Các biểu hiện của bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

1. Các biểu hiện của bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực được đặc trưng bởi sự thay đổi tâm trạng cảm xúc của người bệnh. Chúng có thể dao động từ mức cực cao (hưng cảm) đến mức cực thấp (trầm cảm). Người bệnh có thể đang ở tình trạng quá khích, tăng động chuyển sang tình trạng mệt mỏi, chán nản. Các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.

Các triệu chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực sẽ có hai giai đoạn khác nhau đó là hưng cảm và trầm cảm.

1.1.Giai đoạn hưng cảm

Giai đoạn hưng cảm của rối loạn lưỡng cực có biểu hiện:

• Cảm thấy rất hạnh phúc, phấn khởi hoặc vui mừng khôn xiết
• Nói chuyện rất nhanh
• Cảm thấy tràn đầy năng lượng
• Cảm thấy mình quan trọng
• Cảm thấy tràn đầy những ý tưởng mới tuyệt vời và có những kế hoạch quan trọng
• Dễ bị phân tâm
• Dễ bị kích động hoặc kích động
• Bị ảo tưởng, ảo giác và suy nghĩ rối loạn hoặc phi logic
• Không cảm thấy muốn ngủ
• Làm những việc thường gây ra hậu quả tai hại - chẳng hạn như chi một khoản tiền lớn vào những món đồ đắt tiền và đôi khi không thể mua được
• Đưa ra quyết định hoặc nói những điều không đúng mực và người khác cho là nguy hiểm hoặc có hại

Người bệnh cảm thấy vui vẻ, tràn đầy năng lượng, rất thoải mái, sức khỏe rất tốt, không cảm thấy mệt mỏi, dường như mọi sự việc đang xảy ra đều tốt đẹp, vui vẻ. Người bệnh thường đánh giá cao về bản thân, cảm thấy như mình rất tốt, rất có tài năng, có thể làm nhiều điều, đưa ra nhiều chương trình, kế hoạch và tin tưởng mình sẽ thành công.

Về mặt cảm xúc, có sự gia tăng cảm xúc, luôn thích đùa giỡn, trêu chọc những người xung quanh mà không để ý hoàn cảnh xung quanh. Cảm xúc của họ cũng dễ bị tác động, lúc đang vui vẻ họ có thể trở nên giận dữ, kích động nhất thời do nguyên nhân bên ngoài không đáng để giận dữ (những lúc bình thường, những điều này không làm họ kích động, giận dữ như vậy).

Nhịp độ tư duy tăng thể hiện qua các ý tưởng xuất hiện nhiều và nhanh chóng. Người bệnh nói nhiều, nói liên tục. Các câu nói thường không thành câu vì sự xuất hiện nhanh chóng của những ý tưởng đến nỗi họ không bắt kịp.

Chiều hướng gia tăng hoạt động, kết hợp với tự đánh giá cao về bản thân và khả năng phê phán giảm khiến người bệnh tham dự vào những việc làm với nhiều nguy cơ hậu quả nghiêm trọng như đầu tư vào lĩnh vực mình không biết, tiêu xài tiền bạc vào những vật không cần thiết.

Người bệnh có thể gia tăng tình dục, tăng khẩu vị, ăn nhiều, không cảm thấy buồn ngủ.

1.2.Giai đoạn trầm cảm

Giai đoạn trầm cảm của rối loạn lưỡng cực có các triệu chứng:

• Cảm thấy buồn, vô vọng hoặc cáu kỉnh hầu hết thời gian
• Luôn cảm thấy mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng
• Khó tập trung và ghi nhớ mọi thứ
• Mất hứng thú với những thói quen, hoạt động, sở thích hàng ngày
• Cảm giác trống rỗng hoặc vô giá trị
• Cảm giác tội lỗi và tuyệt vọng
• Cảm thấy bi quan về mọi thứ
• Tự nghi ngờ
• Bị ảo tưởng, ảo giác và suy nghĩ rối loạn hoặc phi logic
• Không thèm ăn
• Khó ngủ
• Dậy sớm
• Ý nghĩ tự tử hoặc có hành vi tự tử.

