Những điều cần lưu ý về chế độ ăn giảm mỡ máu

1. Khi nào 1 người được chẩn đoán mắc bệnh mỡ máu cao?

Theo khuyến cáo của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ năm 2018, người bị coi là mỡ máu cao khi có các chỉ số sau:

• LDL cholesterol (LDL-C) từ 100 mg/dL trở lên;
• HDL cholesterol (HDL-C) dưới 40 mg/dL ở nam giới, dưới 50 mg/dL ở nữ giới;
• Triglyceride từ 150 mg/dL trở lên;
• Tổng cholesterol từ 200 mg/dL trở lên.

Ngoài ra, chỉ số tỷ lệ cholesterol toàn phần/ HDL cholesterol cũng được coi là một chỉ số quan trọng. Chỉ số này nên ≤ 5.0 ở những người không mắc bệnh tim mạch và ≤ 3.5 ở những người có nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Mỡ máu cao làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm như:

• Bệnh động mạch vành: Gây ra các cơn đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim;
• Đột quỵ: Do tắc nghẽn mạch máu nuôi não;
• Bệnh động mạch ngoại vi: Gây hoại tử chi dưới;
• Bệnh thận mạn: Do tổn thương thận kéo dài.

Điều trị mỡ máu cao là rất cần thiết để phòng ngừa các biến chứng. Trong đó, chế độ ăn uống là một trong những biện pháp quan trọng nhất để kiểm soát mỡ máu. Nghiên cứu cho thấy, thực hiện chế độ ăn Địa Trung Hải, chế độ ăn DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) có thể giúp cải thiện lipid máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. 

2. Chế độ ăn giảm mỡ máu cần lưu ý điều gì, giảm mỡ máu có giảm cân không?

Chế độ ăn giảm mỡ máu đóng vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị bệnh. Trong quá trình xây dựng chế độ ăn giảm mỡ máu thì bạn cần lưu ý 1 số vấn đề sau:

• Hạn chế chất béo bão hòa: Chất béo bão hòa có trong thịt đỏ, sữa chất béo cao, dầu cọ, mỡ động vật,... làm tăng cholesterol LDL gây hại. Thực đơn cho người máu nhiễm mỡ cần giảm bớt các thực phẩm này, tăng cường tiêu thụ các loại dầu lành mạnh như dầu ô liu, dầu hướng dương, dầu đậu nành,....
• Tăng cường chất xơ: Chất xơ hòa tan trong nước có trong các loại đậu, yến mạch, lúa mạch, rau xanh,... có tác dụng giảm cholesterol LDL đồng thời tăng cholesterol HDL có lợi.
• Bổ sung thực phẩm giàu axit béo omega-3: Axit béo omega-3 giúp giảm mức triglyceride máu. Thực đơn cho người máu nhiễm mỡ cần có cá ngừ, cá hồi, hạt chia và hạt lanh…
• Trái cây và rau quả: Vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa trong trái cây và rau quả giúp cải thiện tình trạng mỡ máu.Trong thực đơn cho người máu nhiễm mỡ không thể thiếu những thực phẩm này.
• Hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn: Đường và carbohydrate tinh chế làm tăng mức triglyceride. Nên tránh các loại bánh ngọt, nước ngọt có ga, kẹo,....

Chế độ ăn giảm mỡ máu không nhất thiết phải giảm cân mà chủ yếu tập trung vào việc cải thiện tỷ lệ lipid máu. Tuy nhiên, giảm cân cũng là một biện pháp hữu hiệu giúp cải thiện lượng cholesterol và triglyceride. Người béo phì nên kết hợp chế độ ăn lành mạnh với tập luyện thể dục thường xuyên để giảm cân hiệu quả.

3. Gợi ý 1 số thực đơn cho người máu nhiễm mỡ

Dưới đây là một số gợi ý thực đơn cho người máu nhiễm mỡ trong 1 ngày:

• Bữa sáng: 1 chén ngũ cốc yến mạch nguyên hạt ăn kèm sữa tách béo hoặc sữa đậu nành. 1 quả chuối hoặc 1 quả táo.
• Bữa trưa: 1 đĩa salad rau xanh trộn với cá hồi hoặc gà tây nạc. Dầu olive và giấm táo làm nước sốt.
• Bữa tối: 1 bát cơm gạo lức kèm 1 miếng cá basa hoặc tôm hấp. Rau luộc hoặc xào với tỏi và dầu olive. Trái cây làm món tráng miệng.
• Bữa phụ: Sữa chua ít béo, sữa đậu nành, 1 nắm hạt hỗn hợp (hạnh nhân, hạt điều, hạt chia), hoa quả tươi.

