Tìm hiểu hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm

1. Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm là gì?

Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm (antidepressant discontinuation syndrome) là một tình trạng phản ứng phụ mà một người có thể trải qua khi ngừng sử dụng đột ngột hoặc giảm liều lượng thuốc chống trầm cảm mà họ đã sử dụng trong thời gian dài.

Khi sử dụng thuốc chống trầm cảm trong một khoảng thời gian dài, cơ thể có thể thích nghi với tác dụng của thuốc và thích nghi với mức độ hóa học trong não. Khi ngưng thuốc chống trầm cảm đột ngột hoặc giảm liều lượng, cơ thể không còn nhận được lượng hóa chất như trước đây, và điều này có thể gây ra những biểu hiện và triệu chứng không thoải mái.

Triệu chứng của hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm có thể bao gồm:

• Triệu chứng về tâm trạng: cảm giác lo âu, sự lạc quan, khó chịu, dễ cáu gắt, hoặc trầm cảm.
• Triệu chứng về cơ thể: chóng mặt, buồn nôn, tiêu chảy, mệt mỏi, đau cơ, hoặc cảm giác giật mình.
• Triệu chứng về giấc ngủ: rối loạn giấc ngủ, cảm giác mệt mỏi hoặc không ngủ được.
• Triệu chứng về hệ thần kinh: cảm giác sốc điện, nhức đầu, hoặc các vấn đề về tầm nhìn.

Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm thường không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Để giảm thiểu triệu chứng, việc ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm nên được thực hiện dưới sự giám sát và hướng dẫn của bác sĩ. Họ có thể đề xuất giảm dần liều lượng thuốc dần dần trong một khoảng thời gian nhất định để giảm thiểu khả năng xảy ra hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm. 

2. Nếu ngưng thuốc trầm cảm đột ngột thì điều gì sẽ xảy ra?

Các triệu chứng khi bạn ngưng thuốc trầm cảm đột ngột thường bắt đầu trong vòng hai đến bốn ngày sau khi ngừng thuốc. Các triệu chứng bao gồm:

• Các triệu chứng giống cảm cúm, bao gồm mệt mỏi, nhức đầu, đau nhức và đổ mồ hôi.
• Bạn cũng có thể có những giấc mơ sống động hoặc những cơn ác mộng.
• Buồn nôn (đôi khi nôn).
• Chóng mặt và choáng váng.
• Cảm giác nóng rát, ngứa ran hoặc giống như sốc (dị cảm).
• Thay đổi tâm trạng, như lo lắng, khó chịu, kích động và hung hăng.

Hãy gặp bác sĩ nếu bạn gặp phải những triệu chứng này. Các triệu chứng có thể ở mức độ nghiêm trọng nhưng thường nhẹ. Một nghiên cứu tiết lộ rằng những người gặp phải các triệu chứng ngừng thuốc:

• 7% có các triệu chứng liên tục sau hai tháng.
• 6% có các triệu chứng liên tục sau một năm.
• 2% có triệu chứng sau ba năm.

3. Nên ngưng thuốc trầm cảm như thế nào để đảm bảo an toàn?

Làm thế nào để ngưng thuốc chống trầm cảm một cách an toàn là thắc mắc của nhiều người bệnh. Nếu bạn đang nghĩ đến việc ngừng dùng thuốc chống trầm cảm, bạn nên thực hiện từng bước một và cân nhắc những điều sau:

3.1. Dành thời gian đủ lâu cho việc ngưng thuốc

Bạn có thể muốn ngừng dùng thuốc chống trầm cảm ngay khi các triệu chứng thuyên giảm, nhưng trầm cảm có thể quay trở lại nếu bạn bỏ thuốc quá sớm. Các bác sĩ lâm sàng thường khuyên bạn nên dùng thuốc từ sáu đến chín tháng trước khi cân nhắc việc ngừng dùng thuốc chống trầm cảm. Nếu bạn đã có ba lần tái phát trầm cảm trở lên, hãy duy trì điều đó ít nhất hai năm.

3.2. Nói chuyện với bác sĩ lâm sàng 

Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ về lợi ích và rủi ro của thuốc chống trầm cảm trong tình huống cụ thể của bạn và làm việc với họ để quyết định xem có nên (và khi nào) ngừng sử dụng chúng hay không. Trước khi ngừng sử dụng, bạn nên cảm thấy tự tin rằng mình đang hoạt động tốt, hoàn cảnh sống của bạn ổn định và bạn có thể đối phó với mọi suy nghĩ tiêu cực có thể xuất hiện. Đừng cố gắng bỏ thuốc khi bạn đang bị căng thẳng hoặc đang trải qua một sự thay đổi đáng kể trong cuộc sống, chẳng hạn như có công việc mới hoặc bệnh tật.

