lại trí nhớ của người đó.

Tuy nhiên, lão hóa sinh học không hoàn toàn gắn liền với lão hóa theo thời gian và chúng ta có thể làm chậm quá trình lão hóa sinh học và thậm chí làm giảm khả năng mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác như chứng mất trí nhớ thông qua những thói quen ăn uống và sinh hoạt lành mạnh.

lão hóa não bộ
Lão hóa não bộ gây ra những thay đổi về kích thước, mạch máu và nhận thức của não

2. Tuổi nào bắt đầu bị lão hóa não bộ?

Theo một nghiên cứu được đăng trên tạp chí British Medical Journal thì các kỹ năng nhận thức của con người bắt đầu giảm sút từ tuổi 45 chứ không phải khoảng 60 tuổi như suy nghĩ thông thường. Điều này có nghĩa là trong khoảng 45 tuổi thì quá trình lão hóa não bộ sẽ bắt đầu.

Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu Dịch tễ học và sức khỏe cộng đồng ở Pháp và Đại học University College London đã tiến hành quan sát khoảng 5198 nam giới 2192 phụ nữ trong khoảng 10 năm để đưa ra kết luận như trên.

Những người tham gia nghiên cứu là những viên chức nhà nước làm việc tại London trong độ tuổi từ 45 đến 70 tuổi. Trong vòng 10 năm tham gia nghiên cứu các tình nguyện viện đã tiến hành thử nghiệm ba lần đối với những khả năng ghi nhớ, từ vựng, các kỹ năng nhìn hiểu và đọc hiểu. 

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trong khoảng thời gian này, đàn ông từ 45 đến 49 tuổi mất khoảng 3.6% khả năng thực hiện các khả năng nói trên và tỷ lệ này tăng lên tới 9.5% trong độ tuổi từ 65 đến 70 tuổi. Con số tương ứng ở phụ nữ là 3.6% và 7.4% 

3. Quá trình lão hóa não bộ ở người diễn ra như thế nào?

3.1. Thay đổi cấu trúc của não

Sau 40 tuổi, thể tích của não giảm dần và tiếp tục giảm với tốc độ nhanh hơn sau 70 tuổi. Teo não là nguyên nhân làm giảm thể tích toàn phần và các cơ chế góp phần vào sự chết tế bào thần kinh này vẫn chưa rõ ràng.

Người ta tranh luận rằng sự mất mát về thể tích tế bào có thể góp phần nhiều hơn sự mất số lượng tế bào, bên cạnh sự suy giảm số lượng khớp thần kinh. Quá trình này có thể được đẩy nhanh do chấn thương, nhiễm trùng hoặc rối loạn thoái hóa thần kinh và một số nghiên cứu đã xác định giới tính là một yếu tố gây biến đổi.

Ngoài việc giảm thể tích não, thể tích chất xám (chủ yếu bao gồm các tế bào thần kinh) giảm trong suốt tuổi trưởng thành và mặc dù khối lượng chất trắng (sợi trục có myelin) đạt đỉnh ở tuổi trung niên nhưng cũng giảm sau đó.

Sự myelin hóa bất thường biểu hiện dưới dạng tổn thương chất trắng có thể được xác định thông qua MRI và cũng là dấu hiệu lão hóa phổ biến. Chúng phản ánh bệnh mạch máu nhỏ và có liên quan nhiều đến một số rối loạn thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer, chứng mất trí nhớ và bệnh Parkinson.

Những thay đổi về cấu trúc trong não bộ có mối tương quan chặt chẽ với tuổi theo thời gian đến mức các nghiên cứu gần đây sử dụng hình ảnh MRI đã thành công trong việc dự đoán tuổi với sai số tuyệt đối trung bình <5 tuổi. Điều này mang lại tiềm năng sử dụng hình ảnh thần kinh để xác định những thay đổi về cấu trúc như một dấu hiệu sinh học của sự lão hóa và có thể được sử dụng để xác định các biến thể gây tăng tốc quá trình lão hóa não bộ hoặc thoái hóa thần kinh.