Người bệnh thường buồn vô cớ và không có cách nào khiến họ vui vẻ lên được. Họ luôn cảm thấy thất vọng về bản thân, đánh giá thấp bản thân mình, cảm thấy tự ti và tội lỗi. Họ thiếu sự tập trung, năng lượng và nhiệt huyết để hoàn thành tốt công việc và học tập. Luôn cảm thấy tương lai u tối, bị mất ngủ. Tệ nhất là họ có ý nghĩ về cái chết hoặc có hành vi tự sát.

Như vậy, dấu hiệu bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực thay đổi liên tục giữa giai đoạn trầm cảm và hưng cảm. Mỗi người bệnh khác nhau, sẽ có thời gian biểu hiện triệu chứng trầm cảm và hưng cảm khác nhau. Và xen kẽ hai giai đoạn, sẽ có giai đoạn cảm xúc của người bệnh bình thường mà không phải là kích động hay mệt mỏi uể oải.

2. Biểu hiện của rối loạn cảm xúc lưỡng cực có dễ nhận biết và phân biệt với các loại bệnh khác không?

2.1. Những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực thường bị chẩn đoán nhầm là chỉ bị trầm cảm

Trong rối loạn lưỡng cực II, dạng nhẹ hơn, các giai đoạn hưng cảm nhẹ và có thể trôi qua mà không được chú ý. Trong khi đó, thời gian biểu hiện của các triệu chứng trầm cảm nhiều hơn so với thời gian biểu hiện các triệu chứng hưng cảm nhẹ ở những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực II.

Ngoài ra, mặc dù cơn hưng cảm nặng hơn ở rối loạn lưỡng cực I thường dễ xác định hơn. Tuy nhiên thời gian biểu hiện của các triệu chứng trầm cảm cũng thường nhiều hơn thời gian biểu hiện của các triệu chứng hưng cảm trong rối loạn lưỡng cực I. Vì vậy, những giai đoạn đầu bệnh, dấu hiệu bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực thường được nhầm lẫn với bệnh trầm cảm

2.2. Rối loạn lưỡng cực và lạm dụng chất gây nghiện có thể song hành với nhau gây khó khăn trong việc chẩn đoán bệnh. 

Lạm dụng chất gây nghiện thường làm phức tạp thêm việc chẩn đoán và điều trị rối loạn lưỡng cực. Lạm dụng chất gây nghiện cũng là một trong những nguyên nhân gây rối loạn lưỡng cực Một số nghiên cứu cho thấy có tới 60% người mắc chứng rối loạn lưỡng cực cũng lạm dụng ma túy hoặc rượu. 

Lạm dụng chất gây nghiện không được điều trị có thể khiến việc kiểm soát các triệu chứng tâm trạng của rối loạn lưỡng cực hầu như không thể thực hiện được nếu cả hai chứng rối loạn đều xuất hiện. Cũng có thể khó đưa ra chẩn đoán chắc chắn về chứng rối loạn lưỡng cực khi ai đó đang tích cực lạm dụng các chất gây thay đổi tâm trạng.

Các chất như rượu và cocaine cũng có thể che mờ triệu chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Ví dụ, những người sử dụng nhiều cocaine có thể tỏ ra hưng cảm khi họ thực sự say, hoặc bị "suy sụp" trầm cảm khi thuốc hết tác dụng. Một số người mắc chứng rối loạn lưỡng cực sử dụng ma túy và rượu như một phần của sự bốc đồng và liều lĩnh của cơn hưng cảm. Những người khác có thể mắc chứng rối loạn sử dụng chất gây nghiện độc lập và cần được điều trị riêng. Lạm dụng chất gây nghiện có thể làm cho các giai đoạn lưỡng cực (hưng cảm và trầm cảm) xảy ra thường xuyên hơn hoặc trầm trọng hơn, và các loại thuốc dùng để điều trị rối loạn lưỡng cực thường kém hiệu quả hơn khi ai đó sử dụng rượu hoặc ma túy trái phép.

