10 nguyên nhân hàng đầu gây tăng cân béo phì

1. Tổng quan về tăng cân béo phì

Béo phì là 1 trong những vấn đề sức khỏe lớn nhất trên toàn thế giới và có mối liên quan đến một loạt bệnh lý trong hội chứng chuyển hóa, bao gồm tăng huyết áp, tăng đường huyết và tăng nồng độ lipid máu. Hội chứng chuyển hóa nguy cơ cao sẽ diễn tiến đến bệnh tim mạch và đái tháo đường týp 2, đặc biệt là ở người béo phì khi so sánh với người có cân nặng bình thường. Cho đến thời điểm hiện tại đã có rất nhiều nghiên cứu tập trung vào việc xác định nguyên nhân béo phì cũng như tìm ra giải pháp ngăn ngừa hoặc điều trị hiệu quả.

Nhiều người cho rằng tăng cân béo phì không kiểm soát dường như liên quan đến việc thiếu ý chí. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều này không hoàn toàn đúng. Mặc dù tình trạng tăng cân nhanh phần lớn là do hành vi ăn uống và lối sống không lành mạnh nhưng thực tế cho thấy một số đối tượng lại gặp bất lợi trong việc kiểm soát thói quen ăn uống của bản thân họ. Vấn đề cần chú ý là tình trạng ăn quá nhiều và tăng cân nhanh được thúc đẩy bởi rất nhiều yếu tố sinh học khác nhau, trong đó bao gồm cả yếu tố di truyền và hormone. Một số đối tượng đơn giản là có cơ địa tăng cân nhanh mà không vì lý do nào khác. Theo bác sĩ, chúng ta vẫn có thể khắc phục những hạn chế về mặt di truyền bằng cách thay đổi lối sống và hành vi để không mắc phải tình trạng tăng cân béo phì không kiểm soát. Trong đó các giải pháp thay đổi lối sống đòi hỏi cả ý chí, sự cống hiến và sự kiên trì.

Tuy nhiên, nếu chỉ nói nguyên nhân tăng cân đơn giản là do hành vi hay ý chí mà không tính đến các yếu tố khác thì có lẽ hơi chủ quan. Vì vậy chúng ta nên tìm hiểu về 10 nguyên nhân tăng cân béo phì hàng đầu, và trong đó có nhiều nguyên nhân không liên quan gì đến ý chí.

2. 10 nguyên nhân béo phì hàng đầu

2.1. Di truyền

Béo phì là 1 vấn đề có liên quan mạnh mẽ đến gen di truyền. Con của cha mẹ mắc bệnh béo phì sẽ có nguy cơ béo phì cao hơn khi so sánh với con của cặp cha mẹ gầy. Điều này không đồng nghĩa là béo phì có thể được dự đoán trước vì những gì chúng ta ăn có thể có ảnh hưởng rất lớn đến việc gen nào được biểu hiện và gen nào không.

Dân số của các quốc gia công nghiệp hóa nhanh chóng phát triển bệnh béo phì khi bắt đầu ăn theo chế độ ăn kiêng điển hình của phương Tây, khi đó mặc dù gen của họ không thay đổi nhưng môi trường và tín hiệu gửi đến gen lại thay đổi. Và đây có thể là nguyên nhân béo phì hay tăng cân nhanh mất kiểm soát.

Tóm lại, yếu tố di truyền có ảnh hưởng nhất định đến khả năng tăng cân và các nghiên cứu về cặp song sinh cùng trứng đã hỗ trợ chứng minh điều này rất rõ ràng.

2.2. Ăn vặt

Thực phẩm ăn vặt đã qua chế biến thường được bổ sung thêm các thành phần tinh chế và các chất phụ gia. Những sản phẩm này đa phần có giá thành rẻ, bảo quản được lâu và có hương vị thơm ngon khó cưỡng.

Thông qua các biện pháp để làm thực phẩm càng ngon càng tốt, các nhà sản xuất một mặt đang cố gắng tăng doanh số bán hàng nhưng mặt khác lại thúc đẩy việc con người ăn vặt càng ngày càng nhiều. Và đây chính là một nguyên nhân béo phì hàng đầu đã được xác nhận.

