Đặc điểm của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

1. Thuốc chống trầm cảm 3 vòng là thuốc gì?

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng là một nhóm thuốc chống trầm cảm được sử dụng để điều trị trầm cảm, rối loạn lưỡng cực và các tình trạng khác như đau mãn tính và mất ngủ.

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng được giới thiệu lần đầu tiên vào những năm 1950 và thuốc được đặt tên như vậy vì cấu trúc phân tử của thuốc bao gồm ba vòng nguyên tử. 

Vậy cơ chế thuốc chống trầm cảm 3 vòng là gì? Thuốc chống trầm cảm 3 vòng phát huy tác dụng điều trị trầm cảm bằng cách điều chỉnh khoảng 5 con đường dẫn truyền thần kinh riêng biệt. Cơ chế thuốc chống trầm cảm 3 vòng là ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine trong các đầu tận cùng trước khớp thần kinh, dẫn đến nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh này trong khe hở tiếp hợp tăng cao. Nồng độ norepinephrine và serotonin tăng lên trong khớp thần kinh có thể góp phần làm tăng tác dụng chống trầm cảm.

Cấu trúc hóa học của TCA bao gồm sự sắp xếp 3 vòng với amin bậc hai hoặc bậc ba kèm theo. Desipramine, nortriptyline và protriptyline được phân loại là amin bậc hai, trong khi amitriptyline, clomipramine, doxepin, imipramine và tripipramine thuộc nhóm amin bậc ba. Các amin bậc ba thường thể hiện sự ức chế tái hấp thu serotonin đáng kể, trong khi các amin bậc hai thể hiện sự ức chế tăng cường hấp thu norepinephrine.

Đặc điểm của thuốc chống trầm cảm 3 vòng (TCA) khi hấp thụ vào cơ thể như sau:

• Hấp thu: TCA được hấp thu dễ dàng vào cơ thể sau khi uống và thường đạt nồng độ đỉnh trong huyết tương trong vòng 2 đến 8 giờ. Sinh khả dụng dao động từ 40% đến 50%, tùy thuộc vào từng loại thuốc chống trầm cảm 3 vòng cụ thể. Việc tiêu thụ thực phẩm có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu TCA, đặc biệt là những chất có tính ưa mỡ cao hơn, chẳng hạn như amitriptyline. Ăn thức ăn có thể làm chậm tốc độ hấp thu và gây ra sự chậm trễ trong việc bắt đầu tác dụng.
• Phân bố: TCA thể hiện sự gắn kết với protein từ trung bình đến cao, chủ yếu với albumin huyết tương và các mô ngoại mạch. Mức độ liên kết với protein khác nhau giữa các TCA. Do đặc tính ưa mỡ nên TCA phân bố rộng rãi khắp cơ thể, bao gồm cả hệ thần kinh trung ương. Thuộc tính này của TCA góp phần vào khả năng ảnh hưởng đến các hệ thống dẫn truyền thần kinh đa dạng.
• Chuyển hóa: Phần lớn các TCA trải qua quá trình chuyển hóa toàn diện ở gan thông qua các enzym cytochrome P450 (CYP), chủ yếu là CYP2D6 và CYP2C19. Các con đường trao đổi chất bao gồm khử methyl, hydroxyl hóa và glucuronid hóa, tạo thành các chất chuyển hóa có hoạt tính và không có hoạt tính. Các đa hình di truyền trong enzyme CYP có thể tác động đáng kể đến quá trình chuyển hóa của TCA, dẫn đến phản ứng thuốc khác nhau và các tương tác tiềm ẩn.
• Thải trừ: TCA và các chất chuyển hóa của chúng được thải trừ chủ yếu qua thận, chỉ có khoảng 5% được bài tiết dưới dạng không đổi. Thời gian bán hủy thải trừ của TCA khác nhau giữa các hợp chất khác nhau, thường dao động từ 10 đến 50 giờ.

2. Ưu và nhược điểm của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

2.1 Ưu điểm của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng được sử dụng để điều trị và cải thiện tình trạng trầm cảm và một số bệnh lý tâm thần khác. Thuốc chống trầm cảm 3 vòng có thể giúp bệnh nhân kiểm soát các triệu chứng và ngăn chặn các suy nghĩ tiêu cực bằng cách tác động toàn diện đến các chất hóa học bên trong não.

2.2 Nhược điểm của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Trong quá trình điều trị thuốc chống trầm cảm 3 vòng có thể gây ra một số tác dụng phụ ảnh hưởng đến người bệnh. Một số tác dụng phụ có thể biến mất sau một thời gian, trong khi những tác dụng phụ khác có thể khiến người bệnh và bác sĩ phải thử một loại thuốc khác. Tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng cũng có thể phụ thuộc vào liều lượng, liều cao hơn thường gây ra nhiều tác dụng phụ hơn.

Một số tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng thường xuyên xảy ra, bao gồm:

• Buồn ngủ
• Mờ mắt
• Táo bón
• Khô miệng
• Hạ huyết áp khi chuyển từ ngồi sang đứng, có thể gây choáng váng
• Bí tiểu

Sẽ tùy theo mức độ bệnh, việc dùng thuốc và cách sinh hoạt mà những tác dụng phụ này có thể xảy ra khác nhau ở một số người.

3. Chỉ định và chống chỉ định của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

3.1 Chỉ định của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng được sử dụng chủ yếu để điều trị rối loạn tâm trạng nhưng cũng có vai trò trong điều trị rối loạn lo âu, rối loạn nhân cách và rối loạn thần kinh.