Một số thay đổi về cấu trúc não trong quá trình não bộ lão hóa, bao gồm:

  • Khối lượng não: Sự co rút ở thùy trán và vùng hải mã, những khu vực liên quan đến chức năng nhận thức cao hơn và mã hóa ký ức mới, bắt đầu vào khoảng 60 hoặc 70 tuổi.
  • Mật độ vỏ não: Điều này đề cập đến sự mỏng đi của bề mặt ngoài của não do các kết nối khớp thần kinh suy giảm. Ít kết nối hơn có thể góp phần làm cho quá trình xử lý nhận thức chậm hơn.
  • Chất trắng: Chất trắng bao gồm các sợi thần kinh có myelin được bó lại thành các bó và mang tín hiệu thần kinh giữa các tế bào não. Các nhà nghiên cứu cho rằng myelin co lại theo tuổi tác và kết quả là quá trình xử lý chậm hơn và chức năng nhận thức bị giảm.
lão hóa não bộ
Sau 40 tuổi thể tích của não giảm dần

3.2. Thay đổi thần kinh

Sự lão hóa theo thời gian đi kèm với sự suy giảm nội tại của chức năng tế bào, mô và sinh vật cũng góp phần gây ra sự thiếu hụt sinh lý. Sự suy giảm này thể hiện sự mất cân bằng giữa quá trình tổn thương và sửa chữa phân tử, đồng thời liên quan đến các quá trình rối loạn chức năng trong ty thể, thoái hóa protein và phản ứng căng thẳng oxy hóa.

Những thay đổi về trao đổi chất trong não bao gồm sự phân mảnh ty thể, suy giảm khả năng vận chuyển điện tử và tăng tổn thương oxy hóa đối với DNA ty thể, cuối cùng dẫn đến sự suy giảm các sản phẩm năng lượng như NAD+ và tác động bất lợi của các loại oxy phản ứng. Ngoài ra còn có bằng chứng về việc giảm tác dụng chống oxy hóa và suy giảm khả năng thanh thải các phân tử bị oxy hóa.

Những con đường lão hóa này dẫn đến sự tích tụ chất thải và protein gây độc thần kinh do giảm khả năng thanh thải của hệ thống ty thể và chất chống oxy hóa

Lão hóa cũng có các dấu hiệu di truyền bao gồm sự tích tụ các tổn thương DNA không được sửa chữa và hậu quả là mất tính toàn vẹn của bộ gen, dẫn đến gia tăng sai sót trong quá trình sản xuất RNA và các sản phẩm protein.

Tổn thương DNA liên quan đến tuổi tác có tác động nổi bật lên não vì tế bào thần kinh không thể thực hiện việc sửa chữa đứt gãy sợi đôi vì chúng vĩnh viễn ở trạng thái sau phân bào. Thay vào đó, các tế bào thần kinh tập trung vào việc sửa chữa các gen được phiên mã tích cực thông qua tái tổ hợp tương đồng, thay vì sửa chữa toàn bộ bộ gen.

3.3. Thay đổi nhận thức

Những thay đổi trong thành phần cấu trúc và hóa học của não trong quá trình lão hóa gây ra những hậu quả về hành vi. Sự thay đổi về chức năng nhận thức theo tuổi tác là trí nhớ. Sự khác biệt liên quan đến tuổi tác cũng đã được xác định trong các nhiệm vụ về trí nhớ làm việc, sự chú ý và chức năng điều hành.

Những thay đổi nhận thức 'không bệnh lý' này được cho là do tăng khả năng bị phân tâm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và giảm tốc độ xử lý thông tin. 

Teo não có thể là một cơ chế góp phần gây ra sự suy giảm nhận thức gây bệnh trong các rối loạn thoái hóa thần kinh.

