Viêm cơ tim có thể được phát hiện bằng siêu âm tim không?

1. Viêm cơ tim là gì?

1.1. Định nghĩa

Viêm cơ tim là tình trạng cơ tim của bạn bị viêm. Chứng viêm có thể làm suy giảm khả năng bơm máu vào tim. Viêm cơ tim có thể gây đau ngực, khó thở và nhịp tim nhanh hoặc không đều (loạn nhịp tim). Nhiễm virus là một trong những nguyên nhân gây viêm cơ tim hoặc đôi khi, những phản ứng của thuốc hoặc tình trạng viêm tại bộ phận khác trong cơ thể có thể gây viêm cơ tim. Viêm cơ tim nặng làm chức năng co bóp của tim yếu đi, khiến phần còn lại của cơ thể không nhận đủ máu. Ngoài ra, tình trạng này còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong các mạch máu, dẫn đến nguy cơ đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.

1.2. Nguyên nhân gây viêm cơ tim 

Các nguyên nhân tiềm ẩn của viêm cơ tim bao gồm:

• Vi-rút: Nhiều loại vi-rút có liên quan đến viêm cơ tim, bao gồm cả những vi-rút gây cảm lạnh thông thường (adenovirus), COVID-19, viêm gan B và C, parvovirus và vi-rút herpes simplex. Nhiễm trùng đường tiêu hóa, bệnh bạch cầu đơn nhân (vi rút Epstein-Barr) và bệnh sởi Đức (rubella) cũng có thể gây viêm cơ tim. Viêm cơ tim cũng có thể do HIV, vi rút gây bệnh AIDS.
• Vi khuẩn: Vi khuẩn có thể gây viêm cơ tim bao gồm tụ cầu, liên cầu và vi khuẩn gây bệnh bạch hầu và bệnh Lyme.
• Ký sinh trùng: Trong số này có Trypanosoma cruzi và toxoplasma. Một số ký sinh trùng lây truyền qua côn trùng và có thể gây ra tình trạng gọi là bệnh Chagas. Bệnh Chagas phổ biến hơn nhiều ở Trung và Nam Mỹ so với ở Hoa Kỳ.
• Nấm: Nhiễm nấm có thể gây viêm cơ tim, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu. Những người liên quan đến viêm cơ tim bao gồm nhiễm trùng nấm men, chẳng hạn như nấm candida, aspergillus, và histoplasma.

Viêm cơ tim cũng có thể do:

• Một số loại thuốc như thuốc dùng để điều trị ung thư, thuốc kháng sinh, chẳng hạn như thuốc penicillin và sulfonamide, một số loại thuốc chống động kinh và cocaine.
• Hóa chất hoặc bức xạ: Tiếp xúc với carbon monoxide và bức xạ đôi khi có thể gây viêm cơ tim.
• Các bệnh viêm nhiễm khác: Các tình trạng có thể gây viêm cơ tim bao gồm lupus, u hạt Wegener, viêm động mạch tế bào khổng lồ và viêm động mạch Takayasu.

1.3. Triệu chứng chẩn đoán viêm cơ tim

Một số người bị viêm cơ tim trong giai đoạn sớm thường không có bất kỳ triệu chứng nào, những người khác có triệu chứng nhẹ.

Các triệu chứng chẩn đoán viêm cơ tim ở người lớn bao gồm:

• Đau ngực
• Mệt mỏi
• Sưng chân, mắt cá chân và bàn chân
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều (loạn nhịp tim)
• Khó thở, khi nghỉ ngơi hoặc trong khi hoạt động
• Cảm giác như bạn có thể ngất xỉu
• Các triệu chứng giống cúm như nhức đầu, đau nhức cơ thể, đau khớp, sốt hoặc đau họng

Đôi khi, các triệu chứng viêm cơ tim giống như một cơn đau tim. Nếu bạn bị đau ngực và khó thở không rõ nguyên nhân, hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế khẩn cấp.

Các triệu chứng chẩn đoán viêm cơ tim ở trẻ em bao gồm:

• Khó thở
• Đau ngực
• Ngất xỉu
• Sốt
• Thở nhanh
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều (loạn nhịp tim)

Liên hệ với các bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng viêm cơ tim kể trên để được phát hiện và điều trị kịp thời, nhằm hạn chế các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

1.4. Biến chứng của viêm cơ tim

Thông thường, viêm cơ tim có thể mất đi sau khi điều trị mà không để lại biến chứng nào. Tuy nhiên, viêm cơ tim nghiêm trọng có thể làm tổn thương cơ tim vĩnh viễn. Các biến chứng tiềm ẩn của viêm cơ tim có thể bao gồm:

