Xét nghiệm yếu tố đông máu là gì?

1. Xét nghiệm yếu tố đông máu là gì? Mục đích của xét nghiệm yếu tố đông máu?

Xét nghiệm yếu tố đông máu cho phép đánh giá nhiều chức năng của đông máu như quá trình đông máu, nguy cơ chảy máu,... Từ đó cho biết được người bệnh có nguy cơ chảy máu nhiều hay ít và có bị hình thành cục máu đông (yếu tố gây nên tình trạng đột quỵ, nhồi máu cơ tim). Đồng thời, xét nghiệm các yếu tố đông máu giúp theo dõi người bệnh đang dùng các thuốc tác động đến khả năng đông máu như: thuốc warfarin hoặc các loại thuốc chống đông máu khác.

Trong một số trường hợp dưới đây, người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định làm xét nghiệm đông máu: 

• Bệnh nhân được nghi ngờ bị rối loạn chảy máu với biểu hiện mất máu nhiều sau khi bị thường hoặc dễ bị bầm tím.
• Người bệnh mắc một số bệnh lý về gan có thể ảnh hưởng đến khả năng đông máu.
• Bệnh nhân có các tình trạng khác nhau như thiếu vitamin, bệnh bạch cầu hoặc nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu.
• Trước khi phẫu thuật, trong một số trường hợp nhất định, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh làm xét nghiệm các yếu tố đông máu để đánh giá nguy cơ mắc các vấn đề về chảy máu trong quá trình phẫu thuật.
• Bệnh nhân phát triển cục máu đông trong mạch máu mà không rõ nguyên nhân.
• Người bệnh đang sử dụng thuốc chống đông máu (thuốc làm giảm nguy cơ hình thành cục máu đông) như warfarin… Nếu bạn lạm dụng thuốc có thể gây ra các vấn đề chảy máu. Ngược lại, dùng quá ít thuốc có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. 

2. Các chỉ số xét nghiệm yếu tố đông máu gồm những gì?

Có một số chỉ số xét nghiệm đông máu thường quy. Tùy thuộc vào điều kiện cũng như tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm phù hợp. Cụ thể:

2.1. Xét nghiệm công thức máu là một xét nghiệm yếu tố đông máu

Xét nghiệm công thức máu là xét nghiệm máu định kỳ cho biết số lượng hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu trên mỗi mililit máu của bạn. Đồng thời, kết quả của xét nghiệm đánh giá được mức độ tiểu cầu thấp - yếu tố tác động đến khả năng đông máu của bệnh nhân. 

2.2. Xét nghiệm yếu tố V

Xét nghiệm yếu tố V là xét nghiệm máu để kiểm tra sự thiếu hụt một loại protein được gọi là V.  V là một loại protein tham gia vào quá trình đông máu. 

Thiếu hụt yếu tố V là một rối loạn di truyền có thể gây ra chứng rối loạn chảy máu hiếm gặp. Tình trạng thiếu hụt này còn được gọi là rối loạn gen lặn nhiễm sắc thể thường. Điều này có nghĩa là cả cha lẫn mẹ đều phải có gen khiếm khuyết và truyền lại cho con cái thì điều này mới xảy ra.

Khi kiểm tra các yếu tố đông máu, kết quả thường được đưa ra dưới dạng phần trăm. Vì vậy, nếu bạn nhận được kết quả là 100%, điều đó có nghĩa là yếu tố V của bạn ở mức 100%  - giá trị bình thường. Kết quả từ 20% - 70% nghĩa là bạn thiếu hụt yếu tố V nhẹ, thường không gây ra triệu chứng. Kết quả từ 1% - 10% nghĩa là mức độ yếu tố V của bạn rất thấp, có thể dẫn đến các tình trạng về chảy máu nghiêm trọng.

2.3. Thời gian chảy máu

Xét nghiệm thời gian chảy máu được thực hiện nhằm đánh giá thời gian cũng như khả năng đông máu của người bệnh. Thời gian máu chảy được tính tại thời điểm máu chảy ra ngoài do thành mạch nhỏ bị thương và kết thúc tại thời điểm máu được cầm. 

Vết thương sẽ được tạo ở vị trí dái tai hoặc mặt trước ở đầu ngón tay với áp suất tiêu chuẩn là 40mmHg. Thời gian chảy máu thông thường là 3-8 phút.

2.4. Xét nghiệm đông máu toàn bộ

Có một số xét nghiệm đông máu toàn bộ có thể được thực hiện như: 

• Thời gian prothrombin (PT)
• Thời gian thromboplastin từng phần được kích hoạt (APTT)

Các xét nghiệm đông máu toàn bộ đo thời gian hình thành cục máu đông sau khi một số hóa chất kích hoạt nhất định được thêm vào mẫu máu. Cụ thể, sau khi mẫu máu được lấy sẽ đặt vào một lọ có chứa chất hóa học có tác dụng ngăn máu đông lại. Sau đó mẫu máu này sẽ được phân tích trong phòng thí nghiệm. 

