Cảnh báo nguy cơ suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật

1. Vì sao xuất hiện tình trạng suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật?

Trong một nghiên cứu trên tạp chí Anaesthesia, 312 người phải phẫu thuật và 652 người không phẫu thuật đã được tham gia (độ tuổi trung bình là 50). Kết quả cho thấy rằng phẫu thuật không có tác động đáng kể đến trí nhớ ngay lập tức hoặc điểm số trí nhớ tổng thể. Tuy nhiên, việc phẫu thuật nhiều lần trong khoảng 9 năm trước đó có liên quan đến sự suy giảm trí nhớ trong lần kiểm tra thứ hai. Bên cạnh đó, tác giả cũng nhấn mạnh rằng cần thêm nhiều nghiên cứu để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Vậy vì sao xuất hiện tình trạng suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật? Suy giảm trí nhớ sau mổ có thể xảy ra vì nhiều lý do và thường do nhiều yếu tố. Dưới đây là một số yếu tố tiềm ẩn góp phần làm suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật:

• Tác dụng gây mê: Gây mê toàn thân, thường được sử dụng trong phẫu thuật, có thể có tác dụng ngắn hạn đối với trí nhớ và chức năng nhận thức. Thuốc dùng trong gây mê có thể tạm thời làm gián đoạn quá trình hình thành và phục hồi ký ức. Tuy nhiên, những tác động này thường thoáng qua và hết trong vòng vài ngày hoặc vài tuần. Đây được xem là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng sau phẫu thuật hay bị quên.
• Căng thẳng và viêm do phẫu thuật: Phẫu thuật là một yếu tố gây căng thẳng sinh lý đáng kể gây ra phản ứng viêm trong cơ thể. Viêm có thể có tác động gián tiếp đến chức năng nhận thức và trí nhớ. Việc giải phóng các phân tử gây viêm có thể ảnh hưởng đến quá trình hoạt động của não và góp phần làm suy giảm trí nhớ.
• Đau sau phẫu thuật và dùng thuốc: Các loại thuốc cũng liên quan đến tình trạng suy giảm trí nhớ sau mổ. Cơn đau sau phẫu thuật có thể dữ dội và các loại thuốc dùng để kiểm soát cơn đau, chẳng hạn như opioid, có thể có tác dụng phụ đối với chức năng nhận thức. Đặc biệt, opioid gây buồn ngủ và làm suy giảm trí nhớ cũng như sự chú ý. 

• Rối loạn giấc ngủ: Rối loạn giấc ngủ trước và sau khi mổ có thể góp phần gây ra tình trạng sau phẫu thuật hay bị quên. Nhiều thủ tục phẫu thuật có thể làm gián đoạn giấc ngủ bình thường. Rối loạn giấc ngủ, chẳng hạn như mất ngủ hoặc giấc ngủ không đều gây tác động tiêu cực đến việc củng cố trí nhớ và chức năng nhận thức tổng thể.
• Tình trạng bệnh lý có sẵn: Những người trải qua phẫu thuật có thể đã mắc sẵn các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn, chẳng hạn như bệnh tim mạch hoặc tiểu đường, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ và làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.
• Các yếu tố liên quan đến tuổi tác: Người lớn tuổi thường dễ bị suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật hơn do những thay đổi trong não liên quan đến tuổi tác. Lão hóa có liên quan đến việc giảm khả năng chịu đựng căng thẳng của phẫu thuật và phục hồi chức năng nhận thức.
• Độ dài và độ phức tạp của phẫu thuật: Thời gian và độ phức tạp của thủ tục phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến nguy cơ biến chứng nhận thức. Các cuộc phẫu thuật kéo dài làm tăng khả năng tiếp xúc với thuốc gây mê và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến trí nhớ.
• Tính nhạy cảm của từng cá nhân: Phản ứng của mỗi người đối với phẫu thuật và gây mê có thể khác nhau. Một số cá nhân có thể dễ bị tổn thương hơn trước những thay đổi về nhận thức, trong khi những người khác có thể bị suy giảm trí nhớ ở mức tối thiểu hoặc không bị suy giảm trí nhớ.

Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù tình trạng suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật có thể xảy ra nhưng nó thường chỉ là tạm thời. Trong hầu hết các trường hợp, chức năng nhận thức sẽ trở lại mức cơ bản trong vòng vài tuần hoặc vài tháng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đặc biệt là ở người lớn tuổi hoặc những người bị suy giảm nhận thức từ trước, có thể có nguy cơ nhỏ mắc các vấn đề về trí nhớ dài hạn.

2. Làm gì để ngăn chặn nguy cơ suy giảm trí nhớ sau mổ?

Chúng ta đã cùng đi tìm câu trả lời cho câu hỏi, suy giảm trí nhớ sau mổ nguyên nhân do đâu, hay vì sao sau phẫu thuật hay bị quên. Tiếp theo, hãy cùng tìm ra những cách ngăn chặn nguy cơ suy giảm trí nhớ sau mổ. 

