Xét nghiệm bilirubin có mục đích gì và kết quả thế nào là tốt?

1. Xét nghiệm bilirubin là gì?

Hiện nay, nhiều người thường đặt ra câu hỏi rằng xét nghiệm bilirubin là gì hay bilirubin trong xét nghiệm máu là gì? Xét nghiệm bilirubin là 1 xét nghiệm được thực hiện đo nồng độ bilirubin trong máu. Bilirubin là một sắc tố có màu vàng được tạo ra trong quá trình phá vỡ các tế bào hồng cầu. Nó được gan xử lý và bài tiết ra khỏi cơ thể qua mật.

Xét nghiệm này thường được sử dụng để đánh giá chức năng gan và chẩn đoán hoặc theo dõi các tình trạng ảnh hưởng đến gan hoặc sự phân hủy của các tế bào hồng cầu. Nó thường được chỉ định khi một người có các triệu chứng như vàng da (vàng da và mắt), mệt mỏi, đau bụng hoặc nước tiểu sẫm màu, có thể là dấu hiệu của bệnh gan hoặc các rối loạn khác.

Các chỉ số xét nghiệm bilirubin bao gồm:

• Xét nghiệm bilirubin toàn phần;
• Xét nghiệm bilirubin trực tiếp (bilirubin liên hợp); 
• Xét nghiệm bilirubin gián tiếp (bilirubin không liên hợp). 

Chỉ số xét nghiệm bilirubin cao có thể chỉ ra các tình trạng khác nhau, bao gồm bệnh gan (chẳng hạn như viêm gan hoặc xơ gan), sỏi mật, thiếu máu tán huyết (hồng cầu bị phân hủy quá mức) hoặc tắc nghẽn ống dẫn mật.

Xét nghiệm thường được thực hiện trên mẫu máu lấy từ tĩnh mạch ở cánh tay. Kết quả chỉ số xét nghiệm bilirubin thường được báo cáo là xét nghiệm bilirubin toàn phần và có thể được chia nhỏ thành nồng độ bilirubin trực tiếp và gián tiếp. Điều quan trọng là phải giải thích các kết quả kết hợp với các thông tin lâm sàng khác để xác định nguyên nhân cơ bản của bất kỳ sự bất thường nào. 

2. Chỉ định và ý nghĩa của xét nghiệm bilirubin

Xét nghiệm bilirubin có thể được chỉ định trong nhiều tình huống khác nhau để đánh giá chức năng gan, chẩn đoán một số tình trạng bệnh lý hoặc theo dõi các tình trạng hiện có. Dưới đây là một số chỉ định phổ biến cho xét nghiệm bilirubin:

• Vàng da: Nếu một người có biểu hiện vàng da và mắt, xét nghiệm bilirubin có thể giúp xác định nguyên nhân. Chỉ số xét nghiệm bilirubin tăng cao thường liên quan đến vàng da, cho thấy chức năng gan hoặc sự phân hủy hồng cầu có vấn đề tiềm ẩn.
• Bệnh gan: Xét nghiệm bilirubin toàn phần hay xét nghiệm bilirubin thường được thực hiện để đánh giá chức năng gan toàn diện. Nó giúp phát hiện các bệnh về gan như viêm gan, xơ gan hoặc bệnh gan do rượu. Xét nghiệm bilirubin toàn phần có kết quả tăng cao có thể gợi ý chức năng gan bị suy giảm.

• Rối loạn chức năng mật: Các tình trạng ảnh hưởng đến túi mật hoặc ống mật, chẳng hạn như sỏi mật hoặc tắc nghẽn, có thể khiến chỉ số xét nghiệm bilirubin tăng cao. Xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi các rối loạn này.
• Thiếu máu tán huyết: Xét nghiệm bilirubin còn được sử dụng để đánh giá những người nghi ngờ bị thiếu máu tán huyết, một tình trạng mà các tế bào hồng cầu bị phá hủy sớm. Nồng độ bilirubin tăng lên được quan sát thấy do sự phân hủy quá mức của các tế bào hồng cầu.
• Vàng da sơ sinh: Ở trẻ sơ sinh, xét nghiệm bilirubin thường được thực hiện để đánh giá nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của vàng da, có thể xảy ra do khả năng xử lý bilirubin hạn chế của gan chưa trưởng thành.
• Theo dõi điều trị: Đối với những người mắc bệnh gan hoặc một số tình trạng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa bilirubin, có thể cần xét nghiệm bilirubin thường xuyên để theo dõi hiệu quả điều trị và theo dõi tiến triển của bệnh.

