Nguy cơ sa sút trí tuệ liên quan đến lượng đường trong máu

1. Nghiên cứu về liên quan của bệnh đái tháo đường và sa sút trí tuệ

Bệnh đái tháo đường tuýp 2 được biết là làm tăng khả năng phát triển bệnh sa sút trí tuệ, nhưng những lý do cơ bản vẫn chưa rõ ràng và đang được nghiên cứu. Tuy nhiên những kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, khi lượng đường trong máu cao, nó có thể khiến não hoạt động tích cực hơn và dẫn đến việc giải phóng một chất gọi là beta-amyloid, có liên quan đến các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ. 

Các nhà khoa học tại Trường Y Đại học Wake Forest ở Bắc Carolina đã tạo ra một bước đột phá quan trọng, chứng minh rằng việc tăng tiêu thụ đường và chỉ riêng lượng đường trong máu tăng cao thôi cũng có thể kích hoạt sự tích tụ mảng amyloid trong não, đây là một yếu tố góp phần gây ra nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ.

Nghiên cứu này được công bố trên JCI Insight, cung cấp những hiểu biết có giá trị về những thay đổi trao đổi chất liên quan đến bệnh tiểu đường khiến não dễ mắc bệnh sa sút trí tuệ.

2. Lượng đường máu liên quan đến sự hình thành mảng bám “độc hại” của bệnh sa sút trí tuệ

Các nhà nghiên cứu tập trung vào một loại kênh được gọi là kênh kali nhạy cảm với ATP (KATP), có liên quan đến việc điều chỉnh hoạt động của tế bào dựa trên mức năng lượng. Trong não, các kênh KATP được thể hiện mạnh mẽ trong mạch thần kinh.

Trong một mô hình chuột, các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng, việc tiêu thụ nước đường, trái ngược với nước uống thông thường, dẫn đến sự hình thành nhiều mảng amyloid hơn. Ngoài ra, họ phát hiện ra rằng lượng đường trong máu tăng cao góp phần làm tăng sản xuất beta-amyloid trong não.

Những phát hiện này cung cấp bằng chứng về tác động trực tiếp tiềm ẩn của lượng đường và lượng đường trong máu đối với sự hình thành và sản xuất các mảng amyloid, một đặc điểm quan trọng của bệnh sa sút trí tuệ.

Cơ chế tế bào đằng sau tác dụng của đường đối với não bộ:

Điều tra các cơ chế cơ bản, nhóm nghiên cứu đã xác định được một nhóm các cảm biến trao đổi chất được gọi là kênh kali nhạy cảm với ATP, hoặc kênh KATP, có trong tế bào thần kinh. Các kênh này hoạt động như một kết nối giữa những thay đổi trao đổi chất, hoạt động của tế bào thần kinh và sản xuất beta-amyloid trong não. Hoạt động như các bộ điều chỉnh năng lượng, các kênh KATP này giám sát sự sẵn có của ATP, một nguồn năng lượng quan trọng cho sự sống của tế bào. Đồng thời, làm xáo trộn chức năng bình thường của các cảm biến này có thể làm gián đoạn hoạt động thường xuyên của não và có tác động đến chức năng tổng thể của nó.

Sau đó, các nhà nghiên cứu đã điều tra biểu hiện của các cảm biến trao đổi chất này trong não của những người được chẩn đoán mắc bệnh sa sút trí tuệ và một lần nữa quan sát thấy sự thay đổi khi có các kênh này.

Tiến sĩ Shannon Macauley, phó giáo sư sinh lý học và dược lý tại Trường Y thuộc Đại học Wake Forest và là điều tra viên chính của nghiên cứu, đã giải thích: “Chúng tôi biết rằng những người mắc bệnh đái tháo đường týp 2 có nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ cao hơn. Và trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã khám phá lý do tại sao. Điều gì về những thay đổi trao đổi chất trong bệnh tiểu đường khiến não có nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ?