Rối loạn tâm trạng thường được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm 3 vòng bao gồm:

• Rối loạn lưỡng cực
• Trầm cảm nhẹ dai dẳng
• Rối loạn trầm cảm nặng

Rối loạn lo âu được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm 3 vòng bao gồm:

• Rối loạn dạng cơ thể 
• Rối loạn lo âu lan tỏa
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
• Rối loạn hoảng sợ
• Rối loạn căng thẳng sau chấn thương

Các rối loạn thần kinh được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm 3 vòng bao gồm:

• Rối loạn tăng động giảm chú ý
• Đau mãn tính
• Đau cơ xơ hóa
• Bệnh Parkinson
• Chứng đau nửa đầu
• Đau thần kinh

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng cũng có thể được sử dụng để điều trị chứng mất ngủ, hội chứng ruột kích thích, viêm bàng quang kẽ, đái dầm, chứng ngủ rũ và nấc mãn tính.

3.2 Chống chỉ định của thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Thuốc chống trầm cảm 3 vòng bị chống chỉ định ở một số đối tượng nhất định, bao gồm:

• Những người có tiền sử gia đình bị kéo dài khoảng QT hoặc đột tử do tim.
• Phản ứng quá mẫn với thuốc chống trầm cảm 3 vòng được coi là chống chỉ định tuyệt đối.
• Không nên dùng thuốc chống trầm cảm 3 vòng đồng thời với thuốc ức chế monoamine oxidase do nguy cơ phát triển hội chứng serotonin.
• Sự kết hợp giữa thuốc chống trầm cảm 3 vòng và thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin không được khuyến khích, vì sự kết hợp này đã được chứng minh là làm tăng nồng độ thuốc chống trầm cảm 3 vòng trong huyết tương và làm tăng nguy cơ mắc hội chứng serotonin.
• Sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng cần thận trọng ở những người mắc bệnh tăng nhãn áp đóng góc, vì tác dụng kháng cholinergic của thuốc có thể làm tăng nguy cơ xảy ra cơn cấp tính ở mắt.
• Sử dụng thận trọng ở những bệnh nhân có tiền sử co giật vì chúng có thể làm giảm ngưỡng co giật.
• Những bệnh nhân bị bí tiểu cần thận trọng khi sử dụng thuốc vì đặc tính kháng cholinergic có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng này.
• Enzym cytochrome P450 ở gan sẽ chuyển hóa thuốc nên cần thận trọng khi kê đơn thuốc cho bệnh nhân suy gan.

4. Các lưu ý khi sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng

Trước khi sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng bạn cần thảo luận với bác sĩ một số vấn đề sau để đảm bảo hiệu quả và an toàn khi sử dụng, bao gồm:

• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng và mang thai: Một số thuốc chống trầm cảm có thể gây hại cho em bé  trong thời kỳ mang thai hoặc khi đang cho con bú. Nếu bạn đang sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng và có kế hoạch mang thai thì hãy nói chuyện với bác sĩ về những rủi ro có thể xảy ra. Bạn không nên tự ý ngừng dùng thuốc mà không liên hệ với bác sĩ trước vì việc dừng thuốc có thể gây ra rủi ro cho sức khỏe của bạn.
• Tương tác thuốc: Khi dùng thuốc chống trầm cảm, hãy nói với bác sĩ về bất kỳ loại thuốc kê đơn hoặc thuốc không kê đơn, các chất bổ sung và thảo dược mà bạn đang dùng. Một số thuốc chống trầm cảm có thể gây phản ứng nguy hiểm khi kết hợp với một số loại thuốc hoặc thảo dược bổ sung.
• Hội chứng serotonin: Hiếm khi thuốc chống trầm cảm có thể khiến nồng độ serotonin tích tụ cao trong cơ thể. Hội chứng serotonin thường xảy ra khi kết hợp hai loại thuốc có khả năng làm tăng mức serotonin trong não. Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng serotonin bao gồm lo lắng, đổ mồ hôi, kích động, lú lẫn, run, bồn chồn, thiếu phối hợp, nhịp tim nhanh và thay đổi lớn về huyết áp. Khi bạn có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào của hội chứng serotonin bạn cần đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt.
• Thuốc chống trầm cảm 3 vòng và nguy cơ tự tử: Trong một số trường hợp, trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên dưới 25 tuổi có thể gia tăng ý nghĩ hoặc hành vi tự tử khi dùng thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là trong vài tuần đầu sau khi bắt đầu hoặc khi thay đổi liều. Bất cứ ai dùng thuốc chống trầm cảm nên được theo dõi chặt chẽ để phát hiện tình trạng trầm cảm trầm trọng hơn hoặc hành vi bất thường. 
• Không tự ý ngưng thuốc chống trầm cảm 3 vòng: Bệnh nhân lưu ý dùng thuốc đúng và đủ liều. Không nên tự ý ngừng dùng thuốc ngay cả khi bệnh đã có dấu hiệu thuyên giảm.
• Trong quá trình điều trị, bên cạnh việc sử dụng thuốc người bệnh cũng nên thay đổi lối sống lành mạnh như chế độ ăn uống giàu chất dinh dưỡng, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên.

Tóm lại, thuốc chống trầm cảm 3 vòng được sử dụng để điều chỉnh các rối loạn tâm thần như trầm cảm, rối loạn lưỡng cực và các tình trạng khác như đau mãn tính và mất ngủ. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn, trước khi điều trị bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để nâng cao tính hiệu quả khi sử dụng.

Nguồn: verywellmind.com - mayoclinic.org