Collagen: Cơ sở khoa học và vai trò trong quá trình giảm cân

1. Tổng quan về collagen, từ cấu trúc đến chức năng

Collagen là một loại protein cấu trúc quan trọng được tìm thấy trong mô liên kết của động vật có vú. Nó chiếm khoảng 25-35% tổng protein trong cơ thể, là thành phần chính của da, gân, xương và sụn. Có ít nhất 29 loại collagen khác nhau đã được xác định, nhưng phổ biến nhất là các loại I, II và III.

Cấu trúc collagen được đặc trưng bởi ba chuỗi polypeptid xoắn vào nhau để tạo thành một sợi collagen. Mỗi chuỗi polypeptid có chuỗi axit amin lặp lại Gly-X-Y, trong đó X và Y thường là prolin và hydroxyprolin. Sự sắp xếp đặc biệt này cho phép các sợi collagen tự lắp ráp thành cấu trúc xoắn kép hoặc 3 nếp gấp (triple helix), mà sau đó được liên kết chéo để tạo thành sợi thừng collagen. Sợi collagen cung cấp độ bền và độ cứng cho mô liên kết, cho phép chúng chống chịu lực kéo và uốn¹.

Trong cơ thể, chức năng Collagen rất quan trọng: Trong da, nó cung cấp cấu trúc và độ đàn hồi. Trong xương và sụn, nó cung cấp sức mạnh và tính cứng cáp. Collagen cũng là thành phần chính của gân, giúp gắn kết cơ bắp với xương. Ngoài ra, chức năng Collagen còn có ở mạch máu, giúp mạch máu linh hoạt và bền chắc. Sự phân hủy và tổng hợp collagen được điều hòa chặt chẽ để duy trì cấu trúc và chức năng của các mô (Ricard-Blum, 2011).

Như vậy, chức năng Collagen đóng vai trò then chốt trong việc duy trì tính toàn vẹn cấu trúc và chức năng của các mô liên kết. Sự suy giảm collagen liên quan đến nhiều bệnh lý như loãng xương, viêm khớp và da nhăn. Do đó, collagen là một protein quan trọng cần được nghiên cứu kỹ để hiểu rõ vai trò của nó đối với sức khỏe.

2. Mối liên hệ giữa collagen và quá trình giảm cân

Các nghiên cứu cho thấy việc bổ sung collagen giúp giảm cân thông qua một số cơ chế sau²:

• Collagen giúp tăng cảm giác no, hạn chế việc ăn vặt: Các peptide collagen kích hoạt các thụ thể ở dạ dày, tạo cảm giác no và giảm cơn thèm ăn. Điều này giúp kiểm soát lượng calo nạp vào.
• Cải thiện quá trình trao đổi chất: Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy collagen có thể tăng hoạt động của các enzyme liên quan đến quá trình đốt cháy mỡ và carbohydrate. Nhờ đó hỗ trợ giảm cân.
• Giảm mỡ bụng: Collagen giúp giảm lượng mỡ tích tụ quanh bụng bằng cách ức chế hoạt động của các enzyme giữ gìn tích trữ chất béo và tăng cường quá trình đốt cháy mỡ.
• Tăng cường sản sinh collagen: Tăng cường collagen trong cơ thể giúp cải thiện độ đàn hồi và săn chắc của da, ngăn ngừa tình trạng da chùng nhão khi giảm cân.

Nghiên cứu do Minji Woo và cs thực hiện trên chuột có chế độ ăn giàu chất béo được chia làm 5 nhóm, bổ sung collagen ở 3 liều lượng khác nhau cho kết quả:

• Collagen giúp giảm cân và giảm tích tụ mỡ: Collagen làm giảm khối lượng các mô mỡ, bao gồm mỡ nội tạng và mỡ dưới da. Kích thước các tế bào mỡ nhỏ hơn ở nhóm bổ sung collagen so với nhóm chứng, cho thấy collagen có tác dụng ức chế sự phân hóa và phì đại các tế bào mỡ.
• Cải thiện rối loạn lipid máu: Ức chế quá trình tổng hợp axit béo và tăng quá trình oxy hóa chất béo trong gan.
• Kích hoạt AMPK, tăng adiponectin và giảm leptin trong máu.
• Hiệu quả tăng theo liều lượng collagen.