• Đánh giá trước phẫu thuật: Trước khi trải qua phẫu thuật, hãy đảm bảo rằng bạn nhận được đánh giá trước phẫu thuật toàn diện. Đánh giá này phải bao gồm đánh giá chức năng nhận thức của bạn và xác định bất kỳ tình trạng nào tồn tại từ trước có thể làm tăng nguy cơ biến chứng nhận thức, từ đó giúp làm giảm nguy cơ suy giảm trí nhớ sau mổ.
• Cân nhắc về gây mê: Thảo luận về các lựa chọn gây mê với bác sĩ gây mê. Trong một số trường hợp, gây tê vùng hoặc các biện pháp thay thế khác cho gây mê toàn thân có thể phù hợp và có nguy cơ biến chứng thấp hơn. Các kỹ thuật gây mê nhằm giảm thiểu việc sử dụng một số loại thuốc nhất định, chẳng hạn như thuốc benzodiazepin và thuốc phiện liều cao, cũng có thể được xem xét.
• Kiểm soát cơn đau: Kiểm soát cơn đau hiệu quả là rất quan trọng sau phẫu thuật. Hợp tác chặt chẽ với nhóm chăm sóc sức khỏe để phát triển kế hoạch quản lý cơn đau nhằm cân bằng việc kiểm soát cơn đau với việc giảm thiểu việc sử dụng các loại thuốc có thể làm giảm trí nhớ sau mổ. Xem xét các chiến lược quản lý cơn đau không dùng opioid, chẳng hạn như phong bế vùng, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc các phương pháp không dùng thuốc khác.
• Tối ưu hóa giấc ngủ: Ngủ đủ giấc là điều cần thiết để củng cố trí nhớ và chức năng nhận thức tổng thể. Thực hiện các bước để thúc đẩy vệ sinh giấc ngủ tốt, chẳng hạn như duy trì lịch trình ngủ đều đặn, tạo môi trường ngủ thoải mái và tránh các chất kích thích trước khi đi ngủ. Nếu cơn đau sau phẫu thuật hoặc các yếu tố khác làm gián đoạn giấc ngủ của bạn, hãy thảo luận vấn đề này với bác sĩ để có cách xử lý thích hợp.

• Vận động và phục hồi chức năng sớm: Tham gia vận động sớm và phục hồi chức năng sau phẫu thuật có thể giúp thúc đẩy lưu lượng máu đến não, giảm viêm và hỗ trợ phục hồi tổng thể. Làm theo hướng dẫn của bác sĩ về các bài tập và hoạt động thích hợp sau phẫu thuật.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ưu tiên lối sống lành mạnh để hỗ trợ sức khỏe não bộ. Điều này bao gồm việc ăn một chế độ ăn uống cân bằng giàu trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Tập thể dục thường xuyên, chẳng hạn như các hoạt động aerobic và rèn luyện sức mạnh, cũng có thể tăng cường sức khỏe não bộ. Giữ đủ nước, hạn chế uống rượu và tránh hút thuốc.
• Kích thích nhận thức: Tham gia vào các hoạt động thử thách và kích thích não bộ của bạn. Giữ cho tâm trí luôn hoạt động bằng cách đọc, giải câu đố, chơi trò chơi hoặc học các kỹ năng mới. Tương tác xã hội và các cuộc trò chuyện có ý nghĩa cũng có thể mang lại sự kích thích nhận thức.
• Thực hiện theo các hướng dẫn sau phẫu thuật: Tuân thủ các hướng dẫn sau phẫu thuật do bác sĩ cung cấp. Dùng thuốc theo chỉ dẫn, tham dự các cuộc hẹn tái khám và báo cáo kịp thời mọi triệu chứng liên quan. Thực hiện theo kế hoạch chăm sóc sau phẫu thuật được đề xuất có thể giúp tối ưu hóa quá trình phục hồi và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
• Bổ sung các chất tốt cho não bộ: Mặc dù việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh cung cấp hầu hết các chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe não, nhưng có một số chất bổ sung có thể mang lại lợi ích tiềm năng. Axit béo omega-3, có trong dầu cá hoặc các chất bổ sung từ tảo, đã được liên kết với sức khỏe não bộ. Ngoài ra, các loại vitamin nhóm B như B6, B12 và folate có thể hỗ trợ chức năng nhận thức. Các chất chống oxy hóa như vitamin E, vitamin C, resveratrol và curcumin cũng có thể giúp bảo vệ não.

Có thể thấy suy giảm trí nhớ sau phẫu thuật là một tình trạng khá phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua. Việc chúng ta nắm rõ những lưu ý sẽ giúp bản thân hạn chế được vấn đề này một cách tích cực.

Nguồn: health.harvard.edu - medicalsecretsmd.com