2.3.Rối loạn lưỡng cực ở thanh thiếu niên thường khó chẩn đoán và không được điều trị kịp thời

Rối loạn lưỡng cực thường bắt đầu biểu hiện ở tuổi thiếu niên. Rối loạn lưỡng cực ở tuổi thiếu niên là nghiêm trọng; nó thường nặng hơn ở người lớn. Thanh thiếu niên mắc chứng rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tự tử cao.

Thật không may là rối loạn lưỡng cực ở thanh thiếu niên thường không được chẩn đoán và điều trị. Một phần là do mặc dù các triệu chứng có thể bắt đầu ở tuổi thiếu niên nhưng chúng thường không đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn lưỡng cực. Một số chuyên gia cho rằng, rối loạn lưỡng cực cũng có thể được chẩn đoán quá mức ở trẻ em hoặc thanh thiếu niên nhỏ tuổi hơn, đặc biệt khi các triệu chứng chỉ liên quan đến sự thay đổi tâm trạng hoặc hành vi gây rối hơn là thay đổi về năng lượng hoặc kiểu ngủ. Một phần vì lý do đó, chẩn đoán "rối loạn điều hoà tâm trạng" đã được sử dụng để mô tả những thanh thiếu niên chủ yếu có biểu hiện cáu kỉnh dai dẳng và bộc phát tính khí nghiêm trọng hoặc thay đổi tâm trạng.

Các triệu chứng rối loạn lưỡng cực ở thanh thiếu niên có thể bất thường - không phải là một "trầm cảm hưng cảm" đơn giản. Rối loạn tăng động giảm chú ý , rối loạn lo âu và lạm dụng chất gây nghiện cũng thường xuất hiện, khó phân biệt với dấu hiệu bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực và gây khó khăn trong chẩn đoán bệnh.

3. Có thể nhận biết sớm dấu hiệu bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực không?

Như đã nói ở trên, triệu chứng rối loạn cảm xúc lưỡng cực thường khó phân biệt với bệnh trầm cảm nếu ở những giai đoạn nhẹ ban đầu, hoặc khó phân biệt ở một số đối tượng có dùng chất gây nghiện, kích thích hoặc ở độ tuổi thanh thiếu niên.

Tuy nhiên, khi bạn hoặc người thân xung quanh bạn có những biểu hiện về rối loạn cảm xúc và hành vi sau, bạn cần đến ngay các bệnh viện lớn hoặc bệnh viện tâm thần để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.

3.1. Về cảm xúc

• Khi người bệnh ở giai đoạn hưng cảm sẽ cảm thấy phấn khích tột độ, vui vẻ, lạc quan một cách quá độ. Luôn cảm thấy tràn đầy năng lượng, hạnh phúc, suy nghĩ tích cực, nói nhiều,
• Khi ở trạng thái trầm cảm: người bệnh cảm thấy buồn chán, mệt mỏi, uể oải hay khóc không rõ lý do, tinh thần trì trệ...

3.2. Về hành vi

• Trong giai đoạn hưng cảm: Bệnh nhân sẽ ăn uống nhiều hơn, hoạt động nhiều hơn để tiêu hao năng lượng, dễ bị phân tâm, kích động và đưa ra những hành động, quyết định thiếu chính xác. Bên cạnh đó, họ có thể cảm thấy không buồn ngủ và không muốn ngủ, tăng ham muốn tình dục.
• Trong giai đoạn trầm cảm: bệnh nhân sẽ thiếu tập trung, lười vận động, không thích giao tiếp, không duy trì những hoạt động thói quen sở thích.

Bệnh rối loạn lưỡng cực là bệnh rối loạn cảm xúc tâm thần, biểu hiện bằng những triệu chứng của giai đoạn hưng cảm và trầm cảm xen kẽ. Bệnh gây những ảnh hưởng tiêu cực tới tinh thần, sức khoẻ và đời sống sinh hoạt của người bệnh. Giai đoạn đầu, biểu hiện của bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực khó phân biệt với một số bệnh lý tâm thần kinh khác. Vì vậy, nếu bạn có những dấu hiệu sớm nghi ngờ đang mắc rối loạn lưỡng cực, bạn cần đi khám tại những bệnh viện lớn, uy tín để được chẩn đoán và đưa ra những phương pháp điều trị thích hợp.

Tài liệu tham khảo:webmd.com, .nhs.uk