Hướng dẫn sàng lọc và quản lý bệnh béo phì

1. Tầm soát béo phì là gì?

Sàng lọc bệnh béo phì giúp kiểm tra tình trạng béo phì và thừa cân ở người lớn và trẻ em, bắt đầu từ 2 tuổi. Nói chung, béo phì và thừa cân đều có nghĩa là cân nặng cao hơn mức tiêu chuẩn so với chiều cao của cơ thể. Béo phì xảy ra khi tình trạng chất béo dự trữ trong cơ thể quá mức còn thừa cân thì có thể trong hàm lượng chất béo dự trữ nhiều nhưng trọng lượng cơ thể tăng thêm có thể từ cơ, xương hoặc hàm lượng nước trong cơ thể. Chất béo dư thừa do béo phì và thừa cân làm tăng nguy cơ phát triển các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, lâu dài, chẳng hạn như:

• Các bệnh về tim và mạch máu, bao gồm đau tim và đột quỵ;
• Cholesterol trong máu cao;
• Bệnh tiểu đường loại 2;
• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD);
• Viêm khớp;
• Một số loại ung thư.

Khi cơ thể càng tích tụ nhiều chất béo, nguy cơ phát triển những vấn đề này càng cao. Trẻ em bị béo phì có thể hình thành nhiều vấn đề sức khỏe giống như người lớn bị béo phì. Họ cũng có nhiều khả năng bị béo phì ở tuổi trưởng thành và phát triển các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng sau này trong cuộc sống. Sàng lọc  béo phì giúp tìm hiểu xem quá nhiều chất béo trong cơ thể có thể là mối lo ngại về sức khỏe hay không. Đo lượng mỡ trong cơ thể rất khó và tốn kém. Vì vậy, cách sàng lọc béo phì ước tính lượng chất béo trong cơ thể bạn nhằm giúp việc xác định trở nên dễ dàng hơn. Ước tính được thực hiện với một phép tính gọi là BMI (chỉ số khối cơ thể).

2. Cách tính và đọc chỉ số BMI

Chỉ số BMI cho người lớn từ 20 tuổi trở lên được tính toán từ thông tin về chiều cao và cân nặng. Điểm BMI cao hơn có liên quan đến lượng mỡ trong cơ thể và nguy cơ mắc một số vấn đề sức khỏe cao hơn. Đối với hầu hết người lớn:

• Cân nặng khỏe mạnh khi chỉ số BMI nằm trong khoảng từ 18,5 đến 24,9.
• Thừa cân khi chỉ số BMI từ 25 đến 29,9.
• Béo phì khi chỉ số BMI từ 30 trở lên.

Chỉ số BMI cho trẻ em trên 2 tuổi và thanh thiếu niên cũng dựa trên cân nặng và chiều cao. Nhưng tuổi tác và giới tính là một phần để xác định xem trẻ em hoặc thanh thiếu niên có quá nhiều mỡ trong cơ thể hay không. Đó là bởi vì lượng chất béo bình thường trong cơ thể là khác nhau ở mỗi giai đoạn tăng trưởng. Và lượng chất béo bình thường là khác nhau đối với bé trai và bé gái. Để điều chỉnh những khác biệt này, chỉ số BMI của trẻ được so sánh với biểu đồ tăng trưởng tiêu chuẩn dành cho trẻ em ở từng độ tuổi và giới tính khác nhau. Kết quả này là % BMI. Ví dụ: Nếu chỉ số BMI của trẻ ở phần trăm thứ 25, điều đó có nghĩa là 25% phần trăm trẻ em cùng độ tuổi và giới tính có chỉ số BMI thấp hơn và 75% phần trăm có chỉ số BMI cao hơn. Vì chiều cao và cân nặng thay đổi theo sự phát triển nên chỉ số BMI của trẻ sẽ được theo dõi theo thời gian để biết liệu béo phì hoặc thừa cân có phải là một vấn đề sức khỏe hay không. Đối với hầu hết trẻ em và thanh thiếu niên chỉ số này được đọc theo:

• Cân nặng khỏe mạnh khi chỉ số BMI nằm giữa phân vị thứ 5 và 85.
• Thừa cân khi chỉ số BMI nằm giữa phân vị thứ 85 và 94.
• Béo phì khi chỉ số BMI ở phân vị thứ 95 hoặc cao hơn.

Chỉ số BMI là một cách khá chính xác để sàng lọc hầu hết mọi người về lượng mỡ trong cơ thể quá nhiều, nhưng nó không hoàn hảo. Chỉ số BMI của bạn không thể biết cân nặng của bạn là do mỡ thừa hay cơ bắp. Điều này có nghĩa là một người rất cơ bắp có thể có chỉ số BMI ở mức thừa cân mặc dù họ không có quá nhiều mỡ trong cơ thể. Ngoài ra, một số người có chỉ số BMI khỏe mạnh vẫn có thể có lượng mỡ trong cơ thể cao. Điều này có thể phổ biến hơn ở những nhóm có xu hướng có chỉ số BMI thấp hơn, chẳng hạn như người châu Á và người lớn tuổi bị mất cơ.

