Khoáng chất có ảnh hưởng đến hệ miễn dịch không? Vai trò của khoáng chất là gì?

1. Khoáng chất có ảnh hưởng đến hệ miễn dịch không?

Miễn dịch là khả năng của cơ thể chống lại một cách hiệu quả các kháng nguyên như virus, vi khuẩn hoặc thậm chí là các tế bào ung thư luôn cố gắng làm suy yếu sức khỏe của một người. Tuy nhiên, để hệ thống miễn dịch hoạt động bình thường, nó phải có khả năng phân biệt các tế bào và mô của chính nó với các kháng nguyên.

Những người thiếu hoặc có hàm lượng thấp một số khoáng chất (magie, kẽm, selen và các nguyên tố vi lượng khác) có thể có nguy cơ bị suy giảm chức năng miễn dịch. Nếu một cá nhân bị suy giảm khả năng miễn dịch, khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể có thể nhanh chóng bị quá tải, dẫn đến nhiễm trùng nguy hiểm, bệnh tật và tử vong. Vì thế, tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất là điều cần thiết, đặc biệt với những người có hệ miễn dịch suy yếu.

Vậy các khoáng chất có ảnh hưởng đến hệ miễn dịch không?

Tình trạng dinh dưỡng có tác động đến chức năng miễn dịch. Dinh dưỡng kém, bao gồm không nhận đủ lượng khoáng chất, vi chất dinh dưỡng và vitamin, có liên quan đến chức năng miễn dịch bị ức chế. Có một mối liên hệ đặc biệt quan trọng giữa khoáng chất và chức năng miễn dịch. Magie và các khoáng chất vi lượng bao gồm kẽm, đồng và selen đều đã được nghiên cứu và được biết đến là các khoáng chất tăng cường miễn dịch.

Theo một nghiên cứu được công bố vào năm 2007, thiếu vi chất dinh dưỡng ức chế các chức năng miễn dịch bằng cách ảnh hưởng đến đáp ứng miễn dịch bẩm sinh qua trung gian tế bào T và đáp ứng kháng thể thích nghi và dẫn đến rối loạn điều hòa đáp ứng cân bằng của vật chủ. 

Những người có nguy cơ thiếu vi chất dinh dưỡng cao nhất là người già, phụ nữ mang thai hoặc phụ nữ đang cho con bú, cũng như những người hút thuốc, nghiện rượu, mắc chứng rối loạn ăn uống và/hoặc mắc bệnh mãn tính.

2. Vai trò của các khoáng chất tăng cường miễn dịch

Khoáng chất là thành phần quan trọng của thực phẩm. Chúng thực hiện nhiều chức năng khác nhau, chẳng hạn như vật liệu xây dựng cho xương, ảnh hưởng đến chức năng cơ và thần kinh, và điều chỉnh sự cân bằng nước của cơ thể. Chúng cũng là thành phần của hormone, enzyme và các hợp chất có hoạt tính sinh học khác. Các khoáng chất tăng cường miễn dịch như Magie, đồng, kẽm,... giúp hệ miễn dịch hoạt động tối ưu. Điều này liên quan đến cả hệ thống phòng thủ bẩm sinh và phản ứng miễn dịch thích nghi. Theo đó, việc cung cấp khoáng chất có thể ảnh hưởng đến khả năng nhiễm trùng, nhưng nó cũng có tác động đến sự phát triển của các bệnh mãn tính.

Đối với hầu hết mọi người, một chế độ ăn uống cân bằng là đủ để cung cấp cho cơ thể đủ lượng khoáng chất quan trọng. Tuy nhiên, hiện nay ngày càng có nhiều người có nguy cơ thiếu khoáng chất. Những người này bao gồm những người mắc bệnh mãn tính, người lớn tuổi, những người sống theo chế độ ăn chay hoặc thuần chay hoặc phụ nữ trong thời kỳ mang thai. Các vận động viên cũng có thể có nguy cơ thiếu khoáng chất nếu họ ăn theo chế độ một chiều hoặc giảm khẩu phần ăn để đạt được trọng lượng cụ thể. Vì thế, đây là những đối tượng cần tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất.

Nếu mọi người có đủ kiến ​​thức về vấn đề khoáng chất có ảnh hưởng đến hệ miễn dịch không và thiếu khoáng chất gây ra vấn đề gì thì có thể dễ dàng điều chỉnh chế độ ăn khi thiếu một loại khoáng chất cụ thể. Dưới đây là vai trò của các khoáng chất tăng cường miễn dịch của cơ thể:

2.1. Các khoáng chất tăng cường miễn dịch: Magie

Một trong các khoáng chất tăng cường miễn dịch quan trọng là magie. Theo các nhà nghiên cứu, magie có liên quan đến chức năng miễn dịch, cả trong phản ứng miễn dịch bẩm sinh và thu được. Magie hoạt động như một đồng yếu tố để tổng hợp globulin miễn dịch, kết dính tế bào miễn dịch, phân giải tế bào phụ thuộc vào kháng thể, liên kết tế bào lympho IgM, phản ứng đại thực bào với lymphokine, kết dính tế bào T hỗ trợ và các phản ứng bổ sung. Ở động vật, sự thiếu hụt magie gây ra làm suy yếu khả năng miễn dịch qua trung gian tế bào và các phản ứng khác. Ở người, việc sản xuất kháng thể dư thừa và dễ bị dị ứng, nhiễm nấm và virus mãn tính cũng có liên quan đến việc thiếu magie.

