Ý nghĩa của xét nghiệm CYFRA 21-1

1. Xét nghiệm CYFRA 21-1 là gì?

Tại Việt Nam năm 2020, ung thư phổi là nguyên nhân dẫn đến 14,4% số ca mắc mới và 18% số ca tử vong, đứng thứ 2 chỉ sau ung thư gan. Khoảng 70% người bệnh ung thư phổi phát hiện bệnh khi đã ở thời kỳ cuối, không còn khả năng phẫu thuật và đáp ứng với hóa trị, xạ trị kém. Trái lại, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ có thể nâng cao hiệu quả điều trị và kéo dài thời gian sống còn của bệnh nhân, tỉ lệ sống sau 5 năm không tái phát bệnh lên đến 92%. Vì thế, việc tầm soát và chẩn đoán bệnh sớm ung thư phổi đóng vai trò quan trọng trong điều trị. Các nhà khoa học đã liên tục nghiên cứu những phương pháp mới để tầm soát ung thư phổi, trong đó có phương pháp xét nghiệm CYFRA 21-1 trong lĩnh vực hóa sinh miễn dịch. Vậy thì xét nghiệm máu CYFRA 21-1 là gì?

• CYFRA 21-1 là một kháng nguyên đoạn cytokeratin 19 và là một chất chỉ điểm khối u hữu ích trong ung thư phổi. Ngoài ra, CYFRA 21-1 còn là chất chỉ điểm khối u trong ung thư biểu mô bàng quang, dạ dày, cổ tử cung, vú, …
• Xét nghiệm CYFRA 21-1 là xét nghiệm định lượng nồng độ CYFRA 21-1 trong máu bằng phương pháp miễn dịch kiểu sandwich với công nghệ điện hóa phát quang. CYFRA 21-1 trong mẫu thử đóng vai trò kháng nguyên được kẹp giữa hai kháng thể là kháng thể đơn dòng kháng cytokeratin 19 từ chuột gắn biotin và kháng thể đơn dòng kháng cytokeratin 19 từ chuột được đánh dấu bằng ruthenium có khả năng phát quang, tạo thành phức hợp miễn dịch kiểu « bánh mì kẹp thịt ». Cường độ phát quang tỉ lệ thuận với nồng độ CYFRA 21-1 trong mẫu thử.

2. Mục đích của xét nghiệm máu CYFRA 21-1 là gì?

Mục đích chính của xét nghiệm CYFRA 21-1 là giúp hỗ trợ tầm soát ung thư phổi. Ngoài ra, giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 còn được ứng dụng trong chẩn đoán bệnh phổi lành tính, giữa ung thư phổi tế bào nhỏ và không nhỏ, ung thư phổi nguyên phát và thứ phát. Cụ thể:

• Trong điều trị, xét nghiệm CYFRA 21-1 được sử dụng để kiểm tra đáp ứng của ung thư phổi với phương pháp điều trị, sự phát triển và di căn của khối u, sự tái phát trở lại của ung thư. Ngoài ra, giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 còn được sử dụng như một yếu tố tiên lượng độc lập.
• Xét nghiệm CYFRA 21-1 còn được kết hợp với một số xét nghiệm chất chỉ điểm khối u khác để theo dõi hiệu quả điều trị, phát hiện tái phát, di căn xa của một số loại ung thư khác như ung thư bàng quang, thực quản, vú, đại trực tràng, …

Vậy chỉ định của xét nghiệm CYFRA 21-1 là gì? Ai cũng có nguy cơ mắc ung thư phổi. Tuy nhiên, những người có nguy cơ cao cần tiến hành sàng lọc, kiểm tra ung thư phổi bằng xét nghiệm CYFRA 21-1, bao gồm:

• Người trong độ tuổi 55 – 74 đã hút thuốc lá trên 30 gói/năm (bao gồm những người đã cai thuốc) nên được khám sàng lọc hoặc xét nghiệm CYFRA 21-1.
• Người trên 50 tuổi và hút thuốc lá trên 20 gói/năm, có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi hoặc tiền sử bản thân có mắc ung thư khác.
• Người làm việc thường xuyên trong môi trường độc hại, người thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá mặc dù không hút thuốc vẫn cần khám sàng lọc và xét nghiệm để bảo vệ sức khỏe.
• Người mắc ung thư khác như ung thư vú, tụy, bàng quang, … cần xét nghiệm CYFRA 21-1 để tiên lượng bệnh và theo dõi điều trị.

