Vì sao bệnh tuyến giáp gây béo phì?

1. Mối liên quan giữa bệnh tuyến giáp và béo phì

Để tìm hiểu mối liên quan giữa bệnh tuyến giáp và béo phì, đầu tiên chúng ta cần tìm hiểu bệnh tuyến giáp trạng là gì? Bệnh tuyến giáp là thuật ngữ chung để chỉ tình trạng bệnh lý khiến tuyến giáp không thể sản xuất lượng hormone giáp phù hợp mà cơ thể cần hàng ngày. Ở trạng thái ổn định, tuyến giáp sẽ sản xuất các hormone giáp giúp cơ thể hoạt động bình thường. Vì một số lý do nào đó, tuyến giáp sản xuất ra quá nhiều hormone khiến cơ thể sử dụng năng lượng quá nhanh, tình trạng này gọi là cường giáp. Ngược lại, nếu tuyến giáp sản xuất quá ít hormone thì được gọi là suy giáp.

Dưới tác động của tuyến giáp lên hệ thống tiêu hóa, cân nặng của người bị bệnh tuyến giáp tăng giảm thất thường. Tình trạng này xảy ra do ảnh hưởng của hormone giáp là thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3) đến sự trao đổi chất và tương tác với tế bào mỡ, cơ, gan, tuyến tụy, vùng dưới đồi. Ngoài ra, hormone giáp còn có chức năng phân hủy mỡ, hỗ trợ gan và tụy chuyển hóa năng lượng dự trữ thành năng lượng cho cơ thể hoạt động. Khi hormone giáp được sản xuất đầy đủ, tuyến yên sẽ giảm lượng bài tiết hormon điều hòa thyrotropin. Tuy nhiên, quá trình này sẽ bị gián đoạn nếu bị giảm hormone giáp hoặc giảm chức năng tuyến giáp, biểu hiện bằng mức năng lượng thấp, cơ thể tích lũy calo dưới dạng chất béo khó chuyển hóa và đốt cháy. Điều này là lý do tại sao bệnh tuyến giáp gây béo phì. Trong đó, suy giáp và cường giáp là hai nguyên nhân chủ yếu gây tăng cân ở người bị bệnh tuyến giáp, cụ thể:

1.1. Tăng cân do suy giáp

Suy giáp là bệnh tuyến giáp phổ biến nhất, có thể làm chậm lại các quá trình trong cơ thể. Trên thực tế, tăng cân là một triệu chứng thường gặp của suy giáp và là lí do khiến người bệnh đi khám và được chẩn đoán bệnh tuyến giáp. Suy giáp làm thay đổi sự cân bằng giữa năng lượng ăn vào và năng lượng tiêu thụ, từ đó việc kiểm soát cân nặng trở nên khó khăn hơn. Ngoài ra, người bệnh suy giáp cũng gặp tình trạng giữ nước và muối. Tất cả điều này dẫn đến tăng cân, tuy nhiên không quá 2 – 5kg. Suy giáp đơn thuần không dẫn đến béo phì nặng.

1.2. Tăng cân do cường giáp

Tăng cân do cường giáp ít phổ biến hơn do suy giáp, thường xảy ra sau khi người bệnh điều trị cường giáp và tăng cân trở lại như ban đầu. Tình trạng dư thừa hormone trong cường giáp có thể do viêm tuyến giáp, bệnh Graves. Dư thừa hormone giáp khiến cơ thể tiêu thụ nhiều năng lượng hơn khi nghỉ ngơi và khiến sụt cân. Tuy nhiên, khi được điều trị bệnh tuyến giáp hiệu quả bằng thuốc, khả năng tiêu thụ năng lượng trở lại cân bằng và trọng lượng sẽ dần khôi phục, thậm chí là tăng cân.

2. Cách phòng tránh béo phì ở người có bệnh tuyến giáp

Không chỉ riêng hormon giáp, sự trao đổi chất còn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như nội tiết, lượng thức ăn, hoạt động thể chất... Điều này có nghĩa là bệnh tuyến giáp gây béo phì không phải hoàn toàn do hormon giáp gây ra. Điều trị bệnh tuyến giáp không hiệu quả cũng làm hạn chế khả năng giảm cân của cơ thể. Do đó, việc giảm cân đối với những người bị bệnh tuyến giáp có thể trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, một chế độ ăn lành mạnh, tập luyện đúng cách và dùng thuốc đúng chỉ định có thể giúp người bệnh tuyến giáp phòng tránh béo phì hiệu quả, cụ thể:

• Năng lượng khẩu phần tối ưu: Người bị bệnh tuyến giáp muốn giảm cân phải kiểm soát năng lượng khẩu phần trong giới hạn tối ưu mà bác sĩ chỉ định. Ví dụ, chế độ ăn ít calo có thể dẫn đến phản ứng căng thẳng gây giảm tổng hợp hormon giáp T3, khiến cơ thể sưng, viêm và cản trở giảm cân.
• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn bữa nhỏ thay vì một bữa lớn sẽ giúp giảm cân đáng kể vì làm chậm chức năng tiêu hóa.
• Ăn nhiều chất xơ: Theo các nghiên cứu, chế độ ăn nhiều chất xơ tạo cảm giác no lâu hơn và ngăn cản tiêu thụ nhiều thực phẩm sau đó.

