Cơ thể bị dư vitamin có sao không?

1.  Vitamin là gì và các loại vitamin phổ biến

Trước khi tìm hiểu dư vitamin có sao không thì bạn càng biết rõ có những loại vitamin nào? Vitamin là nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu giúp cơ thể khỏe mạnh. Liều lượng phù hợp rất quan trọng để duy trì bộ não, xương, da và máu khỏe mạnh. Một số vitamin cũng hỗ trợ chuyển hóa thức ăn. Theo đó, cũng có nhiều loại vitamin không được cơ thể sản xuất và phải được cung cấp thông qua thực phẩm hoặc chất bổ sung như: vitamin A, vitamin nhóm B, vitamin C, vitamin D, vitamin E…

Có 13 loại vitamin đã biết và được chia thành 2 loại: tan trong chất béo và tan trong nước.

1.1 Vitamin tan trong nước

Các vitamin tan trong nước dễ dàng được đào thải ra khỏi cơ thể và không dễ dàng tích trữ trong các mô. Có nhiều vitamin tan trong nước hơn vitamin tan trong chất béo. Các vitamin tan trong nước bao gồm vitamin C, cộng với 8 loại vitamin B:

• Vitamin B1 (thiamin)
• Vitamin B2 (riboflavin)
• Vitamin B3 (niacin)
• Vitamin B5 (axit pantothenic)
• Vitamin B6 (pyridoxin)
• Vitamin B7 (biotin)
• Vitamin B9 (folate)
• Vitamin B12 (cobalamin)

Vì các vitamin tan trong nước không được lưu trữ mà được bài tiết qua nước tiểu nên chúng ít có khả năng gây ra vấn đề hơn ngay cả khi dùng liều cao. Tuy nhiên, dùng liều lớn một số vitamin tan trong nước có thể dẫn đến các tác dụng phụ nguy hiểm.

Ví dụ, với vitamin B6 một nhóm các hợp chất liên quan đến pyridoxine, được tìm thấy trong thịt gia cầm, thịt lợn, cá, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và quả việt quất. Lượng khuyến nghị hàng ngày là 1,3 mg–2 mg cho người lớn. Liều bổ sung trên 100 mg mỗi ngày không được khuyến cáo cho người lớn ngoài các ứng dụng điều trị. 

Liều cực cao 1.000 mg–6.000 mg dùng trong thời gian dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến não, tạo ra các triệu chứng thần kinh như tê và ngứa ran ở tứ chi. Nếu bổ sung quá nhiều vitamin B6 dẫn tới cơ thể thừa vitamin với liều rất cao làm tổn thương thần kinh không thể phục hồi theo thời gian, trong khi dùng một lượng lớn niacin - thường vượt quá 2 gam mỗi ngày - có thể gây tổn thương gan.

1.2. Vitamin tan trong chất béo

Không giống như vitamin tan trong nước, vitamin tan trong chất béo không hòa tan trong nước và dễ dàng lưu trữ trong các mô của cơ thể. Các loại vitamin tan trong dầu:

• Vitamin A
• Vitamin D
• Vitamin E
• Vitamin K

Vì các vitamin tan trong chất béo có thể tích tụ trong cơ thể nên những chất dinh dưỡng này dễ dẫn đến ngộ độc hơn các vitamin tan trong nước. Mặc dù hiếm gặp nhưng dùng quá nhiều vitamin A, D hoặc E có thể dẫn đến các tác dụng phụ có hại. Ngoài ra, dùng liều cao vitamin K không tổng hợp dường như tương đối vô hại, đó là lý do tại sao mức tiêu thụ chấp nhận (UL) chưa được đặt cho chất dinh dưỡng này. Mức tiêu thụ cao hơn được thiết lập để biểu thị liều lượng tối đa của một chất dinh dưỡng không có khả năng gây hại cho hầu hết mọi người trong dân số nói chung.

2. Cơ thể bị dư vitamin có sao không? Nguy cơ tiềm ẩn khi dùng quá nhiều vitamin

Khi vitamin được tiêu thụ tự nhiên thông qua thực phẩm, những chất dinh dưỡng này khó có thể gây hại, ngay cả khi tiêu thụ với số lượng lớn. Tuy nhiên, khi dùng với liều lượng đậm đặc ở dạng thực phẩm bổ sung, bạn rất dễ uống quá nhiều và làm như vậy có thể dẫn đến những kết cục tiêu cực ảnh hưởng tới sức khoẻ.

