Vì sao tăng mỡ máu gây viêm tụy cấp?

1. Vì sao tăng mỡ máu gây viêm tụy cấp và chúng nguy hiểm như thế nào?

Mỡ máu là chất béo có trong máu, bao gồm cholesterol và triglyceride (chất béo trung tính). Bệnh mỡ máu xảy ra khi các chỉ số của triglycerid hoặc LDL cao hơn bình thường, hoặc chỉ số HDL- cholesterol thấp hơn mức bình thường.

Viêm tụy là tình trạng tuyến tụy bị viêm đột đột. Mỡ máu cao gây viêm tụy là một trong những nguyên nhân gây bệnh. Mặc dù mỡ máu có nhiều thành phần, nhưng không phải tăng loại mỡ máu nào cũng gây viêm tụy mà chỉ có tăng triglycerid mới là thủ phạm gây viêm tụy cấp. 

Trong khi nguy cơ viêm tụy cấp ở những người nghiện rượu chiếm khoảng 5% thì nguy cơ này tăng lên đến 10% ở những người có triglycerid huyết thanh trên 1.000 mg/dL. Nguy cơ mắc viêm tụy cấp còn tăng đến mức trên 50%, khi triglycerid huyết thanh lớn hơn 5.000 mg/dL. Viêm tụy do tăng triglyceride máu khó xảy ra khi triglycerid huyết thanh dưới 1.000 mg/dL. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhận ra rằng ngay cả sự tăng cao quá mức của triglycerid huyết thanh cũng có thể xảy ra như một hiện tượng phụ ở những bệnh nhân mắc các dạng viêm tụy cấp khác

Vì sao tăng mỡ máu viêm tụy cấp đến nay vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến tổn thương tế bào qua trung gian axit béo tự do. Các hạt lipoprotein lớn giàu triglycerid, chủ yếu là chylomicron, cản trở sự lưu thông mao mạch và gây tổn thương do thiếu máu cục bộ ở các tế bào tuyến tụy với nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm tổn thương nội mô, rò rỉ mạch máu, nhiễm độc ty thể, kết tập tiểu cầu và kích hoạt dòng đông máu.

Ngoài ra, sự thiếu hụt lipoprotein lipase đồng hợp tử gây ra hội chứng chylomicronemia gia đình là nguyên nhân rối loạn đơn gen nguyên phát phổ biến nhất gây ra viêm tụy tăng triglycerid máu. Nhiều khiếm khuyết di truyền khác liên quan đến quá trình thủy phân triglycerid qua trung gian lipoprotein lipase, chẳng hạn như đột biến ở apolipoprotein C-II và AV, LMF1 và GPIHBP1, cũng đã được mô tả trong một số phả hệ.

Viêm tụy cấp do tăng mỡ máu là một bệnh lý nguy hiểm. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, nghiêm trọng nhất là tử vong. Tỷ lệ tử vong của viêm tụy cấp chiếm 20-25% các ca viêm tụy.

2. Điều trị tăng mỡ máu viêm tụy cấp như thế nào?

Điều trị viêm tụy cấp do tăng mỡ máu là điều trị triệu chứng và nguyên nhân. Đối với việc điều trị triệu chứng viêm tụy cấp bao gồm:

• Giảm đau: Vì những bệnh nhân viêm tụy cấp có mức độ đau dữ dội nên việc dùng giảm đau cho người bệnh là điều trị tích cực với các thuốc giảm đau như paracetamol, NSAIDs, Opioids.
• Bù dịch: Bệnh nhân viêm tụy cấp đa số đều có triệu chứng nôn ói, đôi khi đi lỏng nên dễ bị mất dịch, cần phải bù lượng dịch cho bệnh nhân bằng chất lỏng được khuyến nghị là dung dịch Lactate Ringer. Cần theo dõi sát sinh hiệu (mạch, huyết áp), lượng nước tiểu, nồng độ ure máu, dung tích hồng cầu để xác định chính xác lượng dịch truyền cần thiết cho mỗi bệnh nhân và theo dõi đáp ứng điều trị.
• Kháng sinh được chỉ định trên bệnh nhân có dấu hiệu nhiễm trùng để phòng ngừa nhiễm trùng lan rộng. 
• Trong vòng 12 giờ đầu nhập viện, người bệnh cần nhịn ăn cho đến khi tình trạng đau bụng, buồn nôn, nôn được cải thiện. Sau 24-72h nhập viện, người bệnh có thể bắt đầu ăn lại với thức ăn lỏng, mềm, ít cặn, ít chất béo nếu các triệu chứng đã ổn định và tuỳ theo mức độ nặng và nguy cơ biến chứng.