3. Sàng lọc béo phì được sử dụng để làm gì?

Sàng lọc béo phì với chỉ số BMI được sử dụng để tìm hiểu xem một người lớn hoặc trẻ em có trọng lượng cơ thể không phù hợp với chiều cao của họ hay không. Điều này giúp bản thân người bệnh và bác sĩ hiểu được nguy cơ mắc bệnh của một người có liên quan đến mỡ thừa trong cơ thể. Đồng thời quản lý béo phì tốt hơn. Tuy nhiên, sàng lọc béo phì không cho biết lượng chất béo mà một người có và không thể chẩn đoán bất kỳ tình trạng sức khỏe nào, vì vậy có thể cần thực hiện các xét nghiệm khác đi kèm nhằm chẩn đoán xác định. Chỉ số BMI cũng có thể được sử dụng để tìm hiểu xem các nỗ lực giảm cân có hiệu quả hay không.

4. Tại sao cần tầm soát béo phì?

Hầu hết người lớn và trẻ em từ 2 tuổi trở lên nên được kiểm tra chỉ số BMI ít nhất mỗi năm một lần. Kiểm tra béo phì hàng năm theo dõi chỉ số BMI của bạn theo thời gian. Nếu chỉ số cho kết quả cao hơn, điều đó thường có nghĩa là bạn đang tăng thêm mỡ. Ngay cả khi chỉ số BMI cao vẫn nằm trong phạm vi lành mạnh, thì việc tăng cân do chất béo vẫn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến cân nặng. Tầm soát béo phì có thể giúp phát hiện sớm tình trạng tăng cân để bạn có thể thực hiện các bước kiểm soát cân nặng trước khi nó gây hại cho sức khỏe của bạn. Nếu bạn đã bị béo phì hoặc thừa cân, việc sàng lọc sẽ bác sĩ điều trị theo dõi nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe liên quan đến chất béo trong cơ thể. Thông tin về mức độ rủi ro của bạn giúp bạn và bác sĩ xem xét những ưu và nhược điểm của các phương pháp điều trị giảm cân khác nhau.

5. Điều gì xảy ra trong quá trình sàng lọc béo phì?

Kiểm tra béo phì thường là một phần của kiểm tra định kỳ bao gồm kiểm tra thể chất.  Nhân viên y tế sẽ đo chiều cao và cân nặng của bạn. Thông tin đó thường được nhập vào máy tính BMI trực tuyến. Nếu bạn biết chiều cao và cân nặng của mình, bạn có thể tìm chỉ số BMI của mình trực tuyến:

• Sử dụng máy tính BMI này cho người lớn.
• Sử dụng máy tính phần trăm BMI này cho trẻ em và thanh thiếu niên.

Nhân viên y tế cũng có thể sử dụng các xét nghiệm khác để ước tính lượng chất béo trong cơ thể bạn. Bao gồm các:

• Một số đo vòng eo. Người lớn có quá nhiều mỡ quanh bụng (bụng) có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến béo phì. Ngay cả khi bạn có chỉ số BMI khỏe mạnh, nguy cơ của bạn có thể cao nếu kích thước vòng eo của bạn là: Hơn 40 inch cho nam giới; hơn 35 inch đối với phụ nữ không mang thai.
• Các phép đo nếp gấp da. Thử nghiệm nếp gấp da đo độ dày của nhúm da và mỡ ở một số nơi trên cơ thể bạn. Một công cụ đặc biệt nhẹ nhàng đo các nếp gấp da trên bụng, lưng, đùi, mặt sau của cánh tay trên và/hoặc các vị trí khác trên cơ thể bạn. Kết quả được sử dụng để ước tính lượng chất béo trong cơ thể bạn.

