Lão hóa do gen: Có hay không và chúng diễn ra thế nào?

1. Gen và chức năng của gen trong cơ thể

Gen nằm trong vật chất di truyền là DNA tại nhân tế bào. Mỗi người có 46 nhiễm sắc thể tạo nên DNA, một nửa trong số đó di truyền từ mẹ và một nửa còn lại là từ cha. Trong số 46 nhiễm sắc thể trên, có 44 nhiễm sắc thể thường và 2 nhiễm sắc thể giới tính quyết định giới tính sinh học là nam hay nữ. 

Gen mang tất cả thông tin di truyền và chịu trách nhiệm cho mọi quá trình diễn ra trong tế bào. Nếu có bất kỳ gen nào bị hư hỏng do đột biến, các protein bất thường có thể được tạo ra và bị lỗi chức năng. Đặc biệt, đột biến gen xảy ra ở các protein điều hòa sự phát triển tế bào có thể dẫn đến ung thư. Ngoài ra, nếu các gen bị đột biến ngay từ trong bào thai, trẻ có nguy cơ cao mắc các hội chứng di truyền, ví dụ như bệnh Down, bệnh xơ nang,...

2. Gen có tác động thế nào đến tuổi thọ con người? 

Thông qua thực tiễn, có thể dễ dàng xác định rằng gen có tác động ít nhiều đến tuổi thọ con người. Những người có cha mẹ và tổ tiên sống lâu hơn thì tuổi thọ của họ có xu hướng cao hơn và ngược lại. Bên cạnh đó, di truyền không phải nguyên nhân duy nhất gây ra lão hóa. Các nghiên cứu trên các cặp song sinh sở hữu bộ gen di truyền giống nhau cho thấy, không phải lúc nào họ cũng có tuổi thọ ngang nhau. 

Một số gen có lợi giúp nâng cao tuổi thọ con người, chẳng hạn như người có gen chuyển hóa cholesterol sẽ giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Bên cạnh đó, một vài đột biến gen di truyền có thể rút ngắn tuổi thọ. Tuy nhiên, đột biến cũng có thể xảy ra sau sinh do tiếp xúc với chất độc, gốc tự do, bức xạ,...gây nguy cơ biến đổi gen. Hầu hết các đột biến gen không có hại và thậm chí có lợi. Bởi lẽ, đột biến gen tạo ra sự đa dạng di truyền, giúp quần thể trở nên khỏe mạnh hơn. 

Một số gen khi bị đột biến sẽ gây hại. Chẳng hạn như đột biến gen BRCA1 và BRCA2 làm tăng nguy cơ ung thư vú. Những gen này gọi là gen ức chế khối u, mã hóa các protein kiểm soát việc sửa chữa DNA hư hỏng. Một số bệnh khác liên quan đến đột biến gen di truyền có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tuổi thọ như bệnh xơ nang, thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh Tay - Sachs, bệnh Huntington,...

3. Có hay không lão hóa do gen?  

Trong quá trình xem xét tầm quan trọng của gen đối với tuổi thọ con người, các nhà khoa học hiện chia ra làm 3 trường phái như sau: 

• Giả thuyết đầu tiên cho rằng lão hóa sớm do di truyền có liên quan đến đột biến gen và sự tích tụ các đột biến không được sửa chữa trong thời gian dài. 
• Giả thuyết thứ hai cho rằng lão hóa có liên quan đến tác động muộn của một số gen nhất định, được gọi là sự đối kháng đa hướng. 
• Một lý thuyết khác được đề xuất dựa trên quan sát tuổi thọ của các loài thú có túi, cho thấy môi trường ít có mối nguy hiểm cho tuổi thọ sẽ dẫn đến sự gia tăng số lượng thành viên đột biến, làm chậm quá trình lão hóa. 

Trên thực tế, có rất nhiều bằng chứng ủng hộ lý thuyết di truyền về sự lão hóa. Bằng chứng mạnh mẽ nhất có lẽ là sự khác biệt đáng kể về tuổi thọ giữa các loài. Theo đó, các loài côn trùng có tuổi thọ đặc biệt ngắn, trong khi con người, voi và cá voi lại có tuổi thọ dài hơn. 