Sử dụng các mô hình chuột, kết quả nghiên cứu đã chứng minh rằng, lượng đường trong máu tăng cao làm tăng sản xuất beta-amyloid trong não. Đây là một loại protein độc hại tạo nên các mảng amyloid, một dấu hiệu đặc trưng của bệnh sa sút trí tuệ. 

Trong một thí nghiệm mãn tính, nếu những con chuột được cho uống nước đường thay vì nước uống thông thường, chúng sẽ hình thành nhiều mảng amyloid hơn những con chuột uống nước thường. Điều này thật thú vị vì điều này không phụ thuộc vào bất kỳ thay đổi nào trong chế độ ăn uống của họ. Nó chứng tỏ rằng tiêu thụ quá nhiều đường đủ để gây ra sự gia tăng mảng bám amyloid và làm tăng nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ

Đường tác động đến các cảm biến trao đổi chất trong tế bào não:

Sau đó, Tiến sĩ Macauley và nhóm nghiên cứu đã tiếp tục xác định được một cảm biến trao đổi chất trên tế bào thần kinh, được gọi là kênh kali nhạy cảm với ATP hoặc kênh KATP, liên kết những thay đổi trong quá trình trao đổi chất với tính dễ bị kích thích và sản xuất abeta.

Sử dụng các kỹ thuật di truyền ở chuột, loại bỏ các cảm biến này khỏi não và cho thấy rằng lượng đường trong máu tăng cao không dẫn đến tăng nồng độ beta-amyloid hoặc các mảng amyloid. Sau đó, kết quả nghiên cứu đã khám phá biểu hiện của các cảm biến chuyển hóa này trong não bệnh nhân sa sút trí tuệ khi thực hiện khám nghiệm tử thi. Kết quả nhận thấy rằng biểu hiện của các kênh này thay đổi theo chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ, một lần nữa cho thấy các cảm biến chuyển hóa này có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của bệnh sa sút trí tuệ.

3. Những tác động tiềm ẩn đối với bệnh nhân sa sút trí tuệ là gì?

Tiến sĩ Macauley lưu ý rằng nghiên cứu không chỉ đưa ra các lời giải thích về lý do tại sao những người mắc bệnh tiểu đường loại 2 có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer cao hơn, mà còn khám phá ra một mục tiêu điều trị khả thi để điều trị bệnh suy giảm trí tuệ.

Tiến sĩ Merrill nhấn mạnh cách xác định sớm và điều chỉnh các nguyên nhân cơ bản gây ra bệnh sa sút trí tuệ, như lượng đường trong máu tăng dưới mức tối ưu và tình trạng kháng insulin liên quan, có thể hiệu quả hơn so với các phương pháp điều trị nhằm dọn dẹp mớ hỗn độn của các mảng bám còn sót lại đằng sau một khi các khớp thần kinh và tế bào thần kinh đã chết và biến mất.

Tiến sĩ Merrill giải thích: “Việc dạy cho bệnh nhân biết các loại thực phẩm khác nhau ảnh hưởng đến lượng đường trong máu của họ như thế nào có thể giúp họ tránh mắc bệnh đái tháo đường hiện tại và bệnh sa sút trí tuệ sau này.

Theo các chuyên gia: Về mặt lý thuyết, bằng cách nhắm mục tiêu vào các kênh KATP, các loại thuốc có thể làm giảm tác động của việc tăng đường huyết đối với việc giải phóng beta-amyloid, chất có liên quan trực tiếp đến nguy cơ phát triển bệnh sa sút trí tuệ.

Còn với chuyên gia dinh dưỡng có xu hướng mong muốn thay đổi và thay đổi chế độ ăn uống của những người mắc bệnh đái tháo đường týp 2. Ngay cả khi nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ đã được loại bỏ hoàn toàn đối với những người bị tăng đường huyết, thì vẫn có nhiều mối lo ngại khác về sức khỏe do lượng đường trong máu tăng cao. Vì vậy, bằng cách tạo ra các loại thuốc để giảm nguy cơ mắc bệnh sa sút trí tuệ, những bệnh nhân này vẫn tập trung vào việc thực hiện những thay đổi lành mạnh trong chế độ ăn uống của họ để giảm lượng đường trong máu.