Nếu quá trình kiểm tra béo phì cho thấy có thể có quá nhiều mỡ trong cơ thể,  nhân viên y tế có thể đặt câu hỏi để giúp tìm hiểu lý do tại sao. Điều này thường bao gồm thảo luận về:

• Lịch sử y tế và các loại thuốc bạn dùng: Một số tình trạng sức khỏe khiến mọi người tăng cân, chẳng hạn như hội chứng chuyển hóa, suy giáp và hội chứng buồng trứng đa nang (chỉ ở nữ giới). Nhà cung cấp của bạn có thể yêu cầu xét nghiệm máu để xác nhận hoặc loại trừ những điều kiện này và các điều kiện khác. Nhiều loại thuốc cũng có thể gây tăng cân. Những ví dụ bao gồm:
  • Một số thuốc chống trầm cảm;
  • Thuốc chẹn beta, được sử dụng để điều trị huyết áp cao;
  • Steroid, thường được sử dụng để điều trị bệnh tự miễn dịch;
  • Một số loại thuốc tiểu đường;

• Thói quen ăn uống: Béo phì và thừa cân phát triển theo thời gian khi bạn nạp vào nhiều calo hơn mức sử dụng. Vì vậy, bác sĩ sẽ muốn biết bạn ăn và uống bao nhiêu. Những gì bạn ăn và uống cũng quan trọng. Quá nhiều chất béo bão hòa và đường có thể gây tăng cân.
• Hoạt động thể chất: Thiếu hoạt động thể chất có liên quan đến tăng cân. Bác sĩ sẽ muốn biết bạn tập thể dục bao nhiêu và bạn dành bao nhiêu thời gian để ngồi.
• Thói quen ngủ: Ngủ không đủ giấc hoặc ngủ kém chất lượng có thể khiến bạn dễ ăn quá nhiều. Đó là do giấc ngủ ảnh hưởng đến hormone kiểm soát cơn đói.
• Mức độ căng thẳng: Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến não của bạn và kích hoạt những thay đổi trong hormone khiến bạn ăn nhiều hơn và tích trữ nhiều chất béo hơn.
• Tiền sử gia đình:. Bạn có nhiều khả năng bị béo phì nếu các thành viên thân thiết trong gia đình bị béo phì. Bạn có thể được thừa hưởng gen ảnh hưởng đến cân nặng. Thói quen ăn uống và tập thể dục của những người xung quanh bạn cũng có thể ảnh hưởng đến thói quen và cân nặng của bạn.

6.  Những việc cần làm để chuẩn bị cho việc kiểm tra béo phì

Với sàng lọc béo phì thì bạn không cần chuẩn bị trước cái gì. Nhưng nếu bạn  thực hiện một số xét nghiệm máu để tìm hiểu thêm về sức khỏe của mình, bạn có thể cần phải nhịn ăn (không ăn hoặc uống) trong một khoảng thời gian. Nhà cung cấp của bạn sẽ cho bạn biết làm thế nào để chuẩn bị.

7. Có bất kỳ rủi ro nào đối với việc sàng lọc không?

Không có rủi ro khi có chỉ số BMI hoặc số đo vòng eo hoặc nếp gấp da của bạn. Và khi thực hiện sàng lạc thì có thể giúp bạn hiểu được những kết quả hiện tại của cơ thể. Nếu sàng lọc béo phì cho thấy bạn bị béo phì hoặc thừa cân, bác sĩ của bạn sẽ làm việc với bạn để phát triển một kế hoạch điều trị. Mục tiêu của kế hoạch là giảm nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe liên quan đến mỡ thừa trong cơ thể. Kế hoạch của bạn sẽ phụ thuộc vào số cân bạn cần giảm và nguyên nhân khiến bạn tăng cân. Hầu hết các kế hoạch có khả năng bao gồm thay đổi lối sống, chẳng hạn như:

• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh hơn, ít calo hơn;
• Tập thể dục nhiều hơn;
• Ngủ đủ giấc với chất lượng tốt.

Tùy thuộc vào chỉ số BMI và sức khỏe của bạn, nhà cung cấp dịch vụ của bạn cũng có thể đề xuất:

• Hỗ trợ từ một cố vấn chế độ ăn uống hoặc dinh dưỡng;
• Chương trình điều trị giảm cân theo hành vi;
• Thuốc giảm cân theo toa kết hợp với thay đổi lối sống;
• Phẫu thuật giảm cân hoặc các thiết bị, chẳng hạn như bóng bay, được đưa vào dạ dày để giúp bạn giảm cân.

Nếu bạn có thắc mắc về sàng lọc béo phì hoặc phương pháp điều trị để giảm chỉ số BMI, bạn hãy thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể. Ngày nay, nếu muốn giảm cân hiệu quả, bạn có thể tham khảo liệu pháp tiêu hao năng lượng. Phương pháp này sử dụng vitamin & khoáng chất để thúc đẩy sự chuyển hóa mỡ theo cơ chế tự nhiên, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Trước khi thực hiện, bạn sẽ được đánh giá sức khỏe tổng thể và bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ giảm cân phù hợp với từng người dựa trên kết quả xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu, chỉ số khối cơ thể (BMI). Trong suốt quá trình thực hiện liệu trình sẽ luôn có bác sĩ theo sát, lên kế hoạch dinh dưỡng và tập luyện phù hợp với thể trạng của từng người.