Ảnh hưởng của peptide collagen từ da cá đuối lên cân nặng cơ thể, lượng thức ăn tiêu thụ, cân nặng cơ quan và phân tích mô học mô mỡ ở chuột được cho ăn nhiều chất béo trong 8 tuần. Dữ liệu được biểu thị dưới dạng trung bình ± độ lệch chuẩn (SD) (n = 9 mỗi nhóm). Nhóm bình thường (NOR): Chuột được cho ăn chế độ thông thường cùng nước; Nhóm đối chứng (CON): Chuột được cho ăn chế độ nhiều chất béo (HFD) cùng nước; Nhóm collagen 100 (CL100), nhóm collagen 200 (CL200) và nhóm collagen 300 (CL300): Chuột được cho ăn HFD cùng với bổ sung peptide collagen từ da cá đuối qua đường miệng với liều lượng 100, 200 và 300 mg/kg cân nặng cơ thể mỗi ngày. (A) Thay đổi cân nặng cơ thể sau 10 tuần; (B) Lượng thức ăn tiêu thụ; (C) Cân nặng gan trên 1 kg cân nặng cơ thể; (D) Cân nặng mô mỡ tinh hoàn trên 1 kg cân nặng cơ thể; (E) Cân nặng mỡ nội tạng trên 1 kg cân nặng cơ thể; (F) Cân nặng mô mỡ dưới da trên 1 kg cân nặng cơ thể; (G) Nhuộm hematoxylin và eosin, độ phóng đại: 200x, thước đo: 50 μm.

3. Ảnh hưởng của collagen đến quá trình tăng cơ và giảm mỡ

Các nghiên cứu đánh giá tác động của việc bổ sung collagen lên thành phần cơ thể và sức mạnh cơ cho thấy:

• Sự kết hợp 15g/ngày collagen và tập luyện kháng lực mang lại tác động tăng cơ bắp rõ rệt đặc biệt là ở đàn ông lớn tuổi có chất lượng cơ thấp.
• Có sự gia tăng khối nạc ở cả đàn ông trẻ tuổi, lớn tuổi và phụ nữ khi kết hợp collagen và tập luyện so với nhóm chỉ tập luyện.
• Sự gia tăng cơ bắp có thể là do tác động của collagen lên mô liên kết xung quanh chứ không phải tăng protein cơ.
• Cơ chế tác động chính xác của COL lên thành phần cơ thể vẫn chưa rõ ràng.

4. Tổng kết

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc bổ sung collagen, đặc biệt là collagen thủy phân từ da cá, có thể hỗ trợ giảm cân thông qua một số cơ chế sinh học. Cụ thể, Collagen giúp giảm cân nhờ tăng cảm giác no, cải thiện quá trình trao đổi chất và đốt cháy mỡ, ức chế tổng hợp mỡ trong gan, đồng thời tăng cường sản sinh collagen da. Mặc dù vậy, các cơ chế tác động chính xác của collagen lên cơ thể vẫn chưa được làm sáng tỏ hoàn toàn. Chúng ta cần nhiều nghiên cứu lâm sàng chất lượng cao hơn trên người để xác định rõ ràng hiệu quả giảm cân của collagen. Đồng thời, cần nghiên cứu sâu hơn về liều dùng và cách bổ sung collagen sao cho mang lại hiệu quả tối ưu trong giảm cân. Kết hợp collagen với chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện thể dục thể thao có lẽ là giải pháp giảm cân hiệu quả nhất.

Ngày nay, nếu muốn giảm cân hiệu quả, bạn có thể tham khảo liệu pháp tiêu hao năng lượng. Phương pháp này sử dụng vitamin & khoáng chất để thúc đẩy sự chuyển hóa mỡ theo cơ chế tự nhiên, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Trước khi thực hiện, bạn sẽ được đánh giá sức khỏe tổng thể và bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ giảm cân phù hợp với từng người dựa trên kết quả xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu, chỉ số khối cơ thể (BMI). Trong suốt quá trình thực hiện liệu trình sẽ luôn có bác sĩ theo sát, lên kế hoạch dinh dưỡng và tập luyện phù hợp với thể trạng của từng người.

Tài liệu tham khảo

1. Ricard-Blum S. The Collagen Family. Cold Spring Harb Perspect Biol. 2011;3(1):a004978. doi:10.1101/cshperspect.a004978

2. Khatri et al. - 2021 - The effects of collagen peptide supplementation on.pdf. Accessed November 4, 2023.