Khi mọi người già đi, nhu cầu về magie tăng lên, nhưng lượng magie trong cơ thể lại giảm. Cơ thể ít có khả năng hấp thụ magie trong ruột, điều này cũng góp phần gây ra tình trạng giảm magie. Người lớn tuổi sản xuất ít acid hydrochloric trong dạ dày và việc thiếu acid dạ dày ảnh hưởng đến khả năng phân hủy và hấp thụ các khoáng chất như magie từ thực phẩm mà cơ thể tiêu thụ.

Hơn nữa, những người dùng thuốc theo toa, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu, hoặc những người mắc bệnh mãn tính như suy tim hoặc tiểu đường, có thể làm trầm trọng thêm mức magie vốn đã rất thấp. Tuy nhiên, chất bổ sung magie không được khuyến cáo cho những người bị suy thận hoặc có khối nhĩ thất. Vì vậy, bạn cần kiểm tra với bác sĩ trước khi tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất như magie.

2.2. Tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất kẽm

Kẽm là yếu tố vi lượng thiết yếu. Nó đóng vai trò cấu trúc, điều tiết và xúc tác trong cơ thể. Ngoài ra, kẽm cần thiết cho một số chức năng miễn dịch, bao gồm hoạt động của tế bào lympho T. Sự thiếu hụt kẽm ảnh hưởng đến một số khía cạnh của khả năng miễn dịch bẩm sinh và thích nghi và có liên quan đến việc giảm chức năng tế bào lympho T, B và đại thực bào bị suy giảm, chức năng bạch cầu trung tính và chức năng kháng thể bị suy giảm. 

Giống như Magie, lượng kẽm giảm theo tuổi tác và ngay cả những thiếu sót nhỏ cũng có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe miễn dịch. Một nghiên cứu đã báo cáo những thay đổi miễn dịch xảy ra với tình trạng thiếu kẽm trong quá trình lão hóa bao gồm giảm hoạt động của tuyến ức và hormon tuyến ức, sự thay đổi cân bằng của tế bào T trợ giúp, giảm phản ứng với vắc xin, và suy giảm chức năng của các tế bào miễn dịch bẩm sinh.

Các nghiên cứu đã chỉ ra tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất kẽm có thể cải thiện khả năng miễn dịch ở người cao tuổi. Ở những người khỏe mạnh bị thiếu hụt kẽm nhẹ, việc bổ sung kẽm có thể tăng cường đáp ứng miễn dịch. 

Lượng khuyến nghị trong chế độ ăn uống đối với kẽm là 15mg mỗi ngày đối với nam giới và 12mg mỗi ngày đối với nữ giới. Liều lên đến 30mg một ngày thường được dung nạp tốt. Phản ứng chính khi tiêu thụ quá nhiều kẽm là buồn nôn, chảy nước miếng và trong một số trường hợp là nôn mửa. Nếu điều này xảy ra, hãy giảm liều lượng kẽm xuống mức khuyến nghị cho nam giới và phụ nữ. Tiêu thụ liều thấp hơn giúp giảm thiểu tác dụng phụ thường được báo cáo nhất của việc tiêu thụ quá nhiều kẽm, đó là buồn nôn và chảy nước miếng. Lưu ý rằng tiêu thụ quá nhiều kẽm có thể làm cạn kiệt lượng đồng trong cơ thể. Vì thế, ngay cả các khoáng chất tăng cường miễn dịch cũng phải được dùng với liều lượng thích hợp.

2.3. Đồng là một trong các khoáng chất tăng cường miễn dịch quan trọng

Lượng đồng sẵn có nhất định đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì khả năng miễn dịch. Ngược lại, sự thiếu hụt đồng dẫn đến giảm chức năng miễn dịch tế bào và dịch thể. Người ta đã chứng minh rằng những con chuột thiếu đồng có tuyến ức nhỏ hơn và lá lách to ra. Ngoài ra còn có giảm bạch cầu trung tính và số lượng tế bào T thấp hơn. Sự tăng sinh tế bào T do nguyên nhân gây ra bị suy giảm, cũng như chức năng của tế bào B và tế bào NK.