3. Ý nghĩa của chỉ số xét nghiệm CYFRA 21-1 là gì?

Khi nhận kết quả xét nghiệm CYFRA 21-1, bác sĩ sẽ tư vấn về ý nghĩa của chỉ số xét nghiệm CYFRA 21-1 là gì cho người bệnh, cụ thể:

• Nồng độ CYFRA 21-1 trong máu người bình thường khỏe mạnh là dưới 3,3ng/ml.
• Giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 sẽ tăng cao nếu người bệnh mắc ung thư phổi. Ngoài ra, một số bệnh lý lành tính như suy gan, suy thận hoặc bệnh lý ác tính ngoài phổi như đường tiêu hóa, tiết niệu, phần phụ, … cũng làm tăng nồng độ CYFRA 21-1. Tuy nhiên, ung thư phổi tế bào không nhỏ có nồng độ CYFRA 21-1 cao nhất trong các thể ung thư phổi. Vì thế, CYFRA 21-1 là chất chỉ điểm khối u nhạy cảm nhất trong ung thư phổi. Độ này của xét nghiệm CYFRA 21-1 trong ung thư phổi không tế bào nhỏ và tế bào nhỏ là 30 - 75% và  20 - 60%.

Giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 cụ thể trong từng trường hợp như sau:

• Người bình thường khỏe mạnh: Giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 dưới 3,3ng/ml.
• Người bị bệnh phổi lành tính: Giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 dưới 3,3ng/ml.
• Người mắc ung thư phổi: Giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 trên 3,5ng/ml. Sau phẫu thuật hoặc điều trị, nồng độ CYFRA 21-1 sẽ giảm dần nhưng có thể tăng trở lại nếu ung thư tái phát.

Không chỉ riêng ung thư phổi, xét nghiệm CYFRA 21-1 còn có ý nghĩa chẩn đoán trong một số ung thư khác như:

• Ung thư thực quản: Xét nghiệm CYFRA 21-1 có độ nhạy và độ đặc hiệu lần lượt là 36% và 97%.
• Ung thư vú: Ở giai nặng, nồng độ CYFRA 21-1 có thể tăng với tỉ lệ hơn 83% và con số này có thể đạt tới 84,6% nếu ung thư vú tái phát.
• Ung thư tụy: Độ chính xác của xét nghiệm CYFRA 21-1 có thể đạt tới 86,3% nếu kết hợp với xét nghiệm CA 19-9. Nếu chỉ đơn thuần dựa vào xét nghiệm CYFRA 21-1 thì tỉ lệ này chỉ đạt 81,5%.
• Ung thư cổ tử cung: Nồng độ CYFRA 21-1 trong huyết tương ở những người mắc ung thư cổ tử cung, ung thư nội mạc tử cung cao hơn ở những người có bệnh lành tính ở tử cung.
• Ung thư bàng quang: Xét nghiệm CYFRA 21-1 trong ung thư bàng quang có độ nhạy 42% và độ đặc hiệu là 94%. Trong nước tiểu của người bệnh, chỉ số này tương ứng và 82% và 80%.

