Các gốc tự do trong cơ thể ảnh hưởng tới hệ thần kinh thế nào?

Trang chủ | Tin tức | Thông tin Y khoa Theo dõi thông tin từ Dripcare trên

Các gốc tự do trong cơ thể là nguyên nhân chính gây hư hại tế bào thần kinh, dẫn đến rối loạn dẫn truyền, viêm não và lão hóa sớm. Nếu không được kiểm soát, chúng có thể thúc đẩy hàng loạt bệnh lý nguy hiểm liên quan đến hệ thần kinh, đặc biệt ở người trưởng thành và người cao tuổi.

Các gốc tự do trong cơ thể là gì?

Gốc tự do là các phân tử hoặc nguyên tử mất cân bằng điện tử, tồn tại ở trạng thái hoạt động mạnh, dễ phản ứng với các thành phần tế bào như lipid, protein và DNA. Chúng hình thành trong quá trình chuyển hóa tự nhiên hoặc do tác nhân môi trường như tia UV, khói bụi, thuốc lá, chế độ ăn kém lành mạnh, căng thẳng kéo dài…

Bình thường, cơ thể sẽ sử dụng các chất chống oxy hóa để trung hòa gốc tự do. Tuy nhiên, khi gốc tự do tăng vượt mức kiểm soát, sẽ dẫn đến trạng thái stress oxy hóa, gây tổn hại lên nhiều cơ quan, đặc biệt là hệ thần kinh.

Các gốc tự do trong cơ thể ảnh hưởng tới hệ thần kinh thế nào?

Gây tổn thương tế bào thần kinh

Tế bào thần kinh (neuron) có cấu trúc màng chứa nhiều axit béo không bão hòa, là đối tượng dễ bị tổn thương bởi gốc tự do. Khi các gốc tự do trong cơ thể tấn công màng neuron, chúng gây ra hiện tượng peroxid hóa lipid, phá hủy lớp bảo vệ tế bào và làm rò rỉ ion, dẫn đến rối loạn dẫn truyền thần kinh.

Ngoài ra, các gốc tự do còn có thể phá hủy protein và axit nucleic, bao gồm cả DNA trong tế bào thần kinh. Điều này làm giảm khả năng sửa chữa và tái tạo của neuron, dẫn đến chết tế bào thần kinh sớm (apoptosis).

Làm gián đoạn truyền dẫn thần kinh

Hệ thần kinh hoạt động dựa trên tín hiệu điện – hóa học truyền qua các khớp nối (synapse). Khi gốc tự do ảnh hưởng đến các enzym tổng hợp chất dẫn truyền như dopamine, serotonin, hoặc acetylcholine, quá trình truyền thông tin trong não bị rối loạn. Đây là một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ và suy giảm nhận thức.

Thúc đẩy viêm thần kinh mãn tính

Một trong những hậu quả quan trọng khi gốc tự do tăng cao là kích hoạt hệ miễn dịch và gây ra phản ứng viêm mãn tính trong não. Tình trạng này không chỉ làm tổn thương thêm neuron mà còn phá vỡ hàng rào máu – não (BBB), khiến độc tố từ máu dễ dàng xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương.

Viêm thần kinh mạn tính do stress oxy hóa đã được chứng minh là có liên quan đến các bệnh lý thoái hóa thần kinh như Alzheimer, Parkinson, Huntington và xơ cứng rải rác (MS).

Tham gia vào quá trình thoái hóa thần kinh

Gốc tự do thúc đẩy lão hóa tế bào thần kinh thông qua việc rút ngắn telomere, hư hại ty thể và giảm khả năng tái sinh tế bào mới. Người chịu ảnh hưởng kéo dài của stress oxy hóa có nguy cơ cao bị suy giảm trí nhớ, kém tập trung, mất ngủ và giảm khả năng học hỏi – xử lý thông tin.

Cải thiện tác động của gốc tự do lên hệ thần kinh

Tăng cường chất chống oxy hóa từ thực phẩm

Một trong những cách hiệu quả nhất để kiểm soát các gốc tự do trong cơ thể là bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa. Các vitamin như C, E, beta-carotene, khoáng chất như selenium và kẽm, cũng như các polyphenol từ rau củ, trái cây, trà xanh, cacao đều có khả năng trung hòa ROS và bảo vệ tế bào não.

Vận động đều đặn và ngủ đủ giấc

Tập luyện thể dục giúp cải thiện lưu thông máu não và tăng sản sinh enzym chống oxy hóa nội sinh. Bên cạnh đó, giấc ngủ chất lượng giúp cơ thể loại bỏ độc tố và phục hồi tổn thương tế bào thần kinh do stress oxy hóa gây ra.

Kiểm soát căng thẳng tinh thần

Căng thẳng kéo dài làm tăng hormone cortisol – một yếu tố kích thích sản sinh gốc tự do. Thiền, yoga, âm nhạc thư giãn, hoặc các hoạt động sáng tạo giúp cải thiện tâm lý và giảm sản sinh gốc tự do hiệu quả.

Tránh tiếp xúc với các yếu tố oxy hóa mạnh

Hạn chế hút thuốc lá, rượu bia, thực phẩm chiên đi chiên lại nhiều lần hoặc tiếp xúc thường xuyên với ô nhiễm, hóa chất độc hại là cách hữu hiệu để giảm sinh gốc tự do.

Tham khảo bổ sung chất chống oxy hóa

Một số chất như alpha-lipoic acid, coenzyme Q10, glutathione hoặc N-acetylcysteine (NAC) đã được chứng minh có tác dụng cải thiện stress oxy hóa và hỗ trợ hệ thần kinh. Tuy nhiên, người dùng cần có chỉ định rõ ràng từ chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn.

Các gốc tự do trong cơ thể là một trong những yếu tố chính gây tổn thương lên hệ thần kinh, từ làm rối loạn dẫn truyền cho đến thúc đẩy thoái hóa não bộ. Việc chủ động bổ sung chất chống oxy hóa, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát stress tinh thần là giải pháp hiệu quả nhằm bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương lâu dài do gốc tự do gây ra.

Nguồn tham khảo: nature.com , ncbi.nlm.nih.gov

Đọc thêm: