Các biện pháp bảo vệ não bộ khi bạn già đi

1. Vì sao cần bảo vệ não bộ khi bạn già đi?

Não bộ là trung tâm chỉ huy cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Não bộ kiểm soát mọi thứ, từ hơi thở, cảm giác đói đến cảm xúc và chuyển động. Ngoài ra, não bộ còn diễn giải các giác quan của bạn nhưng khi con người già đi, nguy cơ phát triển một số dạng bệnh mất trí nhớ tăng lên. Sa sút trí tuệ là thuật ngữ chung để chỉ các triệu chứng liên quan đến suy giảm nhận thức, chủ yếu là trí nhớ. Tình trạng này có thể nghiêm trọng đến mức cản trở các hoạt động hoặc chức năng hàng ngày của bạn. 

Theo Hiệp hội Alzheimer, loại bệnh mất trí nhớ phổ biến nhất là bệnh Alzheimer, với khoảng 6 triệu người từ 65 tuổi trở lên ở Mỹ mắc bệnh này, con số này được dự đoán sẽ tăng lên 12.73 triệu vào năm 2050. 

Tình trạng lão hóa não bộ khi bạn già đi sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, sức khỏe thể chất và chất lượng cuộc sống của bạn. Đó là lý do vì sao bạn cần bảo vệ não bộ khi bạn già đi.

2. Cách nào bảo vệ não bộ để não bộ hoạt động hiệu quả?

Một lối sống lành mạnh với thói quen tập thể dục, ăn uống đầy đủ và ngủ đủ giấc là những biện pháp bảo vệ não bộ hiệu quả nhất.

Một số cách giúp bạn bảo vệ não bộ khi bạn già đi, bao gồm:

2.1 Thử thách trí não 

Nhiều người thích giải các câu đố, như trò chơi ô chữ hoặc sudoku, để giữ cho đầu óc họ luôn nhạy bén. Tuy nhiên, Tiến sĩ Pahlajani, nhà thần kinh học hành vi và bác sĩ tâm thần kinh tại Trung tâm Y tế NewYork-Presbyterian nói rằng việc hoàn thành thành công các câu đố hàng ngày không nhất thiết có nghĩa là bạn đang rèn luyện trí não của mình.

Nếu bạn coi bộ não như một cơ bắp thì điều quan trọng là phải rèn luyện não bộ thường xuyên. Điều này có nghĩa là học một cái gì đó mới như một nhạc cụ, một ngôn ngữ mới hay một trò chơi mới cũng là cách giúp bạn rèn luyện trí não của mình. Đặc biệt, điều quan trọng là bạn làm những việc mà bạn không giỏi để có thể hình thành những kết nối mới trong não, điều này có thể tiếp tục xảy ra ở mọi lứa tuổi.

2.2 Ăn uống đầy đủ

Một chế độ ăn uống cân bằng có thể mang lại nhiều lợi ích hơn là giảm nguy cơ béo phì hoặc huyết áp cao. Tiến sĩ Pahlajani cho biết, chế độ ăn uống đầy đủ cũng có thể giúp bảo vệ não của bạn khỏi các vấn đề về trí nhớ. Ví dụ, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn Địa Trung Hải với nhiều trái cây, rau xanh, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt, cá vốn rất tốt cho sức khỏe não bộ. 

Cá và dầu ô liu nguyên chất là nguồn cung cấp omega-3 tuyệt vời cho cơ thể. Omega-3 là một loại axit béo quan trọng đối với chức năng của não và các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như quả mọng cũng giúp bảo vệ não bộ khi bạn già đi.

2.3 Giảm căng thẳng tinh thần

Khi bộ não của chúng ta bị lo lắng và căng thẳng chiếm giữ, nó có thể ảnh hưởng đến khả năng tập trung và lưu giữ thông tin. Nếu bạn có vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm thì điều quan trọng là bạn phải được điều trị đầy đủ, vì điều đó cũng gây ra căng thẳng cho não.

2.4 Tập thể dục

Tiến sĩ Pahlajani cho biết, tập thể dục không chỉ liên quan đến sức khỏe thể chất mà còn rất tốt cho não của bạn. Nguyên nhân là do tập thể dục không chỉ làm tăng lưu lượng máu và oxy đến não mà còn giải phóng nhiều loại hóa chất bảo vệ não.

Nếu bạn không có thời gian đến phòng tập thể dục, thì có thể làm những việc như đi cầu thang bộ thay vì thang máy hoặc đậu xe xa điểm đến để buộc bản thân phải đi bộ nhiều hơn đều là những cách tốt để giúp bạn tăng nhịp tim. 

Ngoài ra chế độ ăn kiêng và tập thể dục cũng sẽ giúp kiểm soát sức khỏe mạch máu, chẳng hạn như huyết áp, cholesterol và tiểu đường, tất cả đều là những yếu tố nguy cơ lớn có thể làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm nhận thức và khởi phát bệnh Alzheimer nếu chúng không được kiểm soát hoặc kiểm soát kém.

2.5 Đảm bảo chất lượng giấc ngủ

Hầu hết mọi người đều trải qua việc khó tập trung hoặc duy trì sự chú ý nếu không ngủ đủ giấc. 

Giấc ngủ sẽ giúp cơ thể loại bỏ độc tố và phục hồi sau một ngày dài, đồng thời cũng là lúc trí nhớ được củng cố. Khi chúng ta không ngủ đủ giấc có thể dẫn đến các vấn đề về trí nhớ, sự tập trung và sự chú ý.

Bạn nên tắt thiết bị điện tử ít nhất một giờ trước khi đi ngủ và đến gặp bác sĩ nếu bạn cho rằng mình mắc chứng rối loạn như ngưng thở khi ngủ, là tình trạng hơi thở bị gián đoạn nhiều lần trong khi ngủ khiến bạn không thể ngủ sâu.

2.6 Tạo kết nối xã hội

Tiến sĩ Pahlajani cho biết thử thách trí não của bạn bằng các câu đố hoặc kỹ năng mới không phải là cách duy nhất để củng cố hoặc tạo ra các kết nối thần kinh. Giao tiếp và tương tác với mọi người cũng có thể nuôi dưỡng khả năng linh hoạt thần kinh, đó là khả năng thay đổi và thích ứng của não để đáp ứng với trải nghiệm cuộc sống.

Điều này càng trở nên rõ ràng hơn trong thời kỳ đại dịch, khi bác sĩ Pahlajani nhận thấy sự suy giảm đáng kể về nhận thức ở những bệnh nhân bị mất trí nhớ giai đoạn đầu khi họ không được giao tiếp xã hội.

Tiến sĩ Pahlajani cho biết: “Không gì có thể sánh được với những kết nối mới mà bộ não chúng ta tạo ra khi chúng ta thực sự tương tác với người khác”. Sự tham gia của xã hội giúp kích thích bộ não của chúng ta tạo ra những kết nối mới và khỏe mạnh.

3. Các điểm cần lưu ý về vấn đề lão hóa não

Não bộ sẽ bắt đầu lão hóa khi bạn già đi gây suy giảm khả năng ghi nhớ, khả năng tập trung và tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer hoặc sa sút trí tuệ. Vì thế bạn cần chú ý đến những dấu hiệu của tình trạng não bị lão hóa để có những biện pháp bảo vệ não bộ sớm và kịp thời.

Một số dấu hiệu của tình trạng não bị lão hóa, bao gồm:

• Giảm chất lượng giấc ngủ: Tình trạng lão hóa não có thể ảnh hưởng đến sự điều hòa nội tiết của não bộ, gây ra tình trạng khó đi vào giấc ngủ, gặp ác mộng, thức giấc sớm và nhiều vấn đề về giấc ngủ khác.
• Tăng nguy cơ trầm cảm: Các tế bào thần kinh tiết ra dopamine để làm cho con người cảm thấy hạnh phúc và điều chỉnh tình trạng trầm cảm. Khi não bộ già đi và bị co lại thì lượng dopamine do não tiết ra sẽ giảm, dẫn đến làm tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm.

• Biểu cảm cứng nhắc: Tình trạng giảm dopamine cũng ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta, khiến nụ cười trở nên không tự nhiên, chuyển động chậm hơn và biểu cảm cứng nhắc.
• Sự tập trung và trí nhớ giảm sút: Lão hóa não có thể dẫn đến tình trạng giảm kích thích các thụ thể cytokine ở vùng hồi hải mã và trí nhớ, khiến khả năng suy nghĩ và tập trung bị giảm sút. Một số trường hợp có thể bị mất trí nhớ ngắn hạn và nhiều triệu chứng nguy hiểm khác.
• Đổ mồ hôi thường xuyên: Sự biến đổi của hormone trong quá trình lão hóa não sẽ ảnh hưởng đến chức năng điều nhiệt và co mạch, dẫn đến các triệu chứng như vã mồ hôi và nóng trong người, trường hợp nặng có thể kèm theo cảm giác khó thở và hồi hộp.

Não bộ sẽ bắt đầu lão hóa khi chúng ta già đi gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, sức khỏe thể chất và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, chúng ta cần chủ động áp dụng những biện pháp bảo vệ não bộ ngay từ bây giờ nhằm trẻ hóa não bộ, tăng cường khả năng hoạt động của não và làm chậm quá trình lão hóa não bộ, giúp duy trì đầu óc minh mẫn và sáng tạo.

Nguồn: healthmatters.nyp.org