Tuy vậy, giá trị xét nghiệm CYFRA 21-1 vẫn không mang tính tuyệt đối. Trong một số trường hợp, nồng độ CYFRA 21-1 ổn định hoặc không tăng mặc dù người bệnh đang có ung thư phổi. Do đó, để chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh, cần kết hợp xét nghiệm CYFRA 21-1 và các cận lâm sàng khác như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính, …

4. Giá trị của xét nghiệm CYFRA 21-1 với người thừa cân béo phì, rối loạn chuyển hóa

Một số cơ chế khả thi đã được đề xuất để giải thích việc thừa cân béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư như thế nào, cụ thể:

• Mô mỡ tạo ra lượng estrogen dư thừa, lượng estrogen cao có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư vú, nội mạc tử cung, buồng trứng và một số bệnh ung thư khác.
• Những người thừa cân béo phì thường có nồng độ insulin trong máu và yếu tố tăng trưởng giống như insulin-1 (IGF-1) tăng lên. Nồng độ insulin cao là do kháng insulin và dẫn đến sự phát triển của bệnh tiểu đường tuýp 2, một yếu tố nguy cơ ung thư khác đã biết. Nồng độ insulin và IGF-1 cao có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện của ung thư ruột kết, thận, tuyến tiền liệt và nội mạc tử cung.
• Những người thừa cân béo phì thường mắc các bệnh viêm mãn tính như sỏi mật hoặc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Những tình trạng này có thể gây ra stress oxy hóa, dẫn đến tổn thương DNA và làm tăng nguy cơ ung thư đường mật và các bệnh ung thư khác.
• Các tế bào mỡ tạo ra các hormone gọi là adipokine có thể kích thích hoặc ức chế sự phát triển của tế bào. Ví dụ, mức độ của một adipokine được gọi là leptin trong máu tăng lên khi lượng mỡ trong cơ thể tăng lên và mức độ leptin cao có thể thúc đẩy sự tăng sinh tế bào bất thường. Một adipokine khác, adiponectin, ít phổ biến hơn ở những người thừa cân béo phì so với những người có cân nặng khỏe mạnh và có thể có tác dụng chống tăng sinh để bảo vệ chống lại sự phát triển của khối u.
• Các cơ chế khác mà thừa cân béo phì có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư bao gồm suy giảm khả năng miễn dịch của khối u và những thay đổi về tính chất cơ học của mô bao quanh các khối u đang phát triển.
• Ngoài các tác động sinh học, béo phì có thể dẫn đến khó khăn trong việc sàng lọc và quản lý ung thư. Ví dụ, phụ nữ thừa cân béo phì có nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung cao hơn so với phụ nữ có cân nặng khỏe mạnh, có thể là do việc sàng lọc ung thư cổ tử cung ở những người này kém hiệu quả hơn.

Vì vậy, những người thừa cân béo phì, rối loạn chuyển hóa nên thực hiện xét nghiệm CYFRA 21-1 để giúp tầm soát và phát hiện sớm bệnh, không chỉ riêng ung thư phổi mà còn các loại ung thư khác có liên quan đến thừa cân béo phì như ung thư vú, đại trực tràng, tử cung, thận, thực quản, tụy, nội mạc tử cung, tuyến tiền liệt, túi mật, tuyến giáp, … Tóm lại, xét nghiệm máu là 1 phần quan trọng của kiểm tra sức khỏe tổng quát, giúp bác sĩ chẩn đoán hoặc theo dõi tình trạng bệnh lý cụ thể của người bệnh, giúp người bệnh chủ động theo dõi và quản lý sức khỏe, đặc biệt là với những người có vấn đề về cân nặng, chuyển hóa, …Trong trường hợp bạn đang nghi ngờ bản thân mình gặp các vấn đề sức khỏe thì nên đăng ký xét nghiệm máu tại các cơ sở y tế uy tín. Sau khi có kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ căn cứ vào đó để có những tư vấn  tốt nhất về tình trạng sức khỏe và hướng xử lý phù hợp cho bạn.

Nguồn: benhvienk.vn; cancer.gov.