Chụp X Quang nhiều lần có hại không?

1. Chụp X - quang là gì?

X - quang, còn được gọi là chụp X - quang, là một kỹ thuật hình ảnh y tế được sử dụng rộng rãi cho phép các bác sĩ quan sát được các cấu trúc bên trong cơ thể con người. Nó dựa trên nguyên tắc các mô khác nhau hấp thụ tia X ở các mức độ khác nhau, tạo ra các bóng có thể chụp được trên một loại phim đặc biệt hoặc máy dò kỹ thuật số.

Máy X - quang tạo ra một chùm bức xạ tia X có kiểm soát hướng tới vùng cần quan tâm trên cơ thể. Các cấu trúc đặc, chẳng hạn như xương, hấp thụ nhiều tia X hơn và xuất hiện màu trắng hoặc xám nhạt trên hình ảnh X - quang, trong khi các mô ít đặc hơn, chẳng hạn như cơ và các cơ quan, cho phép nhiều tia X đi qua hơn và cho ra màu sắc tối hơn (đen).

Chụp X - quang thường được dùng để:

• Kiểm tra xương và phát hiện gãy xương, trật khớp hoặc bất thường về xương.
• Xác định các tình trạng ảnh hưởng đến phổi, chẳng hạn như viêm phổi, ung thư phổi hoặc bệnh lao.
• Phát hiện các vấn đề nha khoa và đánh giá sâu răng hoặc sự hiện diện của răng bị ảnh hưởng.
• Xác định vị trí các vật thể lạ trong cơ thể.
• Chẩn đoán các vấn đề về khớp, chẳng hạn như viêm khớp.
• Đánh giá ngực, bụng và các vùng cơ thể khác để tìm các tình trạng y tế khác nhau.

Chụp X - quang là một công cụ có giá trị trong y học do khả năng cung cấp hình ảnh nhanh chóng và chi phí tương đối thấp. Tuy nhiên, vì tia X liên quan đến bức xạ ion hóa, có khả năng gây hại ở liều lượng cao nên việc sử dụng chúng được quy định cẩn thận và việc tiếp xúc với bức xạ được giảm thiểu càng nhiều càng tốt. Ví dụ, phụ nữ mang thai và trẻ em nhạy cảm hơn với bức xạ và có thể được cân nhắc đặc biệt khi thực hiện các thủ thuật chụp X - quang.

Trong những năm gần đây, những tiến bộ trong hình ảnh y tế đã dẫn đến sự phát triển của các phương thức khác như chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) và siêu âm, cung cấp thêm thông tin và giảm nhu cầu chụp X-quang trong một số trường hợp nhất định. Việc lựa chọn phương thức hình ảnh phụ thuộc vào câu hỏi lâm sàng cụ thể và nhu cầu của từng bệnh nhân.

2. Chụp X - quang nhiều lần có hại không?

Với những lợi ích về chẩn đoán cũng như chi phí thấp, X - quang được sử dụng khá rộng rãi tại các bệnh viện. Tuy nhiên, nhiều người cũng thắc mắc rằng chụp X - quang nhiều lần có hại không? 

Tia X có thể gây hại khi sử dụng không đúng cách hoặc khi các cá nhân tiếp xúc với liều lượng bức xạ cao, điều đó đồng nghĩa với việc chụp X - quang nhiều lần rất có hại cho sức khỏe. Tia X thuộc loại bức xạ ion hóa, có nghĩa là chúng có đủ năng lượng để loại bỏ các electron liên kết chặt chẽ khỏi nguyên tử, dẫn đến ion hóa các mô mà chúng đi qua. Quá trình ion hóa này có khả năng làm hỏng DNA của tế bào và làm tăng nguy cơ phát triển ung thư cũng như các vấn đề sức khỏe khác.

