Các bệnh ung thư liên quan đến béo phì

1. Ung thư và béo phì

Béo phì biểu hiện bằng việc một người có cân nặng hoặc số lượng và/ hoặc sự phân bố mỡ trong cơ thể không lành mạnh. So với những người có cân nặng bình thường, những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm tiểu đường, huyết áp cao, bệnh tim mạch, đột quỵ và ít nhất 13 loại ung thư, cũng như có nguy cơ tử vong cao do mọi nguyên nhân.

Quan trọng hơn, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy béo phì làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ác tính về nội tạng và huyết học. Béo phì có liên quan đến ung thư vú, ruột kết và trực tràng, thực quản, dạ dày, túi mật, tử cung, tuyến tụy và buồng trứng… Mối quan hệ giữa béo phì và ung thư khá phức tạp. Béo phì không chỉ liên quan đến tăng nguy cơ ung thư mà còn có thể làm tăng nguy cơ tái phát ung thư và tử vong ở những người sống sót sau ung thư. Do đó, việc kiểm soát béo phì như một biện pháp can thiệp sớm ở bệnh nhân ung thư giai đoạn đầu là rất quan trọng để cải thiện kết quả điều trị ung thư.

Béo phì là một yếu tố dễ dẫn đến nhiều bệnh ác tính, đáng chú ý nhất là ung thư vú và đại trực tràng. Mô tế bào mỡ và môi trường vi mô của nó có thể đóng một vai trò trong quá trình sinh ung thư, sự phát triển của di căn và sự tiến triển của bệnh. Tuy nhiên, cơ chế cơ bản dẫn đến sinh ung thư rất phức tạp và chưa được hiểu đầy đủ. Sự bài tiết và chuyển hóa axit béo bị thay đổi, tái cấu trúc ma trận ngoại bào, sự bài tiết hormone đồng hóa và giới tính, rối loạn điều hòa miễn dịch, viêm mãn tính và những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột có liên quan đến quá trình sinh ung thư, sự phát triển của di căn và sự tiến triển của bệnh ung thư ở bệnh béo phì. Có khả năng các cơ chế khác nhau dẫn đến sự phát triển của các bệnh ung thư khác nhau.

Một nghiên cứu cắt ngang sử dụng chỉ số BMI và dữ liệu tỷ lệ mắc ung thư từ cơ sở dữ liệu Thống kê Ung thư Hoa Kỳ ước tính rằng mỗi năm từ 2011 đến 2015 ở những người từ 30 tuổi trở lên, khoảng 37.670 ca ung thư mới ở nam giới (4,7 %) và 74.690 ca ung thư mới ở phụ nữ (9,6 %) là do trọng lượng cơ thể dư thừa (thừa cân, béo phì hoặc béo phì nặng). Tỷ lệ các trường hợp có thừa cân béo phì rất khác nhau giữa các loại ung thư và cao tới 51% đối với ung thư gan hoặc túi mật và 49,2 % đối với ung thư nội mạc tử cung ở phụ nữ và 48,8 % đối với ung thư gan hoặc túi mật và 30,6 % đối với ung thư biểu mô tuyến thực quản ở nam giới. .

Trên toàn cầu, một nghiên cứu năm 2019 cho thấy vào năm 2012, trọng lượng cơ thể dư thừa chiếm khoảng 3,9 % tổng số ca ung thư (544.300 trường hợp), với gánh nặng của các trường hợp ung thư này ở phụ nữ (368.500 trường hợp) cao hơn so với nam giới (175.800 trường hợp). Tỷ lệ ung thư do trọng lượng cơ thể dư thừa dao động từ dưới 1% ở các nước có thu nhập thấp đến 7% hoặc 8% ở một số nước phương Tây có thu nhập cao và ở các nước Trung Đông và Bắc Phi.

2. Cơ chế hình thành ung thư ở những bệnh nhân béo phì

Cơ chế tiềm ẩn của rối loạn chức năng mô mỡ do béo phì là yếu tố chính cho sự bắt đầu, tiến triển và tái phát của khối u. Sự tích tụ chất béo dư thừa dẫn đến rối loạn chức năng của mô mỡ làm tăng sản xuất các cytokine tiền viêm, hormone giới tính và các chất chuyển hóa lipid, cùng với việc các cytokine hoặc adipokine có nguồn gốc từ tế bào mỡ bị suy yếu và đề kháng insulin. Mô mỡ bị thay đổi là nguồn tái tạo cấu trúc nền và xơ hóa, tế bào mỡ liên quan đến ung thư, chuyển hóa vi khuẩn bị suy yếu, tiền thân tế bào mỡ, viêm và môi trường vi mô bị thay đổi. Những yếu tố này góp phần vào sự hình thành, phát triển và tái phát của khối u.

Có ba cơ chế sinh học chính đã được đề xuất để trả lời cho câu hỏi ung thư do béo phì gây nên như thế nào? 

• Cơ chế đầu tiên trong số này liên quan đến khái niệm mô mỡ hoạt động như một “cơ quan”, có khả năng giải phóng các chất trung gian hóa học và enzyme. Cụ thể, cơ chế này mô tả sự gia tăng tổng hợp estradiol từ androgen do sự hiện diện của aromatase được tìm thấy trong mô mỡ ngoại vi. Việc sản xuất quá nhiều estrogen bởi mô mỡ có liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung, ung thư buồng trứng và các loại ung thư khác.
• Cơ chế thứ hai giải thích cho câu hỏi ung thư do béo phì gây nên như thế nào, là hậu quả của tăng insulin máu do tăng BMI ở những bệnh nhân béo phì. Cơ chế này kích thích chức năng tăng trưởng bình thường của insulin cũng như kéo dài thời gian tác dụng của yếu tố tăng trưởng giống insulin-1 (IGF-1). Nồng độ insulin và IGF-1 trong máu thường cao hơn ở những người béo phì. Về lâu ngày sẽ gây ra tình trạng đề kháng insulin, một yếu tố nguy cơ ung thư khác đã được xác định. Tình trạng này gây ra lượng insulin cao, hoặc tăng insulin máu, xảy ra trước khi bắt đầu bệnh tiểu đường loại 2. Sự phát triển của ung thư ruột kết, ung thư thận, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư nội mạc tử cung có liên quan đề nồng độ insulin và IGF-1 cao hay tình trạng đề kháng Insulin
• Cơ chế thứ ba giải thích chứng minh ung thư do béo phì gây nên liên quan đến môi trường tiền viêm, được nuôi dưỡng bởi sự thay đổi bài tiết của nhiều adipokine (hormone polypeptide) bởi mô mỡ, đặc biệt là tăng mức độ leptin, một chất gây viêm, tăng sinh và chống apoptotic mạnh. Adiponectin, một adipokine khác có đặc tính chống tăng sinh các tổ chức bất thường bị giảm thấp ở những người béo phì. Mô mỡ dư thừa dẫn đến phì đại tế bào mỡ và chết tế bào dẫn đến tình trạng viêm mãn tính. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng chứng minh rằng tình trạng viêm mãn tính trong mô mỡ kích hoạt chất gây ung thư và sự tiến triển của ung thư. Những người có trọng lượng cơ thể dư thừa đã thay đổi mức độ của các cytokine gây viêm bao gồm IL-6, TNFα và protein phản ứng C. Tỷ lệ mắc các bệnh viêm mãn tính, bao gồm sỏi mật và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, cao hơn ở người trưởng thành béo phì. Những yếu tố này tạo ra stress oxy hóa, gây tổn hại DNA và những người béo phì dễ mắc bệnh đường mật, gan và các khối u ác tính khác. Béo phì cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư bằng cách giảm khả năng miễn dịch của khối u và thay đổi các đặc tính cơ học của mô bao quanh khối u đang phát triển. Adipokine, điều chế tế bào miễn dịch và viêm hệ thống, tạo mạch, thay đổi chuyển hóa, điều chế ma trận ngoại bào và các túi ngoại bào như exosome có liên quan đến di căn ung thư.

3. Các bệnh ung thư liên quan đến béo phì

Với những cơ chế ở trên, vậy các bệnh ung thư liên quan đến béo phì gồm những gì hay béo phì gây ung thư gì?

Bằng chứng cho thấy rằng tăng cân ở tuổi trưởng thành có liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển ung thư vú sau mãn kinh, đại trực tràng, nội mạc tử cung, thận và tuyến tiền liệt có nguy cơ cao. Một nghiên cứu lớn dựa trên dân số liên quan đến 5,24 triệu cá nhân với 166.955 trường hợp mắc mới của 22 loại ung thư đã chứng minh mối liên hệ chặt chẽ giữa chỉ số BMI cao và các bệnh ung thư. Theo các nghiên cứu sử dụng phương pháp ngẫu nhiên, lượng mỡ trong cơ thể tăng lên có liên quan đến khả năng phát triển ung thư buồng trứng, thực quản, dạ dày, tuyến tụy, thận, đại trực tràng, nội mạc tử cung và các loại ung thư khác cao hơn.

Bảng dưới đây thể hiện nguy cơ mắc từng loại ung thư ở những người thừa cân - béo phì so với những những có cân nặng bình thường.

Các thông tin trên đã cung cấp cho bạn câu trả lời về việc vì sao ung thư do béo phì gây nên hay béo phì gây ung thư gì. Qua đó, đánh lên hồi chuông cảnh báo cho những người đang có chỉ số BMI ở mức cao, cần thường xuyên đi khám sức khỏe cũng như nói chuyện với bác sĩ về việc xây dựng kế hoạch giảm cân cho bản thân. Những điều này góp phần cải thiện được tình trạng thừa cân béo phì và nhờ đó làm giảm các nguy cơ mắc bệnh ung thư.

Cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc các bệnh lý trên là người béo phì nên chủ động thực hiện biện pháp giảm cân. Giảm cân chính là biện pháp tốt nhất để hạn chế được những biến chứng của căn bệnh này. Liệu pháp tiêu hao năng lượng với công thức độc quyền từ Mỹ là phương pháp giảm cân hoàn toàn mới, giúp tiêu hao mỡ cấp độ tế bào. Khác với các phương pháp giảm cân truyền thống, trước khi thực hiện liệu pháp này người bệnh sẽ được các bác sĩ thăm khám để tìm ra nguyên nhân gây nên tình trạng thừa cân, tiếp đến là lên một kế hoạch cùng chế độ ăn uống khoa học đảm bảo phù hợp với thể trạng từng người. 

Phương pháp này thực hiện truyền tổ hợp vitamin, khoáng chất thiết yếu để thúc đẩy nhanh quá trình chuyển hóa các tế bào mỡ thừa một cách đồng đều. Nhờ vậy mà tất cả các vùng mỡ thừa trên cơ thể sẽ được loại bỏ hoàn toàn chỉ sau thời gian từ 6-8 tuần áp dụng. Hiện liệu pháp tiêu hao năng lượng đang là cách giảm cân chuyên sâu nhận được những đánh giá tích cực của chuyên gia và cả những người đã thực hiện.