Các biến chứng của tăng huyết áp là gì?

Huyết áp cao còn gọi là tăng huyết áp, có thể âm thầm gây tổn hại cho cơ thể trong nhiều năm trước khi các triệu chứng xuất hiện. Nếu không điều trị, huyết áp cao có thể dẫn đến tàn tật, chất lượng cuộc sống kém hoặc thậm chí là cơn đau tim hoặc đột quỵ chết người. Cùng theo dõi những biến chứng của tăng huyết áp lên các cơ quan trong cơ thể trong bài viết dưới đây:

1. Biến chứng tại tim của tăng huyết áp

Tăng huyết áp hoặc huyết áp cao có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng về tim, ảnh hưởng xấu đến cấu trúc và chức năng của tim. Tăng huyết áp kéo dài không kiểm soát được sẽ gây căng thẳng cho tim, dẫn đến nhiều biến chứng về tim. Những biến chứng tại tim của tăng huyết áp thường gặp là:

• Phì đại tâm thất trái: Huyết áp cao mãn tính buộc tâm thất trái, buồng bơm chính của tim, phải làm việc nhiều hơn để bơm máu chống lại sức đề kháng tăng lên. Điều này dẫn đến sự dày lên và phì đại của cơ tâm thất trái, một tình trạng được gọi là phì đại tâm thất trái. Phì đại tâm thất trái là làm giảm khả năng thư giãn và làm đầy máu của tim, làm giảm hiệu quả bơm của tim.
• Bệnh động mạch vành: Tăng huyết áp là một yếu tố nguy cơ đáng kể cho sự phát triển của bệnh động mạch vành. Áp lực tăng cao trong động mạch có thể làm hỏng lớp lót bên trong, thúc đẩy sự hình thành các mảng mỡ và thu hẹp động mạch vành. Giảm lưu lượng máu đến cơ tim có thể dẫn đến đau thắt ngực hoặc dẫn đến nhồi máu cơ tim là biến chứng tại tim của tăng huyết áp rất nguy hiểm.
• Suy tim: một biến chứng của tăng huyết áp tác động rất lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống người bệnh là suy tim, tình trạng tim không thể bơm máu hiệu quả để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Khối lượng công việc tăng lên trên tim khiến nó yếu đi theo thời gian. Ban đầu, tim bù đắp bằng cách mở rộng và phát triển các bức tường dày hơn. Tuy nhiên, những sự thích ứng này cuối cùng trở nên không hiệu quả, dẫn đến các triệu chứng như mệt mỏi, khó thở, giữ nước và không dung nạp khi tập thể dục.
• Chứng loạn nhịp tim: Một biến chứng tại tim của tăng huyết áp là rối loạn nhịp tim. Các tín hiệu điện chịu trách nhiệm duy trì nhịp tim đều đặn có thể bị gián đoạn do thay đổi cấu trúc trong tim, lưu lượng máu bị suy giảm hoặc tổn thương hệ thống điện của tim. Chứng loạn nhịp tim có thể bao gồm từ đánh trống ngực vô hại đến các tình trạng đe dọa tính mạng như rung tâm nhĩ hoặc nhịp nhanh thất.
• Thiếu máu cơ tim: Tăng huyết áp có thể làm giảm lưu lượng máu đến cơ tim, dẫn đến thiếu máu cơ tim. Khối lượng công việc tăng lên ở tim và các động mạch vành bị thu hẹp khiến tim khó nhận đủ oxy và chất dinh dưỡng. Điều này có thể gây đau thắt ngực và trong trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến đau tim.
• Đột quỵ: biến chứng tại tim của tăng huyết áp nguy hiểm nhất đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng người bệnh chính là đột quỵ. Áp lực tăng cao trong động mạch có thể làm suy yếu các mạch máu trong não hoặc thúc đẩy hình thành cục máu đông. Điều này có thể dẫn đến tắc nghẽn dòng máu đến não (đột quỵ do thiếu máu cục bộ) hoặc vỡ mạch máu trong não (đột quỵ xuất huyết), dẫn đến tổn thương thần kinh nghiêm trọng.
• Tái cấu trúc tâm thất: Tăng huyết áp mãn tính có thể gây ra những thay đổi về cấu trúc trong tim, dẫn đến tái cấu trúc tâm thất. Điều này liên quan đến sự thay đổi về kích thước, hình dạng và chức năng của tâm thất, đặc biệt là tâm thất trái. Việc tái cấu trúc tâm thất có thể góp phần làm suy tim và suy giảm chức năng tim.