Mức độ rủi ro từ tia X phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Liều lượng bức xạ: Lượng bức xạ nhận được trong quá trình chụp X - quang ảnh hưởng đến khả năng gây hại. Nói chung, liều bức xạ từ một lần chụp X - quang được coi là thấp và rủi ro là tối thiểu. Tuy nhiên, việc tiếp xúc nhiều lần với tia X (chụp X - quang nhiều lần) theo thời gian có thể dẫn đến phơi nhiễm phóng xạ tích lũy, điều này có thể làm tăng nguy cơ. Đây là câu trả lời phù hợp cho câu hỏi chụp X - quang nhiều có hại không?
• Tuổi tác: Trẻ em và thai nhi nhạy cảm hơn với bức xạ vì các tế bào của chúng đang phân chia và phát triển nhanh chóng. Phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong ba tháng đầu, thường được khuyên tránh chụp X - quang,  để giảm thiểu rủi ro tiềm ẩn cho thai nhi đang phát triển.
• Bộ phận cơ thể bị phơi nhiễm: Một số cơ quan và mô nhạy cảm với bức xạ hơn những cơ quan khác. Ví dụ, các cơ quan sinh sản và tuyến giáp được coi là nhạy cảm hơn với bức xạ.
• Các biện pháp an toàn và sử dụng đúng cách: Nguy cơ gây hại có thể được giảm thiểu thông qua việc sử dụng tia X thích hợp và tuân thủ các hướng dẫn và giao thức an toàn.

Điều cần thiết là phải nhận thức được các tác dụng phụ có thể xảy ra, đặc biệt là khi kiểm tra X - quang nhiều lần hoặc lặp đi lặp lại. Các tác dụng phụ tiềm ẩn của tia X có thể bao gồm:

• Phơi nhiễm phóng xạ: Ở liều lượng cao hơn, bức xạ ion hóa từ tia X có thể làm hỏng tế bào và DNA, có khả năng làm tăng nguy cơ phát triển ung thư hoặc các vấn đề sức khỏe khác. 
• Thay đổi da: Trong một số ít trường hợp, việc tiếp xúc với liều lượng bức xạ cao hoặc việc chụp X - quang nhiều lần có thể gây đỏ da, ngứa hoặc trong trường hợp nghiêm trọng, bỏng do bức xạ. Những tác dụng phụ này phổ biến hơn trong xạ trị, sử dụng liều cao hơn nhiều so với chụp X - quang chẩn đoán.
• Đục thủy tinh thể: Tiếp xúc kéo dài với liều lượng phóng xạ cao, chẳng hạn như trong một số môi trường nghề nghiệp hoặc xạ trị, có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể ở mắt.
• Nguy cơ tiềm ẩn đối với thai nhi đang phát triển: Phụ nữ mang thai thường được khuyên tránh chụp X-quang không cần thiết, đặc biệt là trong ba tháng đầu, vì theo lý thuyết có nguy cơ gây hại cho em bé đang phát triển.
• Phản ứng dị ứng với thuốc cản quang: Trong một số cách chụp X - quang, chẳng hạn như chụp động mạch, chụp đường tiêu hóa, thuốc cản quang có thể được sử dụng để tăng cường khả năng hiển thị của các mạch máu hoặc một số cơ quan. Trong một số ít trường hợp, các cá nhân có thể bị dị ứng với thuốc cản quang.
• Ảnh hưởng tâm lý: Một số bệnh nhân có thể cảm thấy lo lắng hoặc căng thẳng liên quan đến chụp X - quang, đặc biệt nếu họ lo lắng về việc tiếp xúc với bức xạ hoặc các tình trạng bệnh lý khác.

Các bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh cần tuân theo các quy trình nghiêm ngặt và các biện pháp an toàn để tối ưu hóa việc sử dụng tia X, giữ liều bức xạ ở mức thấp nhất có thể đạt được một cách hợp lý trong khi vẫn thu được thông tin chẩn đoán cần thiết. Họ xem xét các yếu tố như tiền sử bệnh, triệu chứng của bệnh nhân và các tùy chọn hình ảnh có sẵn khác khi quyết định nhu cầu thực hiện các thủ thuật chụp X - quang.