2.3. Nghiện một số loại thực phẩm

Nhiều loại đồ ăn vặt chứa đường hay chất béo có khả năng kích thích trung tâm khen thưởng trong não. Thực tế cho thấy chúng thường được so sánh với các chất dễ bị lạm dụng như rượu, cocaine, nicotin và cần sa.

Theo bác sĩ, đồ ăn vặt có thể gây nghiện ở những người nhạy cảm, từ đó khiến họ mất đi khả năng kiểm soát hành vi ăn uống và điều này tương tự với những người đang vật lộn với chứng nghiện rượu.

Nghiện là một vấn đề phức tạp có thể rất khó khắc phục. Khi nghiện một thứ gì đó, bạn sẽ mất đi quyền tự do lựa chọn và cơ chế sinh hóa trong não bắt đầu ra lệnh cho bạn. Do đó nghiện thực phẩm có thể góp phần gây tăng cân béo phì không kiểm soát ở một số người 

2.4. Tiếp thị

Các công ty sản xuất đồ ăn vặt có thể tiếp thị rất tích cực. Chiến thuật của họ đôi khi phi đạo đức, thậm chí họ sẽ cố gắng tiếp thị những sản phẩm rất không tốt cho sức khỏe. Bên cạnh đó, các công ty này cũng thường đưa ra những tuyên bố sai lệch, đặc biệt nguy hiểm khi tiếp xúc với trẻ em.

Thực tế hiện nay cho thấy, trẻ em mắc bệnh béo phì, đái tháo đường và nghiện đồ ăn vặt kéo dài sẽ khó đưa ra những quyết định sáng suốt, từ đó khiến quá trình tăng cân béo phì không kiểm soát.

2.5. Insulin

Insulin là hormone rất quan trọng giúp điều chỉnh việc dự trữ năng lượng cùng nhiều thứ khác. Một trong những chức năng của Insulin là ra lệnh cho các tế bào mỡ lưu trữ chất béo và giữ lại lượng mỡ mà chúng đã mang theo. Chế độ ăn uống phương Tây có thể thúc đẩy tình trạng kháng insulin ở người thừa cân béo phì. Điều này làm tăng nồng độ Insulin toàn cơ thể, từ đó khiến năng lượng được lưu trữ trong các tế bào mỡ thay vì có sẵn để sử dụng.

Mặc dù vai trò của Insulin trong cơ chế bệnh sinh của bệnh béo phì vẫn còn gây tranh cãi thì một số nghiên cứu đã cho thấy nồng độ Insulin cao có vai trò nhất định dẫn đến sự phát triển của bệnh béo phì.

Theo bác sĩ, để dự phòng nguyên nhân béo phì này, chúng ta nên giảm insulin bằng cách cắt giảm carbohydrate (cả đơn giản hoặc tinh chế) đồng thời tăng tiêu thụ chất xơ. Hệ quả là chúng ta sẽ tự động giảm lượng calo nạp vào và qua đó giảm cân dễ dàng hơn.

2.6. Một số loại thuốc

Nhiều loại thuốc có thể gây tăng dụng phụ tăng cân nhanh. Ví dụ, nhóm thuốc chống trầm cảm có liên quan đến việc tăng cân theo thời gian. Các ví dụ khác bao gồm thuốc điều trị đái tháo đường và nhóm chống loạn thần.

Lưu ý, những loại thuốc này không làm giảm ý chí mà tác động gây tăng cân bằng cách thay đổi chức năng của cơ thể và não bộ, giảm tốc độ trao đổi chất hoặc tăng cảm giác thèm ăn.

2.7. Kháng Leptin

Một nguyên nhân tăng cân tiếp theo không thể bỏ qua là tình trạng kháng Leptin. Đây là một hormone có vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của béo phì. Leptin được sản xuất bởi tế bào mỡ và do đó nồng độ trong máu sẽ tăng lên khi khối lượng mỡ tích trữ nhiều. Vì lý do này, nồng độ Leptin sẽ đặc biệt cao ở những người thừa cân, béo phì.

Theo bác sĩ, những người khỏe mạnh có nồng độ Leptin cao có liên quan đến việc giảm cảm giác thèm ăn. Khi hoạt động bình thường, Leptin sẽ thông báo cho não bộ biết lượng chất béo dự trữ trong cơ thể đang ở mức nào.