• Suy tim: Nếu không được điều trị, viêm cơ tim có thể làm hỏng cơ tim khiến nó không thể bơm máu tốt. Trong những trường hợp nghiêm trọng, suy tim liên quan đến viêm cơ tim có thể cần thiết bị hỗ trợ tâm thất hoặc ghép tim.
• Nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ: Nếu cơ tim bị tổn thương và không thể bơm máu, máu tích tụ trong tim có thể hình thành cục máu đông. Một cơn đau tim hoặc nhồi máu cơ tim có thể xảy ra nếu cục máu đông chặn một trong các động mạch tim (mạch vành). Đột quỵ có thể xảy ra nếu cục máu đông trong tim di chuyển đến động mạch não và gây bít tắc tại đây.
• Nhịp tim nhanh hoặc loạn nhịp tim: Tổn thương cơ tim có thể làm thay đổi nhịp đập của tim. Một số rối loạn nhịp tim làm tăng nguy cơ đột quỵ.
• Đột tử do tim: Một số rối loạn nhịp tim nghiêm trọng có thể khiến tim ngừng đập (ngừng tim đột ngột). Nó gây tử vong nếu không được điều trị ngay lập tức (đột tử do tim).

2. Chẩn đoán viêm cơ tim qua siêu âm tim có được không?

Siêu âm tim qua thành ngực (TTE) là một công cụ siêu âm chẩn đoán viêm cơ tim an toàn, sẵn có rộng rãi và cực kỳ hữu ích về mặt lâm sàng, đặc biệt đối với đánh giá ban đầu về viêm cơ tim do virus. Đại học Tim mạch Hoa Kỳ (ACC), Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Hiệp hội Tim mạch Châu Âu (ESC) khuyến cáo rằng tất cả bệnh nhân bị viêm cơ tim nghi ngờ trên lâm sàng nên được thực hiện siêu âm tim qua thành ngực (TTE) khi có triệu chứng ban đầu đã nêu ở trên. 

Cửa sổ sóng âm kém ở bệnh nhân béo phì hoặc bệnh phổi mãn tính là một hạn chế của siêu âm chẩn đoán viêm cơ tim và có thể dẫn đến đánh giá không đầy đủ về chức năng và cấu trúc tim. Nói chung, các đặc điểm siêu âm tim của viêm cơ tim cấp là khó phát hiện, với các bất thường ở vùng da ở ngực, hoặc khi tim có phân suất tống máu giảm nhẹ. 

Các công cụ siêu âm tim tiên tiến, chẳng hạn như hình ảnh ba chiều (3D), siêu âm tim đánh dấu mô, siêu âm tim tương phản và hình ảnh Doppler mô, có thể phát hiện những bất thường tiềm ẩn trong chức năng tâm thất có thể cung cấp manh mối cho chẩn đoán viêm cơ tim qua siêu âm tim.

2.1. Siêu âm tim hai chiều qua thành ngực

Viêm cơ tim thường liên quan đến các dấu hiệu siêu âm tim về rối loạn chức năng tâm thu và tâm trương trái, phải hoặc hai thất. Nhiễm virus cơ tim dẫn đến sự xâm nhập của các tế bào viêm cấp tính trong mô cơ tim, dẫn đến phù kẽ với sự dày lên của thành tâm thất, tăng chỉ số khối cơ thất trái (LV) và giảm khả năng co bóp của tâm thất. 

Thông thường, rối loạn chức năng thất phải (RV) đi kèm với rối loạn chức năng cơ thất trái. Rối loạn chức năng thất phải có liên quan đến tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong và nhu cầu ghép tim. Các nhà khoa học đã xem xét các nghiên cứu siêu âm tim của 42 bệnh nhân bị viêm cơ tim, được chứng minh bằng sinh thiết. Trong nghiên cứu này, tổng số 23% bệnh nhân có bằng chứng về rối loạn chức năng thất phải và sự hiện diện của rối loạn chức năng thất phải có liên quan đến tiên lượng xấu hơn. 

Viêm cơ tim có thể gây giãn thất trái từng phần hoặc toàn bộ, dày lên khu trú của thành tâm thất, bất thường trong co bóp, tràn dịch màng ngoài tim và phù kẽ khu trú của cơ tim. Trong một số trường hợp viêm cơ tim cấp được xác nhận bằng sinh thiết, siêu âm tim hai chiều qua thành ngực được báo cáo là bình thường, đặc biệt là ở những trường hợp nhẹ. Lời giải thích khả dĩ cho kết quả siêu âm bình thường là viêm cơ tim nhẹ không ảnh hưởng đáng kể đến chức năng tâm thất trái hoặc những thay đổi trong chức năng tâm thất trái quá khó phát hiện bằng siêu âm tim 2 chiều (2D). Ngoài ra, kết quả siêu âm tim không thể phân biệt viêm cơ tim do virus với các dạng bệnh cơ tim khác.