3.3. Lên kế hoạch rõ ràng

Việc ngừng dùng thuốc chống trầm cảm thường bao gồm việc giảm liều dần dần, từ hai đến sáu tuần mới giảm liều. Bác sĩ lâm sàng có thể hướng dẫn bạn giảm liều và kê đơn thuốc có liều lượng thích hợp để thực hiện thay đổi. Lịch trình sẽ phụ thuộc vào loại thuốc chống trầm cảm bạn đang dùng, thời gian bạn dùng thuốc, liều hiện tại và bất kỳ triệu chứng nào bạn gặp phải trong quá trình thay đổi thuốc trước đó. Bạn cũng nên giữ một "lịch tâm trạng" để ghi lại tâm trạng của mình (theo thang điểm từ 1 đến 10) hàng ngày.

3.4. Hãy xem xét liệu pháp tâm lý

Ít hơn 20% số người dùng thuốc chống trầm cảm trải qua liệu pháp tâm lý, mặc dù điều này thường rất quan trọng trong việc phục hồi sau trầm cảm và tránh tái phát. Trong một phân tích tổng hợp các nghiên cứu có kiểm soát, các nhà điều tra tại Trường Y Harvard và các trường đại học khác phát hiện ra rằng, những người trải qua liệu pháp tâm lý trong khi ngừng thuốc chống trầm cảm sẽ ít có khả năng tái phát hơn.

3.5. Luôn năng động

Củng cố nội lực của bạn bằng chế độ dinh dưỡng tốt, kỹ thuật giảm căng thẳng, ngủ đều đặn - và đặc biệt là hoạt động thể chất. Tập thể dục có tác dụng chống trầm cảm mạnh mẽ. Người ta đã chứng minh rằng mọi người ít có khả năng tái phát sau khi hồi phục sau trầm cảm nếu họ tập thể dục ba lần một tuần trở lên. Tập thể dục làm cho serotonin sẵn sàng hơn để liên kết với các vị trí thụ thể trên tế bào thần kinh, do đó, nó có thể bù đắp cho những thay đổi về mức serotonin khi bạn giảm dần SSRI và các loại thuốc khác nhắm vào hệ thống serotonin.

3.6. Tìm kiếm sự hỗ trợ

Giữ liên lạc với bác sĩ lâm sàng của bạn khi bạn thực hiện quá trình này. Hãy cho họ biết về bất kỳ triệu chứng thể chất hoặc cảm xúc nào có thể liên quan đến việc ngừng thuốc. Nếu các triệu chứng ở mức độ nhẹ, bạn có thể yên tâm rằng chúng chỉ là tạm thời, là kết quả của việc thuốc làm sạch hệ thống của bạn. Một đợt ngắn dùng thuốc không chống trầm cảm như thuốc kháng histamine, thuốc chống lo âu hoặc thuốc ngủ đôi khi có thể làm dịu các triệu chứng này. Nếu các triệu chứng nghiêm trọng, bạn có thể cần phải quay lại liều trước đó và việc ngưng thuốc cần thực hiện trong thời gian chậm hơn nữa. 

3.7. Kêu gọi người thân hoặc bạn thân vào kế hoạch của mình

Nếu những người xung quanh bạn nhận ra rằng, bạn đang ngừng dùng thuốc chống trầm cảm và đôi khi có thể cáu kỉnh hoặc rơi nước mắt, họ sẽ ít có xu hướng coi đó là chuyện cá nhân. Một người bạn thân hoặc thành viên gia đình cũng có thể nhận ra các dấu hiệu trầm cảm tái phát mà bạn có thể không nhận ra.

3.8. Thêm các thuốc bổ sung

Khi bạn ngừng dùng thuốc, liều lượng của bạn sẽ rất nhỏ. Bạn có thể đã cắt đôi số thuốc của mình hoặc sử dụng công thức dạng lỏng để đạt được liều lượng nhỏ dần dần. Một số bác sĩ tâm thần kê đơn một viên fluoxetine 20 miligam duy nhất vào ngày sau liều thuốc chống trầm cảm tác dụng ngắn cuối cùng để giảm bớt quá trình đào thải cuối cùng ra khỏi cơ thể, mặc dù phương pháp này chưa được thử nghiệm lâm sàng.

Hãy liên hệ với bác sĩ lâm sàng một tháng sau khi bạn ngừng dùng thuốc hoàn toàn. Tại cuộc hẹn tái khám này, bác sĩ sẽ kiểm tra để đảm bảo các triệu chứng ngừng thuốc đã giảm bớt và không có dấu hiệu trầm cảm quay trở lại. Việc kiểm tra hàng tháng liên tục có thể được thông báo.

Như vậy, việc hiểu về hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm là một bước quan trọng để tăng kiến thức và nhận thức về mối quan hệ giữa việc sử dụng thuốc chống trầm cảm và tác động của nó lên cơ thể. Hiểu rõ về hội chứng này giúp chúng ta nhận biết và đối phó với các triệu chứng có thể xảy ra khi ngừng sử dụng thuốc một cách đột ngột.

Nguồn tham khảo: health.harvard.edu, mayoclinic.org, my.clevelandclinic.org, aafp.org