Vì sao phụ nữ bị suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh?

1. Những thay đổi của phụ nữ về tâm sinh lý thời kỳ tiền mãn kinh

Theo thời gian bất cứ ai cũng đều phải trải qua quá trình lão hóa, phụ nữ còn trải qua quá trình lão hóa sinh sản ở giai đoạn đầu tuổi trung niên mãn kinh. Khoảng thời gian của giai đoạn tiền mãn kinh, nhiều người phụ nữ bị suy giảm các hormone buồng trứng như estradiol, dạng estrogen chính hoạt động trong não. Các nhà khoa học đã chứng minh rằng estradiol liên quan trực tiếp đến những thay đổi trong hiệu suất bộ nhớ và việc tổ chức lại mạch não điều chỉnh chức năng bộ nhớ. 

Do đó, phụ nữ và nam giới trải qua các quá trình lão hóa khác nhau, đặc biệt là ở giai đoạn tiền mãn kinh khi quá trình lão hóa sinh sản đối với phụ nữ nghiêm trọng hơn so với lão hóa theo thời gian. Việc xác định quá trình lão hóa não bắt đầu ở giai đoạn đầu tuổi trung niên và hiểu được tác động của thời kỳ mãn kinh lên não sẽ giúp phát triển các chiến lược ngăn ngừa suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh.

Sự suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh không chỉ giới hạn ở các bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer (AD), mà còn là một phần của quá trình lão hóa lành mạnh ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của chúng ta. Hầu hết các nghiên cứu về lão hóa và suy giảm nhận thức, đặc biệt là các nghiên cứu về bệnh Alzheimer, bắt đầu ở những người ở độ tuổi 70. 

2. Vì sao ở tuổi tiền mãn kinh não bộ có dấu hiệu suy giảm trí nhớ?

Các nhà khoa học đã giải thích nguyên nhân suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh. Trong giai đoạn tiền mãn kinh, nồng độ estrogen của người phụ nữ suy giảm. Estrogen là hormone sinh dục nữ ảnh hưởng đến nhiều bộ phận trên cơ thể. Khi cơ thể sản xuất ít estrogen hơn thì cơ thể người phụ nữ có thể gặp nhiều triệu chứng khác nhau. Estrogen cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng não do estrogen kiểm soát lượng nhiên liệu mà các tế bào thần kinh (tế bào não đặc biệt) nhận được.

Tiền mãn kinh bị suy giảm trí nhớ do các tế bào thần kinh có liên quan đến việc tạo ra trí nhớ và giao tiếp trong não, vì vậy nếu những tế bào này không nhận đủ nhiên liệu thì chúng có thể không hoạt động tốt. Ngoài những thay đổi nội tiết tố này, trong giai đoạn tiền mãn kinh nhiều người có xu hướng giảm chất lượng giấc ngủ, thường xuyên thức giấc vào ban đêm do đổ mồ hôi ban đêm và các triệu chứng khác. Điều này cũng có thể ảnh hưởng đến trí nhớ và mức độ tập trung.

Tuy nhiên, nhiều phụ nữ nhận thấy các triệu chứng suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh được cải thiện sau thời kỳ mãn kinh, khi nồng độ hormone không còn thay đổi quá nhiều.

3. Biểu hiện của suy giảm trí nhớ tuổi tiền mãn kinh

Thời kỳ mãn kinh thường ảnh hưởng đến phụ nữ ở độ tuổi khoảng 45 đến 55 tuổi. Thời kỳ mãn kinh ảnh hưởng đến mỗi người theo những cách khác nhau. Các dấu hiệu của thời kỳ tiền mãn kinh có thể diễn ra trong vài năm trước đó. Các dấu hiệu của thời kỳ tiền mãn kinh như các triệu chứng vận mạch (bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm), giảm ham muốn tình dục kèm theo cảm giác căng thẳng lo lắng kéo dài. 

Các triệu chứng nhận thức có liên quan đến trầm cảm và cũng có thể tăng lên trong thời kỳ tiền mãn kinh. Các nghiên cứu quan sát cho thấy nguy cơ suy giảm trí nhớ và bệnh Alzheimer tăng lên liên quan đến phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng sớm.

Dấu hiệu suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh bao gồm khả năng hồi tưởng kém về các sự kiện gần đây (nhớ lại gần đây) hoặc về một thời gian trước (nhớ lại bị trì hoãn). Dấu hiệu tiền mãn kinh bị suy giảm trí nhớ bao gồm:

• Mất tập trung ngay lập tức (việc cần làm);
• Những cuộc hẹn không được đáp ứng;
• Thường xuyên không tập trung, phân tâm;
• Đặt nhầm đồ vật;
• Thời gian trôi đi;
• Những điều này không liên quan đến chức năng bình thường của não như học tập, suy luận và lý luận.

