Bổ sung collagen: So sánh hiệu quả và lựa chọn tối ưu

Tài liệu này tổng quan các nghiên cứu gần đây về sinh khả dụng và hiệu quả sinh học của các dạng bổ sung collagen khác nhau, cung cấp thông tin hữu ích cho việc lựa chọn và sử dụng chế phẩm collagen phù hợp với từng đối tượng và mục đích sử dụng. Các dạng bổ sung collagen qua đường uống khác nhau được công nhận là có khả năng tương thích sinh học cao, an toàn khi bổ sung và có khả năng tác động lên cơ thể như một chất chống viêm và chống oxy hóa, cũng như thông qua tái cấu trúc và giảm độc tính mỡ.

1. Sinh khả dụng của Collagen

28 loại collagen khác nhau đã được tìm thấy, và mỗi loại có phân bố, cấu trúc và chức năng riêng biệt trong cơ thể. Được xác định bằng chữ La Mã, collagen loại I là thành phần chính của xương, da, răng, gân, dây chằng, mạch máu và cơ quan, loại II được tìm thấy trong sụn, loại III được tìm thấy trong da, cơ và mạch máu. Các loại collagen còn lại có chức năng khác nhau trong cơ thể.

• Các peptide collagen (CP) được bổ sung qua đường uống trong các thực phẩm bổ sung đã được chứng minh có thể xuất hiện trong máu và trong các mô, cho thấy khả năng collagen tác động đến cơ thể từ bên trong. 
• Các loại chế phẩm khác nhau được phân loại dựa trên 2 tiêu chí chính là: Nguyên liệu sản xuất và kỹ thuật chiết xuất được thực hiện. 

Phân loại các loại collagen theo nguyên liệu sản xuất:

• Collagen có nguồn gốc từ bò (Bovine collagen), lợn hoặc cừu là các chế phẩm bổ sung truyền thống.
• Các sản phẩm có nguồn gốc từ cá (Marine collagen) và collagen tổng hợp có nguồn gốc thực vật ngày càng phổ biến hơn do sự chấp nhận về mặt xã hội và tôn giáo tăng lên, và những mối lo sức khỏe cao hơn gần đây liên quan đến bệnh bò điên và bệnh lở mồm long móng ở gia súc.

Phân loại các loại collagen theo kỹ thuật chiết xuất:

• Collagen thủy phân (CH) hay còn được gọi là collagen peptide đặc hiệu (SCPs) là các collagen có nguồn gốc từ gelatin được xử lý nhiệt và thủy phân bằng các enzym. 
• Collagen tripeptide (CTP) hoặc octapeptide là các collagen thủy phân có mức độ tinh chế cao hơn. Tất cả các loại collagen thủy phân đều chứa collagen loại I và III.
• Collagen không thủy phân (UC) hoặc không biến tính thường chứa loại II.

Mặc dù người ta cho rằng tất cả collagen đều bị thủy phân trong đường tiêu hóa trước khi hấp thụ theo một cơ chế giống nhau. Tuy nhiên, thực tế collagen có nguồn gốc tự nhiên và gelatin không được hấp thụ hiệu quả so với các dạng chế phẩm bổ sung có khối lượng phân tử thấp hơn và có bằng chứng khoa học rất rõ ràng cho thấy các dạng chế phẩm khác nhau có tốc độ hấp thu sau khi ăn khác nhau. Đây chính là đặc tính sinh khả dụng hay còn được gọi là sinh khả dụng của một chế phẩm. Đây là một chỉ số cho chúng ta biết mức độ sử dụng hiệu quả của một loại collagen.

2. Sự khác nhau của Collagen thủy phân và Collagen thủy phân không thủy phân

Collagen thủy phân (CH) có sinh khả dụng đường uống cao hơn so với collagen không thủy phân (UC), đặc biệt ở dạng là collagen tripeptide (CTP):

Một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng ở 10 nam giới khỏe mạnh báo cáo tốc độ hấp thụ và khả dụng sinh học qua đường uống cao hơn của một số axit amin trong collagen thủy phân so với collagen không thủy phân. Hơn nữa các peptide sinh học GLY-PRO-HYP và prolylhydroxyproline (PRO-HYP) là thành phần của collagen tripeptide (CTP) được hấp thụ hiệu quả trong vòng 1 giờ chỉ khi ở dạng tripeptide.

Sự bài tiết phụ thuộc vào liều của các dạng tripeptide và dipeptide cũng được quan sát, cho thấy tính ổn định tương đối trong cơ thể. 