2.2. Siêu âm tim đánh dấu mô

Công nghệ siêu âm tim đánh dấu mô (STE) đã tăng độ chính xác cho chẩn đoán rối loạn chức năng tâm thu và tâm trương thất trái và thất phải hơn so với siêu âm tim hai chiều qua thành ngực thông thường, đặc biệt ở những bệnh nhân bị viêm cơ tim cấp tính. Siêu âm tim đánh dấu mô với khả năng phân biệt co bóp bình thường với chuyển động tịnh tiến của cơ tim, có thể được sử dụng để định lượng chức năng co bóp vùng. Siêu âm tim đánh dấu mô là một kỹ thuật tốn nhiều thời gian, đòi hỏi chuyên môn cao và có thể không sẵn có ở hầu hết các trung tâm khám chữa bệnh

Các chuyên gia đã nghiên cứu chức năng tâm thất trái với siêu âm tim thông thường và siêu âm tim đánh dấu mô ở 28 bệnh nhân được chẩn đoán viêm cơ tim cấp tính. Kết quả cho rằng các phép đo thông qua siêu âm tim đánh dấu mô nhạy hơn so với siêu âm tim hai chiều qua thành ngực trong việc xác định các bất thường chuyển động cơ tim và chẩn đoán viêm cơ tim cấp tính.

2.3. Siêu âm tim Doppler mô

Kỹ thuật siêu âm tim Doppler mô (TDI) đo vận tốc chuyển động của cơ tim thay vì vận tốc của dòng máu. Phương pháp siêu âm này rất hữu ích trong việc đánh giá chức năng tâm thu thất trái toàn bộ và cục bộ, chức năng tâm trương thất trái và áp lực đổ đầy thất trái. Chỉ số Doppler mô có xu hướng bất thường ở bệnh nhân viêm cơ tim cấp. Các chuyên gia đã báo cáo một trường hợp viêm cơ tim ở một vận động viên 31 tuổi với siêu âm tim 2D và cộng hưởng từ tim bình thường, trong khi siêu âm tim Doppler mô đã cho thấy sự giảm sút đáng kể của vận tốc thành tâm thu cục bộ. Tuy nhiên, vẫn cần nghiên cứu thêm để xác định vai trò của siêu âm tim Doppler mô trong việc siêu âm chẩn đoán viêm cơ tim.

2.4. Siêu âm tim cản quang

Siêu âm tim cản quang có thể giúp đánh giá chính xác chức năng thất trái và các bất thường vận động vùng cơ tim và phát hiện huyết khối thất trái trong viêm cơ tim cấp. Các bất thường nhìn thấy qua siêu âm tim cản quang có thể cho bác sĩ những nghi ngờ mạnh mẽ về viêm cơ tim. Tuy nhiên, ứng dụng tưới máu của siêu âm tim cản quang vẫn còn đang thử nghiệm.

2.5. Siêu âm tim qua thành ngực ba chiều (3D)

Siêu âm tim qua thành ngực ba chiều đã được chứng minh là hữu ích cho việc nghiên cứu và hiểu các giải phẫu tim phức tạp và huyết động học. Tuy nhiên, vai trò của nó trong chẩn đoán viêm cơ tim vẫn chưa rõ ràng. Một tác giả đã báo cáo tiện ích của siêu âm tim qua thành ngực ba chiều ở một người đàn ông 43 tuổi bị viêm cơ tim cấp tính. Trên siêu âm 2D, bệnh nhân bị giảm vận động thất trái với suy giảm khả năng co bóp của thất trái và huyết khối hai não thất. Điều này càng được hiển thị rõ hơn khi sử dụng siêu âm tim qua thành ngực ba chiều.

Siêu âm chẩn đoán viêm cơ tim hay việc chẩn đoán viêm cơ tim qua siêu âm tim là một phương pháp được sử dụng rộng rãi. Không những vậy, siêu âm tim còn là một công cụ hữu ích trong việc chẩn đoán các tình trạng bất thường khác trong hệ thống tim mạch. Nhờ đó, các bác sĩ có thể phát hiện và chẩn đoán chính xác bệnh và đưa ra các phương pháp điều trị kịp thời.

Có thể thấy, siêu âm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tầm soát các bệnh lý, đặc biệt là bệnh tim mạch. Đây là một kỹ thuật thường quy không thể thiếu tại bất cứ một phòng khám đa khoa, bởi siêu âm giúp bác sĩ sàng lọc bệnh lý tốt hơn để từ đó đưa ra các phác đồ điều trị hợp lý nhằm ngăn ngừa nguy cơ diễn tiến phức tạp gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe. Do đó, khi có bất cứ vấn đề bất thường về sức khỏe, bạn nên dành thời gian tới các cơ sở y tế hoặc phòng khám để được bác sĩ thăm khám và tiến hành siêu âm trong thời gian sớm nhất.