Tỷ lệ gặp phải tình trạng suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh là khoảng 2/3 số phụ nữ. Tình trạng này có tính chất thoáng qua và không trở thành vấn đề mãn tính sau mãn kinh. 

4. Cách nào để ngăn chặn tình trạng suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh?

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng có thể ngăn ngừa được tới 40% trường hợp tiền mãn kinh bị suy giảm trí nhớ. Đối với phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh, các chuyên gia cho rằng thay đổi lối sống sinh hoạt có thể có tác động lớn nhất bằng cách giải quyết cả các dấu hiệu triệu chứng ngắn hạn cũng như nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ lâu dài.

4.1. Liệu pháp hormone

Việc bắt đầu thay thế hormone (HR) trong thời kỳ tiền mãn kinh khoảng 4 đến 8 năm trước khi mãn kinh hoặc mãn kinh sớm có thể có tác động tích cực đến hoạt động của não và chức năng trí nhớ. 

Liệu pháp hormone được bắt đầu vào khoảng thời gian các triệu chứng mãn kinh bắt đầu có liên quan đến một giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và chứng mất trí nhớ. Liệu pháp hormone có thể giúp ổn định những thay đổi nội tiết tố gặp phải ở thời kỳ mãn kinh, điều này có thể giúp giải quyết các triệu chứng của suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh. 

4.2. Tập thể dục đều đặn

Việc không hoạt động thể chất dẫn đến tỷ lệ những người phụ nữ có nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa thần kinh cao hơn so với nam giới. Một nghiên cứu năm 2018 theo dõi gần 200 phụ nữ trung niên trong 44 năm cho thấy mức độ hoạt động thể lực càng cao thì nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ sau này của họ càng thấp. Các nhà khoa học cũng chứng minh rằng những phụ nữ trung niên hoạt động thể chất có ít dấu hiệu sinh học về bệnh Alzheimer hơn so với những phụ nữ ít vận động.

4.3. Chế độ ăn uống lành mạnh

Trong những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một số chế độ ăn kiêng nhất định, như chế độ ăn Địa Trung Hải và chế độ ăn MIND khá giống nhau. Các chế độ ăn này đều ưu tiên rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh, có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc chứng suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh. 

Nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng một số vi khuẩn đường ruột được nuôi dưỡng bằng chế độ ăn giàu thực vật có thể giúp cân bằng nồng độ estrogen trong cơ thể.

4.4. Nghỉ ngơi nhiều hơn

Mất ngủ có thể làm suy giảm trí nhớ ngay cả khi không có các triệu chứng mãn kinh. Điều quan trọng để giảm triệu chứng tiền mãn kinh là nghỉ ngơi nhiều hơn. Giữ cho phòng ngủ mát mẻ với một chiếc quạt có thể giúp giảm bớt đổ mồ hôi ban đêm. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng tập yoga hoặc thư giãn thường xuyên có thể làm giảm triệu chứng tiền mãn kinh giúp ngủ ngon hơn.

4.5. Luyện tập cơ thể và trí não

Việc thường xuyên luyện tập cơ thể giúp mang máu tươi và oxy đến não, tạo cảm giác tỉnh táo. Luyện tập trí não cũng rất quan trọng vì điều này có thể giúp giảm triệu chứng tiền mãn kinh. Một số phương pháp để có thể luyện tập cơ thể và trí não bao gồm học một ngôn ngữ mới trên một ứng dụng miễn phí, đọc nhiều hơn và dành thời gian nói chuyện với bạn bè và gia đình.

Bài viết đã trả lời cho câu hỏi vì sao phụ nữ bị suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh và những cách để cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ tiền mãn kinh. Bất cứ ai trong chúng ta có khả năng tạo ra nhiều tế bào thần kinh hơn để làm chậm lão hóa não. Những hiệu quả tích lũy của các thói quen đơn giản như đã liệt kê ở trên có thể làm trẻ hóa bộ não và giúp bạn sống lâu hơn.

Bên cạnh các cách điều trị bệnh suy giảm trí nhớ kể trên, hiện nay nhiều nghiên cứu về việc đưa Nicotinamide Adenine Dinucleotide (NAD+) vào cơ thể qua đường tĩnh mạch có tác động đối với suy giảm trí nhớ. NAD+ là một hợp chất hữu ích trong quá trình chuyển đổi năng lượng trong tế bào và có vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh học. Một số nghiên cứu đã chứng minh được rằng sự giảm NAD+ có thể liên quan đến quá trình lão hóa và suy giảm trí nhớ. Vì vậy, việc bổ sung NAD+ không những giảm thiểu suy giảm trí nhớ ở người trẻ mà còn giúp cơ thể tăng năng lượng, khả năng phục hồi và cải thiện trí nhớ ở tất cả mọi người.

Tài liệu tham khảo: Health.harvard.edu, Nytimes.com, Bupa.co.uk, Menopause.org.au