Mỡ nội tạng quấn gan: Hướng dẫn phòng ngừa và cách chữa trị

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease – NAFLD) hay còn gọi là gan nhiễm mỡ là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh gan mãn tính ở nhiều nước, với tỷ lệ mắc mới khoảng 29,81 trường hợp/ 1000 người/ năm ở châu Á và 28,01 trường hợp/ 1000 người/ năm ở phương Tây. 

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa gan nhiễm mỡ và béo phì, tiểu đường loại 2, rối loạn lipid trong máu, hội chứng chuyển hóa và các yếu tố nguy cơ tim mạch. Đặc biệt, gan nhiễm mỡ không do rượu là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến viêm gan, xơ gan và ung thư biểu mô tế bào gan. Do đó, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh là vô cùng quan trọng.

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tổng hợp các nghiên cứu mới nhất về vai trò của dinh dưỡng và lối sống đối với sự cải thiện của bệnh gan nhiễm mỡ nói riêng và nội tạng nhiễm mỡ nói chung; đưa ra các khuyến cáo thiết thực về chế độ dinh dưỡng và luyện tập thể dục phù hợp để ngăn ngừa và điều trị bệnh gan nhiễm mỡ, nhấn mạnh vai trò của đốt mỡ nội tạng giảm cân; lời khuyên về cách duy trì lối sống lành mạnh lâu dài để ngăn ngừa tái phát và tăng cân trở lại.

1. Vai trò của dinh dưỡng và lối sống đối với sự cải thiện của bệnh gan nhiễm mỡ

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, chế độ ăn Địa Trung Hải (giàu chất xơ, cá, dầu oliu, rau và trái cây) có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Ngược lại, chế độ ăn Tây phương (giàu đường, chất béo bão hòa và thịt đỏ) lại làm tăng nguy cơ. 

Bên cạnh đó, việc giảm lượng calo tiêu thụ hàng ngày (thông qua cắt giảm khẩu phần ăn hoặc tăng tiêu hao năng lượng) có thể làm giảm đáng kể mỡ nội tạng quấn gan, cải thiện tình trạng viêm và xơ hóa ở gan cũng như giảm các yếu tố nguy cơ tim mạch. 

Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy việc luyện tập thể dục thể thao thường xuyên (ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần) đóng vai trò quan trọng trong việc đốt mỡ nội tạng và điều trị NAFLD, độc lập với việc giảm cân.

2. Các khuyến cáo để giảm tình trạng mỡ nội tạng quấn gan

Hiệu quả của việc cắt giảm calo và tăng vận động đối với bệnh gan nhiễm mỡ đã được khẳng định rõ ràng, tỷ lệ bệnh nhân tuân thủ các chỉ định trên trong thực tế là khá thấp, với tỷ lệ tái phát và tăng cân trở lại sau 1-2 năm lên tới gần 90%. Do đó, việc kết hợp can thiệp về dinh dưỡng và tập luyện với các chiến lược thay đổi hành vi nhằm giúp bệnh nhân duy trì các thay đổi lành mạnh trong lối sống lâu dài là vô cùng cấp thiết.

Một số biện pháp cụ thể đã được đề xuất để giảm mỡ nội tạng quấn gan, bao gồm:

• Mô hình can thiệp 5A (Ask - Advise - Assess - Assist - Arrange: Hỏi - Khuyên - Đánh giá - Hỗ trợ - Sắp xếp) để giúp các bác sĩ và các chuyên gia y tế đưa ra lời khuyên thực tế hơn cho NAFLD.                                                                                                                                
• Các mô hình và kỹ thuật thay đổi hành vi (như đặt mục tiêu, kế hoạch hành động, theo dõi và tự kiểm soát,...) để nâng cao nội lực và tính tự chủ cho bệnh nhân, giúp họ duy trì thói quen tốt lâu dài. Sự hỗ trợ đa ngành (bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng, huấn luyện viên thể dục) cũng có thể cải thiện hiệu quả điều trị.

Như vậy, để ngăn ngừa và điều trị NAFLD hiệu quả, cần có cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa can thiệp về dinh dưỡng và lối sống (nhấn mạnh việc giảm cân là chìa khóa); duy trì các thói quen lành mạnh lâu dài và các biện pháp hỗ trợ, theo dõi từ các chuyên gia y tế. Với phương pháp này, việc ngăn chặn NAFLD tiến triển, gây ra biến chứng nặng như xơ gan và ung thư gan hoàn toàn khả thi.

Các khuyến cáo chung về dinh dưỡng và luyện tập cho bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ được đúc kết trong bài viết, bao gồm:

• Giảm ít nhất 7-10% cân nặng ban đầu để làm giảm viêm gan và xơ hóa. Nếu giảm được 10% trọng lượng cơ thể và duy trì mức cân nặng này thì tỷ lệ đảo ngược hoàn toàn viêm gan và cải thiện xơ hóa lên tới 90%.
• Tăng cường hoạt động thể chất ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/ tuần để giảm mỡ tích tụ trong gan. Các bài tập kết hợp giữa aerobic (chạy bộ, đạp xe, bơi,...) và các động tác tăng cường sức mạnh cơ bắp là hiệu quả nhất.
• Chế độ ăn Địa Trung Hải (thực phẩm nhiều chất xơ, ít đường, ít chất béo bão hòa, nhiều dầu olive và cá) là mô hình ăn uống được khuyến cáo nhất để đốt mỡ nội tạng cho bệnh nhân.
• Tránh hoàn toàn đồ uống có đường, nước ngọt, rượu bia nếu mắc bệnh gan nặng. Nên uống ít nhất 2-3 tách cà phê đen mỗi ngày để hỗ trợ đốt mỡ nội tạng.
• Tham vấn và làm theo lời dặn của bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng và các nhân viên y tế. Tham gia các khóa hướng dẫn về lối sống lành mạnh nếu có.

Bài viết đã đưa ra một cái nhìn tổng quan về vai trò của dinh dưỡng và lối sống trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh gan nhiễm mỡ, đồng thời đề xuất các khuyến cáo về chế độ ăn và tập luyện phù hợp dành cho bệnh nhân, cũng như một số biện pháp để duy trì thói quen lành mạnh lâu dài. Hy vọng các thông tin trên sẽ giúp ích các bạn đọc trong việc phòng tránh và xử lý gan nhiễm mỡ không do rượu hiệu quả. Chúc các bạn sức khỏe!