Một phân tích tổng hợp đã xác định rằng sự giảm thể tích ở các vùng riêng biệt như vùng hải mã và vỏ não nội khứu có liên quan đến suy giảm nhận thức nhẹ. Hơn nữa, các nghiên cứu khác đã xác định những thay đổi về tỷ lệ teo vùng đồi thị ở những bệnh nhân suy giảm nhận thức nhẹ đồng thời tiến triển đến chẩn đoán bệnh Alzheimer.

3.4. Thay đổi hóa học

Khi chúng ta già đi, bộ não của chúng ta cũng có thể tạo ra ít chất truyền tin hóa học hơn. Một số nghiên cứu đã báo cáo rằng bộ não già hơn tổng hợp ít dopamine hơn và có ít thụ thể hơn để liên kết chất dẫn truyền thần kinh. 

Một nghiên cứu cho thấy những người 60 và 70 tuổi bị suy giảm nhận thức nhẹ có ít serotonin trong não hơn và các nhà khoa học tự hỏi liệu việc điều chỉnh mức serotonin có thể giúp ngăn ngừa và điều trị chứng mất trí nhớ hay không vẫn đang được tiến hành nghiên cứu.

Bên cạnh đó, sự giảm hoạt động của dopamine, acetylcholine, serotonin và norepinephrine có thể đóng vai trò làm suy giảm nhận thức và trí nhớ cũng như làm tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm.

Bài viết đã giúp chúng ta biết được quá trình não bộ lão hóa là một quy luật tự nhiên không ai có thể tránh khỏi. Quá trình não bộ lão hóa sẽ diễn ra với sự thay đổi về cấu trúc não bộ, thay đổi hóa học, thay đổi thần kinh và thay đổi nhận thức. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể làm trẻ hóa não bộ, tăng cường khả năng hoạt động của não và làm chậm quá trình lão hóa não bộ thông qua việc áp dụng lối sống lành mạnh, nghỉ ngơi hợp lý, tập thể dục và chế độ ăn cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

Ngày nay, ngoài việc ăn uống khoa học và sinh hoạt lành mạnh thì bạn có thể bổ sung thực phẩm chức năng có chứa NAD. NAD là một loại thần dược giúp cải lão hoàn đồng, là một trong những nguồn năng lượng tế bào chính trong cơ thể. NAD có tác dụng chống lão hóa ở cấp độ tế bào, làm giảm lão hóa da, cơ, xương, gan, thị giác, cải thiện độ nhạy cảm insulin, chức năng miễn dịch và mức độ hoạt động thể chất. NAD cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất, lưu thông máu, có chức năng giúp cơ thể tránh khỏi bệnh tật, ảnh hưởng trực tiếp đến sự lão hóa do đó có tác dụng chống lão hóa, giảm lão hóa da sớm và đảo ngược tuổi già. 

Tài liệu tham khảo: Ncbi.nlm.nih.gov

Để đặt hẹn thăm khám và tư vấn tại phòng khám DripCare, Quý khách vui lòng bấm số 094 164 8888 hoặc đăng ký tư vấn theo mẫu
Bài viết của Bác sĩ Chu Yến Nhi xem thêm bài viết cùng tác giả
xem thêm
Vì sao khả năng tập trung kém và suy giảm theo tuổi?

Vì sao khả năng tập trung kém và suy giảm theo tuổi?

Vì sao stress gây suy giảm trí nhớ nghiêm trọng?

Vì sao stress gây suy giảm trí nhớ nghiêm trọng?

Suy giảm trí nhớ là biểu hiện của bệnh gì?

Suy giảm trí nhớ là biểu hiện của bệnh gì?

Cách nào làm chậm lão hóa não ở người?

Cách nào làm chậm lão hóa não ở người?

Cơ chế ghi nhớ của não bộ con người

Cơ chế ghi nhớ của não bộ con người

11

Bài viết hữu ích?