Collagen có nguồn gốc từ cá (Marine collagen) có sinh khả dụng tốt hơn collagen có nguồn gốc từ gia súc:

Nguồn collagen từ biển cũng được báo cáo có đặc tính sinh học khác với collagen phổ biến hơn có nguồn gốc từ động vật trên cạn, do nhiệt độ và độ mặn của nước nơi chúng xuất xứ.

Các nghiên cứu này cho thấy các loại collagen khác nhau có thể có hoạt động và hiệu quả cụ thể trong cơ thể, và kết quả có thể không được khái quát hóa khi sử dụng các dạng, nhãn hiệu hoặc loại collagen cụ thể trong các thử nghiệm lâm sàng.

3. Phương pháp sử dụng chế phẩm bổ sung collagen hiệu quả

Nên bổ sung Collagen peptide (CP) có nguồn gốc da cá voi với liều 2000mg/ngày trong vòng 12 tuần, Một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng ở 90 người lớn thừa cân bổ sung 2000 mg/ngày các peptide collagen da cá voi trong 12 tuần cho thấy CP cải thiện thành phần cơ thể so với giả dược (giảm - 1.2kg mỡ ở nhóm dùng collagen peptide và tăng + 0.3kg mỡ ở nhóm giả dược), với những thay đổi quan sát được từ 6 tuần bổ sung¹. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu 8 tuần trên 37 phụ nữ thừa cân, được chia thành 2 nhóm: sử dụng Collagen thủy phân (CH) 38 g/ngày dưới dạng bột protein và nhóm sử dụng Whey protein ở liều 40 g/ngày; kết quả nghiên cứu cho thấy Collagen thủy phân không có tác dụng giảm cân – giảm mỡ tốt bằng whey protein, điều này gợi ý tác dụng giảm cân của collagen đến từ các acid amin trong cấu trúc vì vậy whey protein cho tác dụng cải thiện thành phần cơ thể vượt trội hơn với chất lượng các acid amin mạch nhánh (BCAA) tốt hơn².

Hình 3. Ứng dụng collagen trong các bệnh lý. Collagen dạng tự nhiên ở dạng collagen chưa bị biến tính loại II (UC-II) đã được chỉ định để sử dụng trong cả viêm khớp và viêm khớp dạng thấp. Khi được tinh chế sẽ tạo thành: collagen thủy phân (CH), các peptide collagen đặc hiệu (SCPs), peptide collagen hoạt tính sinh học (BCPs) hoặc các peptide collagen thủy phân có nguồn gốc từ biển (HMCPs).

* BCPs, bioactive collagen peptides; CH, collagen hydrolysate; CPs, collagen peptides; CTP, collagen tripeptide⁴

4. Tổng kết

Collagen là một chất dinh dưỡng quan trọng, có nhiều tác dụng tích cực đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên, hiệu quả sinh học và khả dụng sinh học của collagen phụ thuộc vào các yếu tố như nguồn gốc, quy trình sản xuất và khối lượng phân tử. Theo đánh giá, các loại collagen thủy phân, đặc biệt collagen tripeptide và collagen chiết xuất từ cá có khả dụng sinh học và hiệu quả sinh học tốt hơn so với các dạng khác. Do đó, khi lựa chọn sản phẩm collagen bổ sung, người sử dụng cần cân nhắc các yếu tố này để đạt được hiệu quả tối ưu. Đồng thời, cần có thêm các nghiên cứu lâm sàng chất lượng cao hơn để đưa ra các khuyến cáo về liều dùng và thời gian dùng collagen phù hợp cho từng đối tượng và mục đích sử dụng.

1. Tak YJ, Kim YJ, Lee JG, et al. Effect of Oral Ingestion of Low-Molecular Collagen Peptides Derived from Skate (Raja Kenojei) Skin on Body Fat in Overweight Adults: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Mar Drugs. 2019;17(3):157. doi:10.3390/md17030157

2. Giglio BM, Schincaglia RM, da Silva AS, et al. Whey Protein Supplementation Compared to Collagen Increases Blood Nesfatin Concentrations and Decreases Android Fat in Overweight Women: A Randomized Double-Blind Study. Nutrients. 2019;11(9):2051. doi:10.3390/nu11092051

3. Woo M, Song YO, Kang KH, Noh JS. Anti-Obesity Effects of Collagen Peptide Derived from Skate (Raja kenojei) Skin Through Regulation of Lipid Metabolism. Mar Drugs. 2018;16(9):306. doi:10.3390/md16090306

4. Steele C. Collagen: A Review of Clinical Use and Efficacy.