Những thực phẩm tốt cho người bệnh tuyến giáp muốn giảm cân:

• Carbohydrate phức hợp hoặc ngũ cốc nguyên hạt cung cấp nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin và khoáng chất, chất xơ.
• Thực phẩm chống viêm giáp: Suy giáp gây lắng đọng protein ở mô dẫn đến viêm, sưng và đau các khớp, làm giảm vận động. Kết quả là bệnh tuyến giáp gây béo phì là điều không thể tránh khỏi. Các thực phẩm chống viêm tốt là nghệ, gừng, cà chua, rau lá xanh,…
• Iod: Theo các nghiên cứu, iod có lợi ích cho việc giảm cân ở người bệnh tuyến giáp. Các thực phẩm giàu iod là hải sản, đặc biệt là cá ngừ, tôm, trứng, các sản phẩm từ sữa, muối iod, đậu,…
• Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: Giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào gốc, là nguyên nhân sinh ra bệnh tuyến giáp, đái tháo đường, béo phì,… Những thực phẩm giàu chất chống oxy hóa là táo, việt quất, bơ,…
• Những thực phẩm giàu protein: Chế độ ăn giàu protein với cá và thịt, đậu,… giúp khắc phục tình trạng suy nhược do suy giáp. Đồng thời, protein giúp tăng cường sức mạnh cơ xương ở người bị bệnh tuyến giáp.

Những thực phẩm ăn vào có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị bệnh tuyến giáp.

• Đậu nành, đậu phụ và các sản phẩm có liên quan: Isoflavone trong đậu nành có tác động tiêu cực đến tuyến giáp. Quá nhiều đậu sẽ làm tăng nguy cơ suy giáp, ngoài ra, uống nước đậu nành thường xuyên sẽ cản trở sự hấp thu của thuốc điều trị tuyến giáp.
• Gluten: Gluten là một loại protein có khả năng ức chế sự hấp thu các thuốc điều trị bệnh tuyến giáp. Bên cạnh đó, gluten có thể làm nghiêm trọng thêm các triệu chứng của người bị bệnh celia hoặc hội chứng ruột kích thích. Gluten được tìm thấy trong một số loại ngũ cốc đã tinh chế như lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen, …
• Thức ăn chiên rán: Thức ăn chiên rán chứa nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa. Chúng cản trở sự hấp thu thuốc tuyến giáp và có thể ức chế tổng hợp hormon giáp. Ngoài ra, tiêu thụ nhiều chất béo là nguyên nhân gây thừa cân béo phì. Do đó, người bị bệnh tuyến giáp nên hạn chế ăn các thực phẩm chiên rán, bơ thực vật, mayonnaise, …
• Rượu bia: Rượu bia ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp hormon giáp và tác động đến quá trình trao đổi chất, bao gồm tăng cân. Do đó, người bệnh tuyến giáp nên cắt bỏ hoàn toàn rượu bia.
• Thực phẩm có đường: Những thực phẩm này thiếu vi chất dinh dưỡng cần thiết nhưng lại thừa calo và có thể gây tăng cân không kiểm soát. Đường còn là nguyên nhân gây viêm nhiễm và béo phì. Vì vậy, để phòng tránh béo phì nên tránh các thức ăn chứa nhiều đường.

Bên cạnh chế độ ăn lành mạnh, người bị bệnh tuyến giáp nên duy trì tập thể dục đều đặn để giảm cân và tăng cường trao đổi chất. Bệnh tuyến giáp gây béo phì do nhiều cơ chế khác nhau. Đồng thời giảm cân ở người bệnh tuyến giáp cũng khó khăn hơn bình thường. Vì vậy, người bệnh sau khi điều trị hiệu quả bằng thuốc cần duy trì chế độ ăn uống, tập luyện khoa học và có thể tham khảo tới phương pháp giảm cân Truyền tiêu hao năng lượng để quá trình giảm cân bệnh lý diễn ra được hiệu quả hơn. Với phương pháp này, người bệnh trước tiên sẽ được bác sĩ tiến hành thăm khám, làm các xét nghiệm, đánh giá chỉ số để tìm hiểu nguyên nhân gây ra thừa cân là gì, sau đó sẽ đưa ra một phác đồ giảm cân kết hợp cùng chế độ ăn uống sao cho phù hợp nhất với thể trạng từng người.