Điều quan trọng cần lưu ý là các chỉ định xét nghiệm bilirubin có thể khác nhau tùy thuộc vào tình huống cụ thể và lập luận của các bác sĩ. Nếu bạn lo lắng về sức khỏe hoặc các triệu chứng cho thấy có vấn đề tiềm ẩn liên quan đến gan hoặc mật, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia để được đánh giá và hướng dẫn thích hợp.

3. Quy trình xét nghiệm Bilirubin

Xét nghiệm bilirubin là 1 xét nghiệm máu đơn giản thường được thực hiện trong phòng thí nghiệm hoặc cơ sở y tế. Dưới đây là tổng quan chung về quy trình thực hiện xét nghiệm bilirubin

• Chuẩn bị: Thường không cần chuẩn bị cụ thể cho xét nghiệm bilirubin. Tuy nhiên, luôn luôn làm theo bất kỳ hướng dẫn nào do bác sĩ của bạn đưa ra. Các bác sĩ cũng sẽ tư vấn và giải thích về lý do hay ý nghĩa của xét nghiệm Bilirubin để bạn hiểu, trước khi đồng ý thực hiện. Họ có thể khuyên bạn nên nhịn ăn trong một khoảng thời gian nhất định trước khi thử nghiệm hoặc cung cấp các hướng dẫn cụ thể khác.
• Lấy mẫu máu: Các nhân viên y tế thường sẽ lấy mẫu máu từ tĩnh mạch trên cánh tay của bạn. Trước tiên, họ sẽ làm sạch khu vực bằng chất cồn khử trùng và sau đó sử dụng kim vô trùng để rút máu vào ống thu thập. Bạn có thể cảm thấy hơi đau và cảm giác châm chích nhẹ khi kim đâm vào.
• Phân tích trong phòng thí nghiệm: Mẫu máu được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích. Trong phòng thí nghiệm, kỹ thuật viên sẽ đo nồng độ bilirubin trong máu của bạn. Họ cũng có thể đo các dấu hiệu chức năng gan khác như như men gan để đánh giá chức năng gan mật được tốt hơn.
• Báo cáo kết quả: Sau khi phân tích xong, kết quả thường được báo cáo cho các bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn. Họ sẽ giải thích kết quả và thảo luận với bạn. Các kết quả có thể được biểu thị bằng xét nghiệm bilirubin toàn phần hoặc được chia nhỏ thành nồng độ bilirubin trực tiếp và gián tiếp. Các bác sĩ của bạn sẽ giải thích ý nghĩa của kết quả trong bối cảnh tình huống cụ thể của bạn.

Cần lưu ý là quy trình chính xác có thể thay đổi đôi chút tùy thuộc vào phòng thí nghiệm và cơ sở chăm sóc sức khỏe nơi tiến hành xét nghiệm. 

4. Kết quả xét nghiệm bilirubin

Kết quả xét nghiệm bilirubin thường cung cấp thông tin về nồng độ bilirubin trong máu. Kết quả thường được báo cáo là nồng độ bilirubin toàn phần, bao gồm cả bilirubin không liên hợp (gián tiếp) và bilirubin liên hợp (trực tiếp). 

4.1. Bilirubin toàn phần

Chỉ số xét nghiệm bilirubin toàn phần bình thường có thể thay đổi một chút tùy thuộc vào phòng thí nghiệm và phương pháp được sử dụng để thử nghiệm. Tuy nhiên, nói chung, các phạm vi sau đây thường được áp dụng:

• Bilirubin toàn phần: 0,3 đến 1,9 mg/dL hoặc 5,1 đến 32,4 μmol/L

Nếu tổng mức bilirubin của bạn nằm trong phạm vi này, nó thường được coi là bình thường. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là các giá trị này có thể khác nhau giữa các phòng thí nghiệm khác nhau và còn tùy thuộc vào bối cảnh sức khỏe tổng thể của bạn.

