Béo phì và bệnh thoái hóa khớp có liên quan gì nhau?

1. Thoái hóa khớp là gì?

Thoái hóa khớp là một bệnh mãn tính liên quan đến tình trạng tổn thương sụn và các mô xung quanh khớp. Trong đó, sụn khớp được ví như là lớp đệm bao phủ bề mặt xương, cấu tạo từ tế bào sụn và chất căn bản. Chức năng của sụn khớp bao gồm chức năng bảo vệ, giảm ma sát trong khớp và có công dụng như một “bộ giảm xóc”.

Thoái hóa ở các khớp là tổn thương thường gặp nhất trong hơn 100 loại tổn thương viêm khớp khác nhau. Theo thống tình trạng này ảnh hưởng đến 27 triệu người Mỹ và gần như tất cả mọi người ở độ tuổi 80. Đối với độ tuổi trẻ hơn thì nam giới dễ mắc bệnh thoái hóa khớp do chấn thương. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh này là bằng nhau khi độ tuổi cả 2 giới là trên 70. Theo nghiên cứu, tình trạng này cũng liên quan đến vấn đề chủng tộc, kết quả nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ mắc thoái hóa khớp ở người Nhật khá cao trong khi người da đen ở Bắc Phi, người Đông Ấn Độ và người Bắc Trung Quốc thì tỷ lệ mắc lại rất thấp. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Giai đoạn từ năm 2011 đến 2020 được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xem là “Thập niên xương khớp”. Riêng ở Việt Nam, theo ước tính trong một nghiên cứu về tình trạng thoái hóa khớp cho thấy tình trạng này đang ngày càng phổ biến và có dấu hiệu trẻ hóa, thống kê cho thấy có 30% người trên tuổi 35, 60% người trên tuổi 65 và 85% người trên tuổi 85 gặp vấn đề về thoái hóa khớp.

Đối tượng nguy cơ mắc thoái hóa khớp bao gồm các nhóm đối tượng như sau: 

• Người lớn tuổi;
• Người làm việc tay chân ở mức độ thường xuyên và liên tục;
• Người tập luyện thể thao ở cường độ cao và có tiền sử chấn thương;
• Người có các dị dạng bẩm sinh hoặc biến dạng thứ phát sau khi gặp chấn thương;
• Người thừa cân, béo phì.

2. Béo phì và bệnh thoái hóa khớp có liên quan gì nhau?

Béo phì là tình trạng tích tụ mỡ thừa bất thường. Đây là bệnh mạn tính đòi hỏi phải quản lý và điều trị lâu dài, bởi béo phì gây ra rất nhiều biến chứng, ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ.

Béo phì có rất nhiều tác động bất lợi như làm giảm thời gian sống, gây ra nhiều bệnh lý mạn tính như: Đái tháo đường, bệnh lý tim mạch, tăng lipid máu, hội chứng ngưng thở khi ngủ, gan nhiễm mỡ hoặc thoái hoá khớp…

Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh xương khớp, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống xương khớp khiến cho hệ thống xương khớp phải chịu áp lực rất lớn và rất dễ bị tổn thương.

Lượng cân dư thừa sẽ gây áp lực lên các khớp xương và đặc biệt là vùng lưng, hông, háng, đầu gối và bàn chân. Nếu bạn tăng thêm 1kg trọng lượng cơ thể thì áp lực đè xuống khớp gối và hông có thể tăng lên tới 8kg. Thừa cân, béo phì thường gặp ở những người làm công việc văn phòng, người trung niên và người già. Người trẻ béo phì với chỉ số BMI từ 30 cũng có thể mắc các bệnh về xương khớp.

Theo nhiều nghiên cứu khoa học, ở những người béo phì mật độ xương khá cao nên sẽ khiến cho chất lượng xương suy giảm và rất dễ mắc bệnh về xương khớp.

Tổn thương liên quan đến xương khớp chỉ là do yếu tố cơ học. Tình trạng béo phì kéo dài theo thời gian sẽ làm phá hủy các sụn trong khớp và gây hư hỏng và dẫn đến tình trạng loãng xương, tăng nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa khớp, viêm khớp,… Bên cạnh đó nếu tình trạng béo phì tiếp diễn sẽ dẫn đến xương khớp ngày càng nghiêm trọng hơn. Trọng lượng cơ thể quá nặng có thể làm tăng áp lực gây đau và căng giãn, khó chịu, đặc biệt là khớp đầu gối, hông và bàn chân, hạn chế khả năng vận động và dễ bị chấn thương khớp.

