Các xét nghiệm xơ gan cần thiết - ai nên làm?

1. Xét nghiệm xơ gan là gì?

Gan là một cơ quan quan trọng chịu trách nhiệm xử lý các chất dinh dưỡng, lọc chất độc ra khỏi máu, sản xuất mật để hỗ trợ tiêu hóa và lưu trữ năng lượng dưới dạng glycogen. Xơ gan là giai đoạn cuối của sẹo (xơ hóa) gan gây ra bởi nhiều dạng bệnh và tình trạng gan, chẳng hạn như viêm gan và nghiện rượu mãn tính. 

Khi gan bị tổn thương, nó sẽ cố gắng tự tái tạo và sửa chữa. Tuy nhiên, nếu tổn thương đang diễn ra hoặc nghiêm trọng, quá trình chữa lành sẽ dẫn đến sự tích tụ mô sẹo. Sẹo này thay thế mô gan khỏe mạnh và phá vỡ cấu trúc bình thường của gan, cản trở khả năng thực hiện các chức năng thiết yếu của gan.

Xơ gan là một tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến các biến chứng khác nhau, chẳng hạn như tăng huyết áp tĩnh mạch cửa (tăng huyết áp trong gan), cổ trướng (tích tụ dịch trong bụng), bệnh não gan (lú lẫn và suy giảm nhận thức), rối loạn chảy máu và tăng nguy cơ ung thư gan. Trong một số trường hợp, ghép gan có thể cần thiết cho những người bị xơ gan tiến triển. Điều cần thiết là xác định nguyên nhân cơ bản của bệnh xơ gan để kiểm soát tình trạng này một cách hiệu quả. Chẩn đoán sớm và can thiệp y tế thích hợp có thể giúp làm chậm quá trình xơ gan và cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị ảnh hưởng. Xét nghiệm xơ gan là tập hợp tất cả những phương pháp từ chẩn đoán hình ảnh đến xét nghiệm máu chẩn đoán xơ gan.

2. Xét nghiệm chẩn đoán xơ gan gồm những gì?

Chẩn đoán xơ gan thường bao gồm sự kết hợp giữa đánh giá tiền sử bệnh, khám thực thể, xét nghiệm máu chẩn đoán xơ gan, chẩn đoán hình ảnh và đôi khi là sinh thiết gan. Các xét nghiệm cụ thể được sử dụng có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân nghi ngờ gây xơ gan và biểu hiện lâm sàng của từng cá nhân. Dưới đây là một số xét nghiệm phổ biến được sử dụng trong chẩn đoán xơ gan:

• Xét nghiệm chức năng gan (LFT): Các xét nghiệm máu chẩn đoán xơ gan này đo các loại enzym, protein và các chất khác nhau trong máu cho biết gan hoạt động tốt như thế nào. LFT bao gồm phép đo bilirubin, albumin, ALT (alanine transaminase), AST (aspartate transaminase), ALP (phosphatase kiềm), GGT (gamma-glutamyl transferase) và PT (thời gian prothrombin).
• Công thức máu: Xét nghiệm chẩn đoán xơ gan này giúp đánh giá sức khỏe tổng thể và phát hiện những bất thường trong máu, chẳng hạn như thiếu máu hoặc nhiễm trùng, có thể liên quan đến xơ gan. 
• Xét nghiệm viêm gan do vi-rút: Vì nhiễm viêm gan B hoặc C mãn tính có thể dẫn đến xơ gan nên việc xét nghiệm các loại vi-rút này rất quan trọng trong quá trình chẩn đoán.

Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh:

• Siêu âm: Kỹ thuật hình ảnh không xâm lấn này có thể giúp hình dung kích thước, hình dạng của gan và bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh xơ gan hoặc các bất thường về gan khác.
• Chụp CT - scan (Chụp cắt lớp vi tính) hoặc MRI (Chụp cộng hưởng từ): Những nghiên cứu hình ảnh này cung cấp hình ảnh chi tiết về gan và có thể giúp xác định bệnh xơ gan và các biến chứng của nó.
• FibroScan hoặc chụp đàn hồi thoáng qua: Phương pháp không xâm lấn này đo độ cứng của gan, có thể cho biết sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của xơ hóa gan (sẹo).
• Sinh thiết gan: Trong một số trường hợp, một mẫu mô gan nhỏ có thể được lấy bằng kim và kiểm tra dưới kính hiển vi để xác định mức độ sẹo và đánh giá tổn thương gan. Sinh thiết gan là một thủ thuật xâm lấn và thường được dành cho những trường hợp chẩn đoán vẫn chưa rõ ràng hoặc khi thông tin thu được có thể ảnh hưởng đáng kể đến quyết định điều trị.
• Xét nghiệm huyết thanh học cho các bệnh gan cụ thể: Tùy thuộc vào nguyên nhân nghi ngờ gây xơ gan, các xét nghiệm huyết thanh học bổ sung có thể được thực hiện để kiểm tra các bệnh gan cụ thể hoặc tình trạng tự miễn dịch.

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của bệnh nhân, các yếu tố nguy cơ và các triệu chứng liên quan đến bệnh gan. Các phát hiện khi khám thực thể, chẳng hạn như vàng da, báng bụng, hoặc dấu hiệu gan to, có thể cung cấp manh mối có giá trị.

Sự kết hợp của các xét nghiệm này giúp bác sĩ xác nhận chẩn đoán xơ gan, xác định nguyên nhân cơ bản, đánh giá mức độ nghiêm trọng của tổn thương gan và lên kế hoạch quản lý và điều trị thích hợp. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc ai đó mà bạn biết có thể bị xơ gan, điều cần thiết là phải nhanh chóng tìm kiếm sự chăm sóc y tế để được đánh giá và chẩn đoán chính xác.