Nồng độ bilirubin tăng cao có thể chỉ ra các tình trạng khác nhau, chẳng hạn như bệnh gan (ví dụ: viêm gan, xơ gan), các vấn đề về túi mật (ví dụ: sỏi mật, viêm túi mật) hoặc các tình trạng khác ảnh hưởng đến quá trình phân hủy hoặc bài tiết bình thường của bilirubin. Nồng độ bilirubin thấp ít phổ biến hơn nhưng có thể xảy ra trong một số tình trạng nhất định, chẳng hạn như thiếu máu nặng hoặc một số rối loạn di truyền.

4.2. Bilirubin trực tiếp (liên hợp)

Xét nghiệm bilirubin trực tiếp đo cụ thể mức độ bilirubin liên hợp (trực tiếp) trong máu. Bilirubin liên hợp là một dạng bilirubin đã được gan xử lý và sẵn sàng để bài tiết vào mật.

Mức độ bilirubin trực tiếp bình thường có thể khác nhau tùy thuộc vào phòng thí nghiệm và phương pháp cụ thể được sử dụng để thử nghiệm. Tuy nhiên, nói chung, phạm vi sau đây được coi là điển hình:

• Bilirubin trực tiếp: 0,0 đến 0,3 mg/dL hoặc 0 đến 5,1 μmol/L

Nếu mức độ bilirubin trực tiếp của bạn nằm trong phạm vi này, nó thường được coi là bình thường. Nồng độ bilirubin trực tiếp tăng cao có thể chỉ ra một số rối loạn tại gan hoặc ống mật. Một số nguyên nhân có thể làm tăng nồng độ bilirubin trực tiếp bao gồm vàng da tắc nghẽn (do tắc nghẽn trong ống dẫn mật), viêm gan, ứ mật hoặc các bệnh về gan như xơ gan. Việc giải thích cụ thể các kết quả sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm các triệu chứng, tiền sử bệnh và kết quả của các xét nghiệm chức năng gan khác.

4.3. Bilirubin gián tiếp (liên hợp)

Xét nghiệm bilirubin gián tiếp đo nồng độ bilirubin không liên hợp (gián tiếp) trong máu. Bilirubin không liên hợp là một dạng bilirubin chưa được gan xử lý. Tương tự như các xét nghiệm bilirubin khác, phạm vi bình thường đối với nồng độ bilirubin gián tiếp có thể thay đổi một chút tùy thuộc vào phòng thí nghiệm và phương pháp cụ thể được sử dụng để xét nghiệm. Tuy nhiên, nói chung, phạm vi sau đây được coi là điển hình: 

• Bilirubin gián tiếp: 0,2 đến 0,8 mg/dL hoặc 3,4 đến 13,7 μmol/L

Nếu mức độ bilirubin gián tiếp của bạn nằm trong phạm vi này, nó thường được coi là bình thường. Nồng độ bilirubin gián tiếp tăng cao có thể xảy ra do tăng sản xuất bilirubin (ví dụ: phá vỡ quá nhiều tế bào hồng cầu) hoặc suy giảm chức năng gan ảnh hưởng đến quá trình liên hợp của bilirubin. Các tình trạng như thiếu máu tán huyết, hội chứng Gilbert (một tình trạng di truyền lành tính ảnh hưởng đến quá trình xử lý bilirubin) hoặc một số bệnh gan có thể dẫn đến nồng độ bilirubin gián tiếp tăng cao hơn.

Tóm lại, xét nghiệm bilirubin thường được sử dụng để đánh giá chức năng và các bệnh lý tại gan mật. Nó là một trong những xét nghiệm sinh hóa quan trọng và luôn được sử dụng trong khám chữa bệnh. Nếu bạn đang có những dấu hiệu hay bệnh lý liên quan đến gan mật, hoặc thậm chí chỉ là việc khám sức khỏe định kỳ, hãy liên hệ với các bác sĩ để được tư vấn cũng như hướng dẫn thực hiện xét nghiệm này.

Nguồn: healthline.com,mountsinai.org, webmd.com, medlineplus.gov, my.clevelandclinic.org, mayoclinic.org.