Vì sao người thừa cân béo phì dễ mắc bệnh tiểu đường?

1. Bệnh lý đái tháo đường là gì? 

Đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh lý tăng glucose huyết tương mạn tính do rối loạn chuyển hóa không đồng nhất xảy ra trong cơ thể người bệnh. Sự tăng glucose mạn tính trong thời gian dài gây nên những rối loạn chuyển hóa carbohydrate, lipid, protein và làm tổn hại nghiêm trọng đến nhiều hệ thống của cơ thể, đặc biệt ở tim và mạch máu, thần kinh, thận, mắt.

Đái tháo đường có thể được phân loại thành các loại sau:

• Đái tháo đường type 1 (do phá hủy tế bào beta tụy, dẫn đến không sản xuất insulin).
• Đái tháo đường type 2 (hay còn gọi là đái tháo đường không phụ thuộc vào insulin, do giảm chức năng của tế bào beta tụy tiến triển trên nền tảng đề kháng insulin).
• Đái tháo đường thai kỳ 
• Ngoài ra, những thể đái tháo đường đặc hiệu có thể có các nguyên nhân khác gây như: Đái tháo đường sơ sinh hoặc đái tháo đường do sử dụng hoá chất và thuốc (như sử dụng glucocorticoid, sau cấy ghép mô, trong quá trình điều trị HIV/AIDS hoặc.v.v.v.), những bệnh lý tụy ngoại tiết (viêm tuỵ hay xơ hóa nang tụy)

2. Tại sao béo phì gây tiểu đường? 

Sau bữa ăn, đường có trong thức ăn sẽ được hấp thu vào trong máu. Đường sẽ được cung cấp cho tế bào nhờ insulin của tế bào tuyến tụy và được cơ thể sử dụng, duy trì trong 1 phạm vi an toàn nhất định để không gây giảm hoặc tăng đường huyết.

Ở những người có thể trạng béo phì thì lượng mỡ ở nội tạng và dưới da sẽ ngày càng gia tăng. Các tế bào mỡ càng tích tụ nhiều thì sẽ càng làm giảm tác động kiểm soát đường huyết sau ăn của insulin. Ngoài ra, béo phì còn làm giảm khả năng tiết insulin do mỡ tích tụ xung quanh tụy. Sự kết hợp của 2 yếu tố trên khiến cho lượng glucose trong máu của cơ thể tăng cao hơn ngưỡng bình thường. Đây cũng là nguyên nhân những người thừa cân béo phì dễ mắc bệnh tiểu đường, hay còn được gọi là “bệnh tiểu đường do béo phì”. 

Theo các thống kê, tỷ lệ người thừa cân béo phì dễ mắc tiểu đường cao gấp 3 lần so với người gầy, đặc biệt là ở nhóm đối tượng lớn hơn 40.

3. Các biến chứng của bệnh đái tháo đường 

Thừa cân béo phì là nguyên nhân gây bệnh tiểu đường. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp phải một số biến chứng nguy hiểm như: 

• Biến chứng tim mạch: Đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, thiếu máu não thoáng qua và bệnh động mạch ngoại biên.
• Biến chứng bệnh thần kinh đái tháo đường: Bệnh đa dây thần kinh đối xứng, bệnh thần kinh tự chủ, bệnh lý rễ dây thần kinh, bệnh dây thần kinh sọ não và bệnh đơn dây thần kinh.
• Biến chứng suy thận, hội chứng thận hư ở người đái tháo đường.
• Biến chứng võng mạc: Đục thuỷ tinh thể, tăng nhãn áp, thần kinh thị giác, trầy xước giác mạc).
• Biến chứng tổn thương bàn chân.
• Bệnh Alzheimer.
• Biến chứng tiểu đường ở răng miệng.

4. Phòng ngừa đái tháo đường ở người thừa cân béo phì bằng cách nào?

Đái tháo đường là bệnh lý hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng cách ăn uống khoa học, tăng cường vận động thể dục thể thao và duy trì cân nặng lý tưởng. Cụ thể là:

• Nên chia nhỏ bữa ăn: Duy trì 3 bữa ăn chính trong ngày và bữa phụ cần được cá nhân hoá theo bệnh nhân.
• Không nên ăn quá nhiều thức ăn giàu năng lượng trong 1 bữa (thức ăn chiên xào, thức ăn nhanh, bánh kẹo, nước ngọt…). 
• Không nên ăn quá nhiều thức ăn thịt, mỡ. Có thể thay bằng cá nạc, đậu hũ, các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt/ gạo lật. Đồng thời bổ sung đủ lượng rau củ quả và trái cây tươi để cung cấp vitamin và chất xơ cần thiết cho cơ thể.

Vì những bệnh nhân thừa cân béo phì dễ mắc bệnh tiểu đường nên ưu tiên hàng đầu là giảm cân lành mạnh để khôi phục lại độ nhạy của insulin của tế bào vốn có và đưa đường huyết trở lại giới hạn bình thường. Ngoài ra, người bệnh cũng cần thăm khám sức khỏe định kỳ để tầm soát hiệu quả các biến chứng do thừa cân béo phì gây ra. Hiện nay, xét nghiệm máu tổng quát là 1 trong những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh thường quy, có thể giúp theo dõi và phát hiện nhiều bệnh lý phổ biến như: Tiểu đường, gout, mỡ máu, gan nhiễm mỡ, thừa cân béo phì, đánh giá chức năng gan, thận, tình trạng thừa hoặc thiếu vi chất (như sắt, máu, canxi…).