2. Biến chứng của tăng huyết áp đến thận

Thận cũng là cơ quan chịu ảnh hưởng sâu sắc do bệnh tăng huyết áp, dẫn đến nhiều biến chứng. Thận đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa huyết áp và khi tăng huyết áp không được kiểm soát, nó có thể gây tổn thương hệ thống thận. Những biến chứng thận của tăng huyết áp:

• Bệnh thận mãn tính: Tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh thận mãn tính. Áp lực tăng cao trong mạch máu của thận có thể làm hỏng các đơn vị lọc mỏng manh gọi là nephron. Theo thời gian, tổn thương này làm suy giảm khả năng lọc chất thải và điều chỉnh cân bằng chất lỏng và điện giải của thận. Bệnh thận mãn tính là một tình trạng tiến triển có thể dẫn đến suy thận nếu không được điều trị.
• Hẹp động mạch thận: biến chứng thận của tăng huyết áp tiếp theo phải kể đến là hẹp động mạch thận. Khi các động mạch cung cấp máu cho thận bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, lưu lượng máu đến thận sẽ giảm. Đáp lại, thận giải phóng hormone làm tăng huyết áp nhằm cố gắng duy trì đủ lưu lượng máu. Điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tăng huyết áp và dẫn đến các biến chứng về thận.
• Protein niệu: Huyết áp cao kéo dài có thể làm tổn thương các mạch máu nhỏ ở thận, dẫn đến tình trạng gọi là protein niệu. Protein niệu được đặc trưng bởi sự hiện diện của lượng protein dư thừa trong nước tiểu. Sự hiện diện của protein trong nước tiểu là dấu hiệu cho thấy chức năng lọc của thận bị suy giảm. Nó cũng là dấu hiệu tổn thương thận và là yếu tố dự báo quan trọng của rối loạn chức năng thận tiến triển.
• Chấn thương thận cấp tính: Tăng huyết áp không được kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ chấn thương thận cấp tính. Chấn thương thận cấp tính là một biến chứng thận của tăng huyết áp mà trong đó chức năng thận bị mất đột ngột, thường do lưu lượng máu đến thận giảm đột ngột hoặc tổn thương trực tiếp ở thận. Tăng huyết áp có thể góp phần gây ra chấn thương thận cấp tính bằng cách gây tắc nghẽn động mạch thận, co mạch nghiêm trọng hoặc làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận.
• Xơ cứng thận: Tăng huyết áp có thể dẫn đến một tình trạng gọi là xơ cứng thận, đó là sự dày lên và xơ cứng của các mạch máu nhỏ trong thận. Tình trạng này làm giảm lưu lượng máu đến thận và làm suy giảm khả năng hoạt động bình thường của thận.
• Suy thận: Nếu tăng huyết áp không được kiểm soát hoặc quản lý kém trong một thời gian dài, cuối cùng có thể dẫn đến bệnh thận giai đoạn cuối, còn gọi là suy thận. Suy thận xảy ra khi thận không còn khả năng thực hiện các chức năng quan trọng của chúng, chẳng hạn như lọc các chất thải và điều chỉnh cân bằng chất lỏng và điện giải. Ở giai đoạn này, việc lọc máu hoặc ghép thận có thể cần thiết để sống sót.

Kiểm soát tăng huyết áp và ngăn ngừa biến chứng thận bao gồm kiểm soát huyết áp thông qua điều chỉnh lối sống và dùng thuốc thích hợp. Theo dõi thường xuyên huyết áp và xét nghiệm chức năng thận định kỳ là rất quan trọng để phát hiện và can thiệp sớm các biến chứng thận của tăng huyết áp. 

3. Biến chứng mắt của tăng huyết áp

Bên cạnh tim và thận, tăng huyết áp cũng có thể gây ảnh hưởng xấu đến mắt và dẫn đến nhiều biến chứng ở mắt. Áp lực gia tăng trong mạch máu có thể làm hỏng cấu trúc mỏng manh của mắt, ảnh hưởng đến thị lực và sức khỏe tổng thể của mắt. Dưới đây là một số biến chứng mắt của tăng huyết áp:

• Bệnh võng mạc tăng huyết áp: Tăng huyết áp có thể gây tổn thương các mạch máu ở võng mạc, mô nhạy cảm với ánh sáng ở phía sau mắt. Tình trạng này được gọi là bệnh võng mạc tăng huyết áp. Khi tăng huyết áp tiến triển, các mạch máu ở võng mạc có thể bị thu hẹp, rò rỉ chất lỏng hoặc bị tắc nghẽn. Những thay đổi này có thể dẫn đến các vấn đề về thị lực, bao gồm mờ mắt, giảm thị lực hoặc thậm chí bong võng mạc.
• Tắc tĩnh mạch võng mạc: Huyết áp cao có thể làm tăng nguy cơ phát triển tắc tĩnh mạch võng mạc (RVO). RVO xảy ra khi tĩnh mạch dẫn máu từ võng mạc bị tắc nghẽn hoặc tắc nghẽn một phần. Sự tắc nghẽn này có thể dẫn đến sưng và chảy máu ở võng mạc, gây giảm thị lực hoặc biến dạng ở mắt bị ảnh hưởng.
• Bệnh lý thần kinh thị giác: biến chứng mắt của tăng huyết áp có thể kể đến nữa là tổn thương dây thần kinh thị giác, truyền thông tin thị giác từ mắt đến não. Khi dây thần kinh thị giác bị ảnh hưởng, nó có thể dẫn đến tình trạng gọi là bệnh thần kinh thị giác do tăng huyết áp. Các triệu chứng có thể bao gồm mất thị lực, giảm thị lực và thay đổi khả năng nhận biết màu sắc.
• Bệnh màng đệm: Tăng huyết áp không được kiểm soát có thể dẫn đến bệnh màng đệm, một tình trạng đặc trưng bởi tổn thương màng đệm, một lớp mạch máu bên dưới võng mạc. Bệnh màng đệm có thể gây rò rỉ chất lỏng, chảy máu và sưng tấy trong các mạch máu màng đệm, dẫn đến rối loạn thị lực và thậm chí mất thị lực vĩnh viễn.
• Bệnh tăng nhãn áp: Mặc dù mối liên hệ trực tiếp giữa tăng huyết áp và bệnh tăng nhãn áp chưa được hiểu đầy đủ nhưng có bằng chứng cho thấy đây là biến chứng mắt của tăng huyết áp. Bệnh tăng nhãn áp là một nhóm bệnh về mắt đặc trưng bởi tổn thương dây thần kinh thị giác, thường liên quan đến tăng áp lực nội nhãn. Nó có thể dẫn đến mất thị lực tiến triển và nếu không được điều trị có thể dẫn đến mù lòa.
• Bệnh thần kinh thị giác thiếu máu cục bộ: Tăng huyết áp có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh thần kinh thị giác do thiếu máu cục bộ, tình trạng cung cấp máu cho dây thần kinh thị giác bị tổn hại. Điều này có thể dẫn đến mất thị lực đột ngột, thường ở một mắt và có thể liên quan đến các triệu chứng khác như đau hoặc sưng dây thần kinh thị giác.

Kiểm soát huyết áp cao và duy trì mức huyết áp tối ưu là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa hoặc giảm nguy cơ biến chứng mắt của tăng huyết áp. Khám mắt thường xuyên có thể giúp phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh võng mạc do tăng huyết áp hoặc các vấn đề về mắt khác. Điều quan trọng là những người bị tăng huyết áp phải hợp tác chặt chẽ với cả bác sĩ nội khoa và bác sĩ nhãn khoa để kiểm soát huyết áp hiệu quả và bảo vệ sức khỏe của mắt.

4. Các biến chứng khác của tăng huyết áp

Ngoài các biến chứng liên quan đến thận, tim và mắt, tăng huyết áp có thể gây ra một số biến chứng khác ở các bộ phận khác trong cơ thể có thể kể đến như là: 

• Bệnh não mạch máu: Tăng huyết áp là một yếu tố nguy cơ quan trọng cho bệnh tai biến mạch máu não. Áp lực máu cao có thể gây tổn thương và làm suy yếu các mạch máu trong não, dẫn đến nguy cơ cao cho đột quỵ, chảy máu trong não và các vấn đề khác liên quan đến não.
• Bệnh động mạch ngoại biên: Tăng huyết áp có thể gây tổn thương đến các mạch máu ở chân và chân dưới, dẫn đến bệnh động mạch ngoại biên. Triệu chứng bao gồm đau khi đi bộ, mỏi chân và sự suy giảm tuần hoàn máu đến các cơ quan chân.
• Rối loạn chức năng tình dục: Rắc rối trong việc đạt được và duy trì sự cương cứng được gọi là rối loạn cương dương. Nó ngày càng trở nên phổ biến hơn sau tuổi 50. Nhưng những người bị huyết áp cao thậm chí còn dễ bị rối loạn cương dương hơn. Đó là vì lưu lượng máu hạn chế do huyết áp cao có thể ngăn chặn máu chảy đến dương vật. Trong khi đó ở nữ, huyết áp cao có thể làm giảm lưu lượng máu đến âm đạo. Giảm lưu lượng máu đến âm đạo có thể dẫn đến giảm ham muốn hoặc hưng phấn tình dục, khô âm đạo hoặc khó đạt cực khoái.

Ngoài ra, tăng huyết áp kéo dài có thể gây ra các biến chứng như mệt mỏi kéo dài, đi kèm là tình trạng giảm khả năng tập trung, đau đầu, chóng mặt và khó thở.

Tóm lại, tăng huyết áp có thể gây ra một loạt các biến chứng khác nhau trong cơ thể, ảnh hưởng đến nhiều bộ phận quan trọng như thận, tim, mắt và nhiều hệ thống khác. Các biến chứng này có thể gây tổn thương và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì thế, điều quan trọng là hiểu rõ về tác động của tăng huyết áp và đưa ra các biện pháp phòng ngừa và quản lý hiệu quả. Điều này bao gồm kiểm soát áp lực máu, duy trì một lối sống lành mạnh và tuân thủ đúng các chỉ định điều trị của bác sĩ. Bằng cách hợp tác với bác sĩ và thực hiện chế độ sống lành mạnh, chúng ta có thể giảm nguy cơ phát triển các biến chứng và bảo vệ sức khỏe toàn diện.

Nguồn tham khảo: mayoclinic.org, uptodate.com, heart.org