Bệnh nhân nên trao đổi cởi mở với các bác sĩ của họ về tiền sử bệnh, các quy trình chẩn đoán hình ảnh trước đó và bất kỳ mối lo ngại nào mà họ có thể có về việc phơi nhiễm tia X. Nếu bạn có thắc mắc hoặc không chắc chắn về việc chụp X - quang, hãy thảo luận với bác sĩ của bạn, họ có thể cung cấp cho bạn thông tin và giải quyết các mối quan tâm cụ thể của bạn.

3. Chụp X - quang sau bao lâu thì nên có thai để đảm bảo an toàn?

Với sự ảnh hưởng tiêu cực lên các tế bào, đặc biệt là thai nhi, mà X - quang bị chống chỉ định ở phụ nữ mang thai. Do vậy nhiều người thắc mắc rằng, chụp X - quang sau bao lâu thì nên có thai hay chụp X - quang sau bao lâu thì mới có thai được?

Nếu bạn đã chụp X - quang để chẩn đoán bệnh và lo ngại về tác động tiềm ẩn của nó đối với thai kỳ, thì điều quan trọng cần biết là nguy cơ gây hại từ một lần chụp X  - quang duy nhất trong thai kỳ thường được coi là rất thấp. Tuy nhiên, để thận trọng hơn cần có các hướng dẫn và khuyến nghị cụ thể về khoảng thời gian giữa những lần chụp X - quang và thụ thai để đảm bảo an toàn.

Đối với chụp X - quang chẩn đoán không liên quan đến bụng hoặc xương chậu, tổ chức American College of Obstetricians and Gynecologists - ACOG, một tổ chức Sản phụ khoa uy tín trên thế giới, đã tuyên bố rằng không cần trì hoãn việc thụ thai hoặc “thả bầu” sau khi chụp X-quang. Một lượng nhỏ bức xạ được sử dụng trong chụp X - quang thường không gây hại cho thai nhi đang phát triển. Tuy nhiên, nếu chụp X - quang liên quan đến vùng bụng hoặc xương chậu và bạn đang có kế hoạch thụ thai, thông thường nên đợi ít nhất 1 đến 3 chu kỳ kinh nguyệt (khoảng 1 - 3 tháng) trước khi thử mang thai. Điều này là để đảm bảo rằng bất kỳ ảnh hưởng tiềm ẩn nào của tia X đối với cơ quan sinh sản đã giảm đi trước khi thụ thai.

Nếu bạn nghi ngờ rằng mình có thể mang thai hoặc có thai ngay sau khi chụp X - quang, điều cần thiết là phải thông báo cho các bác sĩ sản phụ khoa của bạn càng sớm càng tốt. Họ có thể đánh giá tình hình cụ thể, thảo luận về mọi rủi ro tiềm ẩn và thực hiện các biện pháp thích hợp để đảm bảo sức khỏe và sự an toàn của cả bạn và em bé. Các biện pháp tầm soát thai kỳ sẽ được thực hiện trong suốt thời gian mang thai để kịp thời phát hiện những bất thường của thai và tư vấn điều trị khi cần thiết.

Như đã nêu ở trên, bạn cần trao đổi cởi mở với các bác sĩ chuyên khoa về các vấn đề sức khỏe và tiền sử bệnh của mình, đặc biệt nếu bạn đang có kế hoạch thụ thai hoặc nếu bạn nghi ngờ mình có thể mang thai. Họ có thể cung cấp lời khuyên và hướng dẫn được cá nhân hóa dựa trên hoàn cảnh cá nhân của bạn.

Cần lưu ý rằng, X - quang có vai trò quan trọng trong chẩn đoán và điều trị y tế. Khi được sử dụng một cách thận trọng và cho các chỉ định thích hợp, lợi ích của X - quang thường lớn hơn các rủi ro tiềm ẩn. Hình ảnh X-quang cung cấp thông tin có giá trị để chẩn đoán và theo dõi các tình trạng y tế khác nhau, và nó thường là công cụ hướng dẫn các quyết định điều trị.

Nguồn: cancer.org, radiology.ucsf.edu, fda.gov.