Cần chú ý đa dạng hóa các món ăn và thực đơn mỗi ngày để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng. Ngoài ra, nên tư vấn bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ giảm ăn giảm mỡ máu phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể.

4. Một số thực phẩm/món ăn cho chế độ giảm ăn giảm mỡ máu

Các loại thực phẩm/món ăn được khuyến khích trong chế độ giảm ăn giảm mỡ máu gồm:

• Các loại cá như cá hồi, cá thu, cá mòi, cá basa... chứa omega-3 tốt cho tim mạch
• Thịt gia cầm nạc như gà, vịt tây
• Trứng: chỉ nên ăn lòng trắng, hạn chế lòng đỏ
• Sữa ít béo hoặc sữa tách béo, sữa đậu nành
• Đậu đủ loại như đậu xanh, đậu đỏ, đậu nành
• Các loại hạt như hạnh nhân, hạt chia, điều, hạt lanh
• Rau xanh các loại như rau bina, cải xoăn, rau ngót...
• Trái cây tươi như táo, cam, chanh, dưa hấu...
• Dầu olive, dầu cám gạo, dầu hạt lanh.

Cần hạn chế các thực phẩm có nhiều chất béo bão hòa, cholesterol như:

• Thịt đỏ như thịt bò, thịt lợn
• Da gia cầm, da động vật
• Mỡ động vật, phô mai, bơ
• Bánh mì trắng, bánh ngọt, bánh quy
• Đồ chiên rán
• Thức ăn nhanh, đồ ăn vặt có nhiều dầu mỡ.

Nhìn chung, áp dụng chế độ ăn lành mạnh, cân bằng cùng với tập thể dục thường xuyên là phương pháp hiệu quả nhất để kiểm soát mỡ máu. Tuy nhiên, mỗi người nên được tư vấn chế độ ăn riêng biệt tùy thuộc vào mức độ rối loạn mỡ máu, các yếu tố nguy cơ và tình trạng sức khỏe. Bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng có thể thiết lập chế độ ăn cá nhân hóa cho bệnh nhân, giám sát quá trình thực hiện và điều chỉnh khi cần thiết. Điều này giúp đảm bảo người bệnh tuân thủ chế độ ăn, giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng. Do đó, người mắc bệnh mỡ máu nên nhờ sự hỗ trợ của bác sĩ dinh dưỡng, không nên tự ý thay đổi chế độ ăn uống để đạt hiệu quả tốt nhất.

Tài liệu tham khảo

[1] World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs). Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)

[2] Mayo Clinic. High cholesterol - Symptoms and causes. Retrieved from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/symptoms-causes/syc-20350800

[3] Estruch, R., Ros, E., Salas-Salvadó, J., Covas, M. I., Corella, D., Arós, F., ... & Lamuela-Raventos, R. M. (2018). Primary prevention of cardiovascular disease with a Mediterranean diet supplemented with extra-virgin olive oil or nuts. New England Journal of Medicine, 378(25), e34.

[4] Sacks, F. M., Lichtenstein, A. H., Wu, J. H., Appel, L. J., Creager, M. A., Kris-Etherton, P. M., ... & Stone, N. J. (2017). Dietary fats and cardiovascular disease: a presidential advisory from the American Heart Association. Circulation, 136(3), e1-e23.

[5] Anderson, J. W., Baird, P., Davis Jr, R. H., Ferreri, S., Knudtson, M., Koraym, A., ... & Williams, C. L. (2009). Health benefits of dietary fiber. Nutrition reviews, 67(4), 188-205.

[6] Mozaffarian, D., & Wu, J. H. (2011). Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: effects on risk factors, molecular pathways, and clinical events. Journal of the American College of Cardiology, 58(20), 2047-2067.

[7] Liu, R. H. (2013). Health-promoting components of fruits and vegetables in the diet. Advances in nutrition, 4(3), 384S-392S.

[8] Te Morenga, L., Howatson, A., Jones, R., & Mann, J. (2014). Dietary sugars and cardiometabolic risk: systematic review and meta-analyses of randomized controlled trials of the effects on blood pressure and lipids. The American journal of clinical nutrition, 100(1), 65-79.

[9] Dattilo, A. M., & Kris-Etherton, P. M. (1992). Effects of weight reduction on blood lipids and lipoproteins: a meta-analysis. The American journal of clinical nutrition, 56(2), 320-328.