Các nghiên cứu trên cặp song sinh cũng ủng hộ yếu tố di truyền. Theo đó, các cặp song sinh đơn nhân (bộ gen di truyền giống hệt nhau) có tuổi thọ tương tự nhau hơn nhiều so với các cặp song sinh khác trứng. Việc đánh giá các cặp song sinh và môi trường nuôi dưỡng có thể giúp tách biệt những yếu tố hành vi như chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt,...là nguyên nhân khách quan tác động đến tuổi thọ con người. 

Khi xem xét tác động của đột biến gen ở các động vật khác như giun, chuột, các nhà khoa học thấy rằng, một đột biến gen đơn lẻ có thể kéo dài khả năng sống sót của chúng lên đến hơn 50%. Ngoài ra, các bằng chứng cho cơ chế lão hóa do gen cũng đang được tìm kiếm. Những phép đo trực tiếp độ dài telomere đã chỉ ra rằng, telomere dễ bị tổn thương trước các yếu tố di truyền có thể đẩy nhanh tốc độ lão hóa. Telomere là đoạn DNA cuối nhiễm sắc thể, có chức năng bảo vệ, giữ cho các đầu DNA không gắn vào nhau hoặc tạo thành vòng tròn. Telomere càng dài, tuổi thọ của DNA càng cao và ngược lại. 

Với những bằng chứng trên, có thể thấy, quá trình lão hóa ít nhiều liên quan đến hoạt động của gen. Tuy nhiên, cơ chế khoa học của quá trình này vẫn cần được nghiên cứu thêm. 

4. Làm thế nào để giảm sự lão hóa do gen của tế bào?

Một chế độ ăn uống lành mạnh và lịch trình sinh hoạt khoa học, điều độ sẽ giúp bạn kéo dài tuổi thọ dù cho yếu tố di truyền có liên quan đến quá trình lão hóa. Cụ thể như sau: 

• Tập thể dục: Các nghiên cứu đã chỉ ra, hoạt động thể chất không chỉ giúp cơ thể nâng cao chức năng sống mà còn cho tác động kéo dài telomere. 
• Ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn nhiều trái cây và rau xanh giúp kích thích hoạt động của telomerase (enzyme ức chế sự rút ngắn telomere). Ngoài ra, chế độ ăn giàu omega-3 giúp tăng cường hoạt động của các telomere. Các nghiên cứu cho thấy, resveratrol trong rượu vang đỏ có khả năng kích hoạt protein kéo dài tuổi thọ SIRT. 
• Giảm căng thẳng
• Hạn chế tiếp xúc với các chất gây ung thư
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh (BMI từ 19 - 23): Ngoài việc béo phì liên quan đến quá trình rút ngắn telomere, các nghiên cứu lặp lại cho thấy lợi ích kéo dài tuổi thọ nhờ hạn chế calo nạp vào. Theo Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ, duy trì mức cân nặng khỏe mạnh giúp kéo dài tuổi thọ và phòng ngừa ung thư, ngăn ung thư tái phát. 

Theo các nhà nghiên cứu, gen có thể giải thích tối đa 35% tuổi thọ con người. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều yếu tố liên quan đến quá trình lão hóa hơn mà con người chưa biết. Do đó, thay vì chấp nhận lão hóa do gen, bạn hoàn toàn có thể gia tăng tuổi thọ của mình bằng một chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh và thực hiện thêm liệu pháp truyền phục hồi sức khỏe để đưa các vi hoạt chất vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch từ đó giúp cơ thể bù khoáng, cấp nước, thải độc và cải thiện tận gốc tế bào. Nhờ đó mang lại vẻ đẹp rạng rỡ, tự tin, mãi tươi trẻ như tuổi 20.

Nguồn: ncbi.nlm.nih.gov - verywellhealth.com - nature.com - ncbi.nlm.nih.gov