3. Ai cần làm xét nghiệm xơ gan?

Các xét nghiệm xơ gan hay các xét nghiệm chẩn đoán xơ gan thường được khuyến nghị cho những người có yếu tố nguy cơ hoặc triệu chứng gợi ý bệnh gan. Một số chỉ định phổ biến để làm xét nghiệm xơ gan bao gồm:

• Uống rượu nhiều trong thời gian dài: Những người uống rượu nhiều và thường xuyên trong một thời gian dài có nguy cơ mắc bệnh gan do rượu, có thể tiến triển thành xơ gan.
• Nhiễm virus viêm gan đã biết: Những người bị nhiễm viêm gan B hoặc C mãn tính có nhiều nguy cơ phát triển bệnh xơ gan. Theo dõi thường xuyên và kiểm tra chức năng gan thường được khuyến nghị cho họ.
• Tiền sử gia đình: Nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh gan hoặc xơ gan, điều đó có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh của một cá nhân và có thể nên xét nghiệm định kỳ.
• Béo phì và hội chứng chuyển hóa: Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) có liên quan chặt chẽ với bệnh béo phì và hội chứng chuyển hóa. Những người mắc các bệnh này có thể có nguy cơ mắc bệnh xơ gan và nên trải qua các xét nghiệm thích hợp.
• Bệnh tiểu đường: Những người mắc bệnh tiểu đường dễ bị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu hơn và nên được đánh giá bệnh gan thường xuyên.
• Sử dụng thuốc trong thời gian dài: Một số loại thuốc, chẳng hạn như một số loại thuốc giảm đau và thuốc chống nấm, có thể gây tổn thương gan trong thời gian dài. Những người dùng thuốc như vậy có thể cần xét nghiệm chức năng gan thường xuyên.
• Các triệu chứng không rõ nguyên nhân: Các triệu chứng như mệt mỏi không rõ nguyên nhân, vàng da (vàng da và mắt), đau bụng, sưng ở chân hoặc bụng và dễ bị bầm tím có thể chỉ ra các vấn đề về gan và cần được đánh giá thêm.
• Nồng độ men gan bất thường: Nếu xét nghiệm máu định kỳ cho thấy nồng độ men gan tăng cao (ví dụ: ALT, AST, ALP), thì cần phải thử nghiệm thêm để xác định nguyên nhân và đánh giá sức khỏe của gan.
• Phơi nhiễm nghề nghiệp: Những người làm việc hoặc tiếp xúc với các chất độc hại có thể gây hại cho gan nên cân nhắc việc kiểm tra chức năng gan thường xuyên.
• Các bệnh tự miễn: Một số bệnh tự miễn như viêm gan tự miễn, xơ gan mật nguyên phát hoặc viêm đường mật xơ cứng nguyên phát có thể dẫn đến xơ gan và cần được theo dõi chặt chẽ.

Điều cần thiết là thảo luận về các yếu tố rủi ro cá nhân với các bác sĩ để xác định xem xét nghiệm xơ gan có cần thiết hay không. Phát hiện sớm bệnh gan, bao gồm xơ gan, cho phép quản lý tốt hơn và có khả năng làm chậm quá trình tiến triển của bệnh. Kiểm tra sức khỏe thường xuyên và tuân thủ lối sống lành mạnh cũng có thể góp phần vào sức khỏe của gan và sức khỏe tổng thể.

4. Quy trình thực hiện các xét nghiệm xơ gan

Chẩn đoán xơ gan bao gồm sự kết hợp giữa đánh giá bệnh sử, khám sức khỏe, xét nghiệm máu, nghiên cứu hình ảnh và đôi khi là sinh thiết gan. Các quy trình cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân nghi ngờ gây xơ gan và biểu hiện lâm sàng của từng cá nhân. Dưới đây là phác thảo về các quy trình điển hình liên quan đến xét nghiệm xơ gan:

• Thăm khám: Bệnh nhân sẽ được hỏi về tiền sử bệnh của bệnh nhân, các yếu tố rủi ro, uống rượu, sử dụng thuốc và bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến bệnh gan. Họ cũng sẽ khám sức khỏe, tìm kiếm các dấu hiệu như vàng da (vàng da và mắt), sưng bụng hoặc các dấu hiệu của bệnh gan mãn tính.
• Tư vấn: Bệnh nhân sẽ được tư vấn về bệnh lý của mình, cũng như từng loại xét nghiệm hay chẩn đoán hình ảnh sắp được sử dụng để chẩn đoán xơ gan.
• Bệnh nhân sẽ được lấy máu xét nghiệm, các bước lấy máu tĩnh mạch cần thực hiện vô trùng và cẩn thận.
• Bệnh nhân cũng sẽ được tư vấn thực hiện các phương pháp hình ảnh giúp hỗ trợ cho việc chẩn đoán.
• Sau khi nhận được các kết quả, bệnh nhân sẽ được bác sĩ tư vấn và dự đoán về khả năng bị xơ gan của một người. Sau đó, nếu cần thiết, bác sĩ cũng sẽ tư vấn cho bệnh nhân thực hiện thêm một số các xét nghiệm nhằm khẳng định chẩn đoán.
• Bệnh nhân cuối cùng được nghe kết quả và tư vấn về các phương pháp điều trị.

Xơ gan là một tình trạng mãn tính ảnh hưởng trước hết lên chức năng gan, sức khỏe tổng quát và đôi khi còn nguy hiểm đến tính mạng. Nếu bạn đang thuộc những người có nguy cơ hoặc đang xuất hiện các triệu chứng của xơ gan, hãy nói chuyện ngay với bác sĩ để được hướng dẫn thực hiện các xét nghiệm máu chẩn đoán xơ gan, để kịp thời phát hiện bệnh và điều trị thích hợp.