Nếu thời gian thực hiện lâu hơn so với mẫu máu bình thường, điều này có nghĩa là một hoặc nhiều yếu tố đông máu không có hoặc ở mức thấp. Có những xét nghiệm tương tự khác trong đó các hóa chất khác nhau được thêm vào mẫu máu. Mục đích là để xác định yếu tố đông máu nào thấp hoặc không có.

2.5. Xét nghiệm độ tập trung của tiểu cầu

Xét nghiệm độ tập trung của tiểu cầu là một trong những xét nghiệm yếu tố đông máu. Bởi tiểu cầu là một trong những thành phần quan trọng của máu, có tác động tích cực đến quá trình đông máu và cầm máu. Do vậy, xét nghiệm độ tập trung của tiểu cầu cho phép đánh giá hoạt động, chức năng của tiểu cầu trong cơ thể. 

Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách cho phép đo lường tốc độ và mức độ tập trung của tiểu cầu sau khi thêm một hóa chất kích thích sự tập trung. 

3. Quá trình đông máu diễn ra như thế nào?

Quá trình đông máu sẽ bảo vệ cơ thể bạn khi bị chảy máu. Trong vòng vài giây sau khi cắt mạch máu, mô bị tổn thương sẽ khiến các tiểu cầu trở nên 'dính' và kết tụ lại xung quanh vết cắt. Những tiểu cầu được kích hoạt này và các hóa chất giải phóng mô bị tổn thương. Những hóa chất này sau đó phản ứng với các hóa chất và protein khác trong huyết tương, được gọi là các yếu tố đông máu. 

Có 13 yếu tố đông máu được biết đến được gọi theo số La Mã - yếu tố I đến yếu tố XIII. Sau vết cắt, một loạt phản ứng phức tạp liên quan đến các yếu tố đông máu này sẽ diễn ra nhanh chóng..

Bước cuối cùng của chuỗi phản ứng hóa học này là chuyển đổi yếu tố I (còn gọi là fibrinogen - một loại protein hòa tan) thành các sợi protein rắn mỏng gọi là fibrin. Các sợi fibrin tạo thành một mạng lưới và giữ các tế bào máu hình thành cục máu đông.

Một số rối loạn chảy máu có thể xảy ra như: 

Rối loạn chảy máu

Nguyên nhân gây ra tình trạng rối loạn chảy máu bao gồm: 

• Giảm tiểu cầu (do nhiều nguyên nhân khác nhau)
• Một số bệnh di truyền khiến cơ thể không tạo ra một hoặc nhiều yếu tố đông máu, nhất là bệnh máu khó đông A xảy ra ở những người không tạo ra yếu tố VIII.
• Thiếu hụt vitamin K có thể là nguyên nhân gây ra vấn đề chảy máu, bởi vitamin này cũng là một số yếu tố đông máu.
• Rối loạn gan có thể gây ra các vấn đề về chảy máu vì gan tạo ra hầu hết các yếu tố đông máu.

Rối loạn đông máu

Đông máu là quá trình diễn ra bình thường trong cơ thể con người. Tuy nhiên, tình trạng rối loạn đông máu có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng con người. Khi đó, cục máu đông hình thành không đúng lúc, đúng nơi và trong mạch máu chưa bị thương hoặc bị cắt có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Nguy hiểm nhất là cục máu đông hình thành ở tĩnh mạch sâu gần cơ như: 

• Cục máu đông hình thành trong động mạch cung cấp máu cho tim hoặc não là nguyên nhân phổ biến gây ra cơn đau tim và đột quỵ. Các tiểu cầu trở nên dính và vón cục bên cạnh các mảng chất béo (mảng xơ vữa) trong mạch máu và kích hoạt dòng thác đông máu.
• Lưu lượng máu chậm có thể làm cho máu đông dễ dàng hơn bình thường. Đây là yếu tố gây ra huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT), tức là cục máu đông đôi khi hình thành trong tĩnh mạch ở chân.
• Một số tình trạng nhất định có thể làm cho cục máu đông dễ dàng hơn bình thường, chẳng hạn như hội chứng kháng phospholipid hoặc bệnh huyết khối di truyền.
• Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến cơ chế đông máu hoặc làm tăng lượng một số yếu tố đông máu, điều này có thể khiến máu đông dễ dàng hơn.
• Rối loạn gan có thể gây ra các vấn đề về đông máu, vì gan tạo ra một số hóa chất liên quan đến việc ngăn ngừa và làm tan cục máu đông.

Việc đánh giá đúng tình trạng đông máu thông qua các xét nghiệm yếu tố đông máu sẽ giúp người bệnh tránh được các yếu tố nguy cơ của bệnh.