Chất béo dư thừa tạo ra một số chất trung gian gây viêm, ảnh hưởng đến các mô khớp và làm tình trạng đau nhức xương khớp trầm trọng hơn.

Béo phì làm có thể khiến triệu chứng đau khớp ngày càng nặng nề hơn. Khi giảm lượng mỡ dự trữ trong cơ thể sẽ giảm nguy cơ làm nặng thêm các chứng rối loạn tự miễn như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vảy nến, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch hoặc đái tháo đường…

Nhiều nghiên cứu cho thấy, giảm cân có thể giúp giảm đau xương khớp hiệu quả. Những biện pháp dự phòng, điều trị thừa cân, béo phì và duy trì thực hiện việc kiểm soát cân nặng lâu dài có thể cải thiện tình trạng sức khỏe, giảm biến chứng cho người bệnh.

Ở người đã có bệnh, giảm 5% trọng lượng cơ thể trở lên sẽ có tác động tích cực đến chức năng khớp gối cũng như kết quả điều trị. Giảm cân thành công sẽ giúp người bệnh đỡ đau khớp, phục hồi chức năng khớp, nâng cao chất lượng cuộc sống. Áp lực lên khớp ít hơn giúp tránh hao mòn các thành phần trong đầu gối như cơ xương, sụn, khớp, từ đó cũng giảm được nguy cơ mắc viêm xương khớp.

3. Hướng điều trị béo phì và giảm tối đa bệnh về xương khớp 

Để điều trị béo phì, các chuyên gia y tế khuyến cáo, người bệnh cần được can thiệp về lối sống, đảm bảo duy trì giảm cân bền vững, dưới đây là một số việc cần làm trong kế hoạch giảm cân như sau:

• Thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn giảm năng lượng, thực hiện chế độ ăn cân đối giữa các chất sinh nhiệt, hạn chế các loại carbohydrate hấp thu nhanh (các loại bánh ngọt có đường, loại củ cung cấp nhiều tinh bột như khoai lang, khoai sọ, khoai tây..) và các chất béo bão hòa, hạn chế ăn muối (dưới 5g/ngày), kiêng rượu. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo, dù cần phải giảm năng lượng ăn vào nhưng người béo phì vẫn cần phải đảm bảo duy trì đủ chất đạm, vitamin, chất khoáng cho hoạt động của cơ thể. Tuyệt đối không được nhịn ăn mà vẫn phải đảm bảo đủ số lượng bữa ăn hằng ngày đủ chất dinh dưỡng nhưng cần hạn chế hoặc loại bỏ các thực phẩm giàu năng lượng, đường đơn, dầu mỡ, thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn…
• Tập luyện đều đặn: Hiệu quả của việc ngăn ngừa béo phì đến từ 70% chế độ dinh dưỡng hợp lý và 30% còn lại là từ việc đều đặn tập luyện thể dục. Vì vậy, bên cạnh việc bổ sung chế độ dinh dưỡng hợp lý bạn cũng cần thực hiện đồng thời các bài tập thể dục để đạt được hiệu quả tốt nhất.
• Theo dõi cân nặng của bạn thường xuyên: Việc theo dõi cân nặng thường xuyên giúp bạn có động lực để giảm bảo hơn đặc biệt với các mẹ bỉm sữa đang giảm cân sau sinh

Có thể thấy rằng, không chỉ thoái hóa khớp bị ảnh hưởng bởi tình trạng béo phì, mà nguy cơ mắc các bệnh mãn tính khác sẽ khá cao nếu như không can thiệp các giải giáp giúp cải thiện cân nặng phù hợp. Tuy nhiên, không chỉ đơn thuần là giảm số cân nặng cần thiết mà cần giải quyết nguyên nhân sâu xa của tình trạng béo phì đem lại. Người thừa cân, béo phì cần được thực hiện các xét nghiệm như công thức máu, đường huyết lúc đói, insulin lúc đói, men gan (AST, ALT), ure, creatinin, chlosterol toàn phần, HDL chlosterol, LDL chlosterol, triglyceride, albumin... để có thể tìm ra những yếu tố tiềm tàng gây bệnh sau này. Bác sĩ sẽ phân tích kết quả xét nghiệm béo phì để đưa ra sự tư vấn phương pháp giảm cân phù hợp với từng người. Qua đó, giúp người bệnh thực hiện quá trình giảm cân hiệu quả, tiết kiệm chi phí và thời gian. Hy vọng những ai đang đặt mục tiêu giảm cân có thể tìm ra phương pháp giảm cân phù hợp.