Bị mất ngủ có tăng huyết áp không? Vì sao?

1. Mối liên hệ giữa chất lượng giấc ngủ và chỉ số huyết áp

Trước khi tìm hiểu về vấn đề bị mất ngủ có tăng huyết áp không, chúng ta nên biết về mối liên hệ giữa giấc ngủ và chỉ số huyết áp. Theo bác sĩ, tăng huyết áp cũng như các bệnh lý tim mạch khác đều có mối liên hệ mật thiết với chất lượng giấc ngủ, đặc biệt là tình trạng thiếu ngủ hay mất ngủ kéo dài. 

Các chuyên gia giải thích rằng chỉ số huyết áp thực chất chính là áp lực của dòng máu trong thành mạch và chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi sức co bóp của tim. Tương ứng với đó, khi chúng ta thức thì tim và mạch máu sẽ phải hoạt động nhiều hơn để đưa máu đi nuôi các cơ quan trong cơ thể và nhận máu trở về, và dĩ nhiên huyết áp sẽ tăng lên. Ngược lại khi chúng ta ngủ, hoạt động của tim và mạch máu sẽ được giảm bớt, tim sẽ được nghỉ ngơi nhiều hơn do các hoạt động của cơ thể đã ít đi và huyết áp sẽ hạ xuống. 

Do đó có thể nói chất lượng giấc ngủ quyết định rất nhiều đến chỉ số huyết áp, nếu chất lượng ngủ quá kém (như mất ngủ kéo dài) thì tim sẽ phải hoạt động liên tục để từ đó gây ra nhiều rối loạn như huyết áp tăng cao, bệnh lý tim mạch hay nghiêm trọng hơn là mất ngủ gây đột quỵ.

Với sinh lý bình thường, chỉ số huyết áp ban ngày có xu hướng cao hơn ban đêm (như đã giải thích ở trên). Chỉ số huyết áp sẽ xuống thấp nhất vào thời gian từ 1 đến 3 giờ sáng, tương ứng là giai đoạn chúng ta ngủ say nhất và chỉ số huyết áp sẽ tăng cao nhất từ 8 đến 10 giờ sáng. Theo bác sĩ, huyết áp tâm thu bình thường của người trưởng thành là từ 90 đến 139 mmHg, trong khi đó huyết áp tâm trương bình thường là từ 60 đến 89 mmHg. Khi mất ngủ gây tăng huyết áp sẽ khiến 1 trong 2 hoặc cả 2 chỉ số này tăng vượt quá giới hạn bình thường. 

Một vấn đề cần lưu ý là đa số trường hợp tăng huyết áp sẽ diễn ra âm thầm, nghĩa là người bệnh hoàn toàn không có bất kỳ triệu chứng nào rõ ràng.

2. Mất ngủ có tăng huyết áp không? Vì sao?

Các nghiên cứu đã tìm ra bằng chứng khẳng định mất ngủ gây tăng huyết áp. Nguyên nhân cơ bản là do khi người bệnh bị mất ngủ thì cơ thể sẽ không được nghỉ ngơi đầy đủ, hệ thần kinh và các cơ quan khác phải hoạt động liên tục và từ đó kéo theo hiện tượng tim và mạch máu phải hoạt động kéo dài với công suất cao, hệ quả là chỉ số huyết áp tăng cao. Bên cạnh đó, cơ chế mất ngủ gây tăng huyết áp còn liên quan đến các yếu tố sau:

• Hệ thần kinh tự chủ: Phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” xảy ra ở hệ thần kinh tự chủ khi chúng ta mất ngủ có thể tạo ra nhiều sự thay đổi trong các chức năng của cơ thể, một trong số đó là sự kích thích của hệ giao cảm và khiến mạch máu co lại để đưa máu đến các cơ quan quan trọng (như não và tim…). Hệ quả là huyết áp tăng cao, đi kèm với đó là hiện tượng rối loạn chuyển hóa glucose và làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.
• Hormone hay nội tiết tố được điều hòa bởi tuyến yên và vùng hạ đồi trong khi ngủ bao gồm Adrenaline và Cortisol, 2 loại đều được tiết ra ở tuyến thượng thận. Trong đó Adrenaline gây ảnh hưởng trực tiếp lên chỉ số huyết áp với hiện tượng co thắt các động mạch. Theo bác sĩ, mất ngủ là một trong những nguyên nhân khiến nồng độ Adrenaline trong máu tăng cao vào ban đêm, qua đó gây tăng huyết áp kéo dài. Với cortisol, nồng độ của nó có xu hướng giảm dần trong ngày, tuy nhiên khi bị mất ngủ thì nồng độ Cortisol có xu hướng tăng nhiều vào đầu ngày. Hiện tượng này sẽ ngăn chặn sự hồi phục tự nhiên của cơ thể sau một ngày mệt mỏi và khiến các cơ quan phải hoạt động nhiều hơn vào ban đêm, từ đó góp phần gây tăng huyết áp;
• Chức năng tuyến giáp: Mất ngủ là yếu tố kích thích tuyến giáp bài tiết nhiều hormone hơn, trong khi đó tăng huyết áp lại có xu hướng phát triển ở người cường giáp;
• Béo phì: Theo các chuyên gia, mất ngủ là nguyên nhân khiến cảm giác thèm ăn tăng lên do rối loạn điều hòa Leptin và Ghrelin. Ngủ không đủ giấc cũng có nguy cơ ảnh hưởng đến một phần não bộ có chức năng kiểm soát cơn đói. Ngoài ra mất ngủ sẽ làm thay đổi khả năng điều chỉnh nhu cầu calo của cơ thể, từ đó dẫn đến ăn nhiều và béo phì, và đây cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tăng huyết áp;
• Chứng ngưng thở khi ngủ: Hội chứng này xảy ra khi đường thở bị tắc nghẽn, khi đó người bệnh sẽ xuất hiện những cơn ngừng thở ngắn trong khi ngủ. Chứng ngưng thở khi ngủ có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và có xu hướng tăng cao khi bị mất ngủ, đồng thời hội chứng này sẽ góp phần đưa đến tăng huyết áp, đặc biệt là ở thời điểm người bệnh vừa ngủ dậy.

3. Theo dõi huyết áp ở người mất ngủ

Sau khi tìm hiểu đáp án bị mất ngủ có tăng huyết áp không và hiểu được cơ chế của hiện tượng này, vấn đề tiếp theo được nhiều người quan tâm là làm thế nào để theo dõi huyết áp khi mất ngủ kéo dài. 

Theo bác sĩ, theo dõi huyết áp ở người mất ngủ kéo dài cơ bản vẫn không khác biệt so với các trường hợp khác. Người bệnh có thể sử dụng các dụng cụ phổ biến như máy đo huyết áp điện tử hoặc máy cơ để theo dõi huyết áp của bản thân. Nếu vượt quá giới hạn bình thường sẽ được chẩn đoán là tăng huyết áp. 

Bên cạnh đó, một số trường hợp sẽ được bác sĩ chỉ định sử dụng máy theo dõi huyết áp kéo dài (thường là 24 giờ), gọi là Holter huyết áp, qua đó xác định được các giá trị huyết áp của người bệnh tương ứng với từng thời điểm cụ thể trong ngày.