Do đó, tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất đồng là vô cùng quan trọng. Đồng được thảo luận như một nguyên tố vi lượng có hoạt tính kháng vi-rút có thể phục vụ phòng ngừa và điều trị chống lại COVID-19. Ngược lại, đồng cũng là một chất dinh dưỡng thiết yếu cho vi sinh vật gây bệnh và cơ thể có thể ức chế sự phát triển của mầm bệnh bằng cách hạn chế khả năng cung cấp đồng của chúng. Từ quan điểm của hệ thống miễn dịch, lượng đồng nên được cân bằng tốt, vì một lượng nhỏ là đủ cho chức năng miễn dịch tối ưu, trong khi quá nhiều có thể đồng thời gây ra các phản ứng có hại.

2.4. Tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất: Sắt

Sắt là một khoáng chất thiết yếu trong chế độ ăn uống được sử dụng để hỗ trợ các chức năng quan trọng của con người như tạo hồng cầu, chuyển hóa năng lượng tế bào, hỗ trợ hoạt động hệ thống miễn dịch.

Vai trò của sắt trong điều chế hệ thống miễn dịch rất phức tạp. Ví dụ, sự thiếu hụt sắt đã được chứng minh là làm suy giảm sự tăng sinh tế bào B, chức năng tế bào lympho T và đáp ứng kháng thể thích nghi, điều này dường như được điều chỉnh tốt bằng cách bổ sung sắt. Tương tự, suy giảm khả năng miễn dịch ở trẻ em có tình trạng kinh tế xã hội thấp đã được chứng minh là cải thiện thông qua bổ sung sắt đường uống.

Ngược lại, bằng chứng cho thấy việc sử dụng bừa bãi các khoáng chất tăng cường miễn dịch chứa sắt ở các nước đang phát triển có thể làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do các vấn đề sức khỏe như sốt rét, bệnh tiêu chảy và bệnh lao. Người ta cho rằng những vấn đề này phát sinh từ sự gia tăng lượng sắt sẵn có, được sử dụng bởi các mầm bệnh xâm nhập để sinh sôi nảy nở và tồn tại. Mặc dù vậy, những người có tình trạng quá tải sắt cũng thường có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cao hơn, do lượng sắt dư thừa có sẵn cho các vi sinh vật xâm nhập sử dụng có lợi cho chúng.

2.5. Các khoáng chất tăng cường miễn dịch quan trọng: Selen

Selen đầy đủ là điều cần thiết cho chức năng hệ thống miễn dịch. Các selenoprotein riêng lẻ điều chỉnh tình trạng viêm và miễn dịch. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là việc tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất selen chỉ mang lại lợi ích cho những người ăn không đủ.

Trong những năm gần đây, kể từ khi đại dịch bùng phát, đã có ý kiến ​​cho rằng selen có thể có vai trò trong việc chống lại tác động của bệnh do vi-rút corona gây ra. Mối quan tâm đặc biệt là tác động của nó đối với các triệu chứng và kết quả của SARS-CoV-2 khi thiếu selen mà theo các tác giả là phổ biến ở một tỷ lệ đáng kể dân số toàn cầu. Phần lớn các nghiên cứu về khía cạnh này của selen đã xem xét tác dụng dinh dưỡng của nó trong bối cảnh nó là một thành phần trong số những thành phần khác có vai trò trong chức năng miễn dịch như vitamin và axit béo tự do.

2.6. Tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất vi lượng khác

Các khoáng chất tăng cường miễn dịch khác như brom, crom, iot, mangan, molypden,... là những nguyên tố cần thiết với số lượng nhỏ để tăng trưởng, phát triển và giúp hệ thống miễn dịch hoạt động tối ưu.

Việc hấp thụ ít vi chất dinh dưỡng đã được chứng minh là có thể ức chế chức năng miễn dịch bằng cách ảnh hưởng đến phản ứng miễn dịch qua trung gian tế bào T bẩm sinh và phản ứng kháng thể, do đó, làm tăng khả năng nhiễm trùng. Hơn nữa, nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng tái phát có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng hiện có bằng cách cản trở việc hấp thụ chất dinh dưỡng, làm tăng thất thoát và cản trở việc sử dụng.

Tầm quan trọng của các khoáng chất tăng cường miễn dịch đã được các tài liệu khoa học nhấn mạnh. Mặc dù sự thiếu hụt khoáng chất là rất hiếm, nhưng có rất nhiều nhóm có nguy cơ cần chú ý để đảm bảo rằng họ nhận được đủ nguồn cung cấp. Trong những trường hợp đặc biệt, sự thiếu hụt nên được bù đắp bằng cách bổ sung. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng một số các khoáng chất tăng cường miễn dịch có thể bị tiêu thụ quá mức, điều này cuối cùng có thể dẫn đến tác động tiêu cực đến hệ thống miễn dịch. Do đó, bất kỳ hình thức tăng cường miễn dịch bằng các khoáng chất nào cũng phải luôn được làm rõ về mặt y tế và chỉ nên được tiêu thụ ở nồng độ quy định.