Còn đối với điều trị nguyên nhân mỡ máu cao gây viêm tụy thì mục tiêu là loại bỏ lượng cholymicrons tăng quá cao trong máu bằng thay huyết tương. Chỉ định của thay huyết tương khi viêm tụy cấp có kèm lượng triglyceride ≥ 11 nhằm phòng ngừa cho những trường hợp viêm tụy cấp tái diễn do lượng triglyceride tăng cao nhưng không kiểm soát được bằng thuốc. Thực tế, với một nồng độ triglyceride tăng quá cao sẽ gây khởi phát viêm tụy cấp, nhiều người đã nhất trí việc chọn lựa thay huyết tương như một biện pháp hữu hiệu, an toàn, giá thành không quá cao để loại bỏ nhanh lượng triglyceride thừa trong thời gian ngắn giúp ngăn cản quá trình viêm tại nhu mô tụy.

Truyền insulin qua đường tĩnh mạch là một biện pháp can thiệp hiệu quả nhưng chưa được sử dụng đúng mức để giảm triglycerid huyết thanh. Insulin không chỉ là chất kích hoạt lipoprotein lipase mà còn ngăn chặn sự giải phóng axit béo tự do, do đó hạn chế việc tạo ra thêm lipoprotein giàu triglycerid từ gan. Đây cũng là liệu pháp tối ưu cho tình trạng tăng đường huyết và rõ ràng nên là phương pháp điều trị được lựa chọn cho những bệnh nhân bị viêm tụy do tăng triglycerid máu thứ phát do đái tháo đường không kiểm soát được.

Để ngăn ngừa viêm tụy tăng triglycerid máu, mục tiêu mong muốn là triglycerid huyết thanh lúc đói dưới 500 mg/dL, sử dụng cả biện pháp can thiệp bằng thuốc và lối sống. Tuân thủ nghiêm ngặt chế độ ăn ít chất béo bão hòa và carbohydrate tinh chế có thể sẽ có lợi trong việc điều trị và ngăn ngừa viêm tụy cấp do tăng mỡ máu.

Tăng triglycerid chính là thủ phạm gây viêm tụy cấp. Do đó, điều quan trọng là phải tìm kiếm và giải quyết các nguyên nhân thứ phát làm tăng triglycerid, bao gồm bệnh tiểu đường không kiểm soát được, sử dụng rượu, tăng cân và ăn nhiều chất béo bão hòa và carbohydrate tinh chế. Tăng triglycerid máu do thuốc là một nguyên nhân quan trọng khác gây viêm tụy cấp

3. Cách nào dự phòng viêm tụy cấp do tăng mỡ máu để bảo vệ sức khỏe?

Viêm tụy cấp là một bệnh lý gây nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, để có thể sống thọ, sống khỏe và chất lượng, bạn cần dự phòng tăng mỡ máu viêm tụy cấp để bảo vệ sức khoẻ của mình bằng những cách sau:

• Thay đổi chế độ ăn. Hạn chế chất béo bão hoà và carbohydrate tinh chế trong khẩu phần ăn. Thay bằng chất béo không bão hoà, các hạt, ngũ cốc nguyên cám. Tăng cường chất xơ, vitamin và khoáng chất từ rau xanh và trái cây. Điều này sẽ hạn chế những loại mỡ xấu đưa vào cơ thể, giảm tích tụ mỡ của cơ thể. 
• Giảm cân. Nếu bạn bị thừa cân béo phì, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh mỡ máu. Điều này sẽ dẫn đến bạn có khả năng mắc viêm tụy cấp do tăng mỡ máu. Vì vậy, việc giảm cân, duy trì cân nặng lý tưởng sẽ giúp loại bỏ mỡ thừa của cơ thể, phòng ngừa được bệnh tăng mỡ máu viêm tụy cấp và nhiều bệnh lý khác. Cân nặng lý tưởng sẽ khác nhau ở mỗi người, điều này phụ thuộc vào giới tính và độ tuổi của bạn. Và việc giảm cân nên chọn phương pháp khoa học, giảm cân từ từ, tránh giảm quá nhanh gây nhiều hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe.
• Hãy tăng cường tập luyện thể dục thể thao như đi bộ, đạp xe, bơi lội, chạy bộ, cầu lông, tennis… Và hãy duy trì tập luyện ít nhất 30 phút/ngày và 5 ngày/ tuần. Việc đều đặn tập luyện sẽ giúp cơ thể đốt cháy mỡ thừa, tiêu hao năng lượng, giúp bạn khỏe khoắn hơn, tinh thần thoải mái và nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Hạn chế bia rượu và đồ uống có cồn. Việc sử dụng bia rượu quá mức cho phép sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh mỡ máu. Đồng thời, bia rượu cũng là một trong những nguyên nhân độc lập gây viêm tụy cấp. Trong xã hội ngày nay, sử dụng bia rượu trong những bữa tiệc là điều khó tránh khỏi, đặc biệt là các doanh nhân, những người hay tiếp khách. Đây là những đối tượng dễ mắc viêm tụy cấp do mỡ máu vì uống bia rượu hoặc ăn quá nhiều chất béo ngọt. Nhất là vào những dịp cuối năm, các buổi liên hoan tiệc tùng khá nhiều, bạn cần kiểm soát lượng cồn đưa vào cơ thể ở mức cho phép để đảm bảo sức khỏe của bản thân. Để giữ sức khỏe tốt và tránh bệnh tật, khuyến nghị không nên uống quá 14 đơn vị rượu mỗi tuần, đối với cả nam và nữ. Vậy 14 đơn vị rượu là khoảng 6 lít bia hoặc rượu bia có nồng độ trung bình (ABV 4%), 6 ly rượu vang 175ml (ABV 13%) 14 ly rượu mạnh 25ml.
• Kiểm soát lượng đường huyết ổn định nếu bạn đang mắc bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường nếu không được kiểm soát tốt có thể làm tăng nồng độ triglycerid, từ đó làm tăng khả năng mắc bệnh viêm tụy cấp do tăng mỡ máu. Đồng thời, nếu bạn không kiểm soát đường huyết tốt trong thời gian dài sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho cơ thể.

Ngoài việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng, tập luyện để tăng hiệu quả điều trị bệnh mỡ máu cao gây viêm tụy, bạn cũng có thể lựa chọn các phương pháp giúp giảm lượng mỡ thừa hiệu quả mà không xâm lấn. 

Với liệu pháp tiêu hao năng lượng bạn sẽ được truyền tĩnh mạch dung dịch chứa các loại vitamin nhóm B, C và khoáng chất selen làm tăng cường quá trình chuyển hóa mỡ thừa thành năng lượng ATP. Qua đó, phương pháp này vừa bổ sung năng lượng cho cơ thể, nâng cao sức khoẻ, vừa làm giảm mỡ, chất béo trong cơ thể bạn. Đồng thời, phương pháp này giúp chúng ta giảm cân đồng đều, không chỉ riêng mỡ bụng. Đây là phương pháp cải thiện tình trạng thừa cân và béo phì, giảm lượng mỡ thừa trong cơ thể mà không cần phải thực hiện các phương pháp thủ thuật phẫu thuật xâm lấn. Hiện đây cũng là phương pháp giảm cân chuẩn y khoa hiện đại nhất mà bạn sẽ được bác sĩ điều trị trực tiếp thăm khám. Sau khi thăm khám và chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng để đánh giá, bác sĩ mới đưa ra chỉ định truyền dịch phù hợp với thể trạng sức khỏe và nhu cầu cụ thể của từng người. 

Ngày nay, bệnh tăng mỡ máu là một bệnh lý phổ biến, thường gặp do chế độ ăn và sinh hoạt không lành mạnh. Chính vì vậy, tỷ lệ tăng mỡ máu viêm tụy cấp cũng tăng theo. Đây là một bệnh lý gây nhiều biến chứng nguy hiểm và có khả năng gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Nếu bạn có những triệu chứng nghi ngờ viêm tụy cấp, bạn cần đi khám ngay lập tức để được điều trị. Đồng thời, cần tích cực thay đổi lối sống và sinh hoạt lành mạnh để phòng ngừa bệnh mỡ máu cao gây viêm tụy.

Nguồn: mayoclinic.org