Khi Leptin không hoạt động bình thường, hay gặp ở rất nhiều người béo phì, nó sẽ không thể vượt qua hàng rào máu não. Tình trạng này được gọi là kháng Leptin và được cho là nguyên nhân tăng cân hàng đầu trong cơ chế bệnh sinh béo phì.

2.8. Sự đa dạng của thực phẩm

Một nguyên nhân béo phì khác ảnh hưởng đến rất nhiều người là sự đa dạng và sẵn có của các loại thực phẩm.

Thực phẩm, đặc biệt là đồ ăn vặt, hiện có ở khắp mọi nơi. Các cửa hàng thường sẽ trưng bày những món ăn hấp dẫn để thu hút sự chú ý của người mua. Một vấn đề khác là đồ ăn vặt thường rẻ hơn so với thực phẩm nguyên chất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là ở Hoa Kỳ.

Một số người, đặc biệt là ở các khu dân cư nghèo khó, thậm chí không có lựa chọn mua các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe, như trái cây và rau quả tươi. Các cửa hàng tiện lợi ở những khu vực này chỉ bán nước ngọt, kẹo và đồ ăn vặt đã qua chế biến. Và từ đó góp phần ăn nhiều, tăng cân nhanh và béo phì.

2.9. Đường

Đường bổ sung có thể là khía cạnh tồi tệ nhất của nhiều chế độ ăn uống hiện đại. Đường có khả năng làm thay đổi hormone và các quá trình sinh hóa diễn ra trong cơ thể khi tiêu thụ quá mức, và rõ ràng điều này sẽ góp phần làm tăng cân.

Đường bổ sung bản chất là ½ glucose và ½ fructose. Chúng ta có thể nhận được glucose từ nhiều loại thực phẩm, trong khi đó phần lớn fructose sẽ đến từ đường bổ sung. Chính lượng fructose dư thừa sẽ gây kháng insulin và làm tăng nồng độ insulin trong máu, đồng thời không thúc đẩy cảm giác no tương tự glucose.

Tóm lại, tiêu thụ nhiều đường sẽ góp phần kích thích cơ thể dự trữ năng lượng và gây béo phì.

2.10. Thông tin sai lệch

Hầu hết người trên khắp thế giới hiện nay đang sở hữu những thông tin sai lệch về sức khỏe và dinh dưỡng. Có nhiều lý do cho việc này nhưng phần lớn sẽ phụ thuộc vào việc chúng ta lấy thông tin từ đâu. Ví dụ, nhiều trang web lan truyền thông tin không chính xác hoặc thậm chí sai lệch hoàn toàn về sức khỏe và dinh dưỡng. Một số trang báo thậm chí đơn giản hóa quá mức hoặc khiến người đọc hiểu sai kết quả của các nghiên cứu khoa học.

Một số thông tin khác có thể đơn giản chỉ là đã lỗi thời hoặc dựa trên các lý thuyết chưa được chứng minh đầy đủ. Ngoài ra, thông tin sai lệch còn đến từ các công ty thực phẩm khi một số hình thức quảng cáo không mang lại hiệu quả thực sự, chẳng hạn như thực phẩm chức năng giảm cân.

Nếu bạn đang trong tình trạng thừa cân, béo phì thì cũng cần có kế hoạch giảm cân an toàn, bền vững. Ngày nay, nếu muốn giảm cân hiệu quả, bạn có thể tham khảo liệu pháp tiêu hao năng lượng. Phương pháp này sử dụng vitamin & khoáng chất để thúc đẩy sự chuyển hóa mỡ theo cơ chế tự nhiên, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Trước khi thực hiện, bạn sẽ được đánh giá sức khỏe tổng thể và bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ giảm cân phù hợp với từng người dựa trên kết quả xét nghiệm cơ bản như xét nghiệm máu, chỉ số khối cơ thể (BMI). Trong suốt quá trình thực hiện liệu trình sẽ luôn có bác sĩ theo sát, lên kế hoạch dinh dưỡng và tập luyện phù hợp với thể trạng của từng người.