2.1. Tác dụng phụ của việc tiêu thụ quá nhiều vitamin tan trong nước

Khi dùng quá mức, một số vitamin tan trong nước có thể gây ra tác dụng phụ, có thể nguy hiểm. Tuy nhiên, tương tự như vitamin K, một số vitamin tan trong nước không có độc tính rõ ràng, do đó không có quy định về liều chấp nhận được. Những vitamin này bao gồm vitamin B2 - riboflavin, vitamin B1 -thiamine, vitamin B7 - biotin , vitamin B5 - axit pantothenic, và vitamin B12- cobalamin. Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù những vitamin này không có độc tính nhưng một số trong chúng có thể tương tác với thuốc và ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm máu. Vì vậy, cần thận trọng khi sử dụng các sản phẩm bổ sung vitamin. 

Các vitamin tan trong nước sau đây đã đặt ra mức tiêu thụ chấp nhận,  vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ bất lợi khi cơ thể thừa vitamin:

• Vitamin C. Mặc dù vitamin C có độc tính tương đối thấp nhưng liều cao có thể gây rối loạn tiêu hóa, bao gồm tiêu chảy, chuột rút, buồn nôn và nôn. Chứng đau nửa đầu có thể xảy ra với liều 6 gam mỗi ngày.
• Vitamin B3 (niacin). Khi dùng vitamin B3 dưới dạng axit nicotinic, niacin có thể dẫn đến huyết áp cao, đau bụng, suy giảm thị lực và tổn thương gan khi tiêu thụ với liều lượng cao 1–3 gam mỗi ngày .
• Vitamin B6 (pyridoxin). Việc tiêu thụ quá nhiều B6 trong thời gian dài có thể gây ra các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng, tổn thương da, nhạy cảm với ánh sáng, buồn nôn và ợ nóng, với một số triệu chứng này xảy ra khi tiêu thụ 1–6 gam mỗi ngày.
• Vitamin B9 (folate). Dùng quá nhiều folate hoặc axit folic ở dạng bổ sung có thể ảnh hưởng đến chức năng tâm thần, tác động tiêu cực đến hệ thống miễn dịch và che giấu tình trạng thiếu vitamin B12 nghiêm trọng,

Lưu ý rằng, đây là những tác dụng phụ mà người khỏe mạnh có thể gặp phải khi dùng liều lượng lớn các loại vitamin này. Những người có tình trạng sức khỏe có thể gặp phản ứng nghiêm trọng hơn khi dùng quá nhiều vitamin. Ví dụ, mặc dù vitamin C không có khả năng gây độc ở người khỏe mạnh, nhưng nó có thể dẫn đến tổn thương mô và các bất thường về tim gây tử vong ở những người mắc bệnh hemochromatosis, một chứng rối loạn dự trữ sắt.

2.2. Tác dụng phụ liên quan đến việc tiêu thụ quá nhiều vitamin tan trong chất béo

Vì các vitamin tan trong chất béo có thể tích tụ trong các mô nên chúng có thể gây hại nhiều hơn khi bổ sung quá nhiều vitamin, đặc biệt là trong thời gian dài. Ngoài vitamin K có khả năng gây độc thấp, ba loại vitamin tan trong chất béo còn lại đều có mức UL do chúng có khả năng gây hại ở liều cao. Dưới đây là một số tác dụng phụ liên quan đến việc tiêu thụ quá nhiều vitamin tan trong chất béo:

• Vitamin A: Mặc dù ngộ độc vitamin A, hay chứng thừa vitamin A, có thể xảy ra do ăn thực phẩm giàu vitamin A, nhưng nó chủ yếu liên quan đến việc bổ sung vitamin. Các triệu chứng bao gồm buồn nôn, tăng áp lực nội sọ, hôn mê và thậm chí tử vong.
• Vitamin D: Độc tính do bổ sung vitamin D liều cao có thể dẫn đến các triệu chứng nguy hiểm, bao gồm sụt cân, chán ăn và nhịp tim không đều. Nó cũng có thể làm tăng nồng độ canxi trong máu, có thể dẫn đến tổn thương nội tạng.
• Vitamin E: Bổ sung vitamin E liều cao có thể cản trở quá trình đông máu, gây xuất huyết và dẫn đến đột quỵ do xuất huyết.
• Vitamin K: Mặc dù vitamin K có ít khả năng gây độc nhưng nó có thể tương tác với một số loại thuốc, chẳng hạn như warfarin và thuốc kháng sinh.

Cơ thể bị dư vitamin có sao không? Thực tế cả vitamin tan trong nước và tan trong chất béo đều có thể gây ra tác dụng phụ khi dùng liều cao, một số gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn những loại khác. Vì vậy, bạn chỉ nên bổ sung với liều lượng phù hợp để tăng tác dụng mà không xảy ra bất kỳ tác dụng phụ nào.

Bạn có thể đến trung tâm y tế để thăm khám, làm các xét nghiệm, từ đó các bác sĩ sẽ tư vấn cách bổ sung phù hợp, tránh cơ thể thừa vitamin gây ra những biến chứng nghiêm trọng.