Xét nghiệm dị ứng là gì? Chỉ định và phân loại

1. Xét nghiệm dị ứng là gì?

Dị ứng là phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể đối với các chất thường vô hại. Những chất này, được gọi là chất gây dị ứng, có thể kích hoạt phản ứng của hệ thống miễn dịch ở một số người, dẫn đến các triệu chứng và sự khó chịu khác nhau. Các chất gây dị ứng phổ biến bao gồm phấn hoa, mạt bụi, lông vật nuôi, một số loại thực phẩm (ví dụ: quả hạch, động vật có vỏ, trứng), vết đốt của côn trùng, thuốc và các hóa chất khác nhau.

Khi một chất gây dị ứng tiếp xúc với cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ coi đó là mối đe dọa và tạo ra phản ứng miễn dịch. Ở những người bị dị ứng, hệ thống miễn dịch phản ứng thái quá với các chất này, giải phóng các hóa chất như histamine, gây viêm và dẫn đến các triệu chứng dị ứng đặc trưng. Phản ứng dị ứng có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau, từ nhẹ đến nặng và có thể ảnh hưởng đến các cơ quan và hệ thống khác nhau trong cơ thể.

Xét nghiệm dị ứng là một quy trình chẩn đoán được sử dụng để xác định các chất gây dị ứng cụ thể gây ra phản ứng dị ứng ở một cá nhân. Đây là một quy trình chẩn đoán được tiến hành để xác định các chất gây dị ứng cụ thể gây ra phản ứng dị ứng ở một cá nhân. Thử nghiệm nhằm xác định các chất mà hệ thống miễn dịch của một người phản ứng thái quá, dẫn đến việc sản xuất các kháng thể, chẳng hạn như globulin miễn dịch E (IgE) và giải phóng các hóa chất như histamine.

2. Các loại xét nghiệm dị ứng

Có một số loại xét nghiệm dị ứng và việc lựa chọn xét nghiệm phụ thuộc vào chất gây dị ứng nghi ngờ và tiền sử bệnh của bệnh nhân. Các loại xét nghiệm dị ứng phổ biến bao gồm:

• Thử nghiệm chích da: Đây là một trong những thử nghiệm dị ứng phổ biến và đơn giản nhất. Trong quá trình thử nghiệm, một lượng nhỏ chiết xuất chất gây dị ứng được tiêm trên da, thường là trên cánh tay hoặc lưng. Nếu người đó bị dị ứng với chất gây dị ứng cụ thể đó, một vết sưng nhỏ nổi lên xung quanh có màu đỏ (sẩn da) sẽ xuất hiện tại vị trí đó trong vòng 15 - 20 phút. 
• Xét nghiệm trong da: Xét nghiệm dị ứng này liên quan đến việc tiêm một lượng nhỏ chiết xuất chất gây dị ứng ngay trong da để xem nó có gây ra phản ứng hay không. Nó nhạy cảm hơn xét nghiệm chích da nhưng thường được dành riêng cho các tình huống cụ thể mà kết quả xét nghiệm chích da không thuyết phục.
• Xét nghiệm máu dị ứng (Xét nghiệm IgE cụ thể): Xét nghiệm máu dị ứng liên quan đến việc lấy mẫu máu và kiểm tra sự hiện diện của các kháng thể immunoglobulin E (IgE) cụ thể, được tạo ra để đáp ứng với các chất gây dị ứng. Xét nghiệm có thể đo mức kháng thể IgE đối với các chất gây dị ứng khác nhau, giúp xác định các tác nhân cụ thể.
• Patch Test: Xét nghiệm này được xem là một xét nghiệm dị nguyên dị ứng, sử dụng để xác định viêm da tiếp xúc dị ứng, một loại phản ứng dị ứng chậm xảy ra khi da tiếp xúc với một dị nguyên bất kỳ. Một lượng nhỏ chất gây dị ứng phổ biến được bôi lên miếng dán, sau đó dán lên da (thường là ở lưng). Các miếng dán được giữ nguyên trong 48 giờ và da được kiểm tra phản ứng sau khi gỡ bỏ. Xét nghiệm dị nguyên dị ứng ứng này khá dễ thực hiện, tuy nhiên chưa được phổ biến vì thời gian chờ kết quả khá lâu.
• Chế độ ăn kiêng “loại bỏ”: Trong trường hợp nghi ngờ dị ứng thực phẩm, chế độ ăn kiêng loại bỏ có thể được áp dụng. Bệnh nhân loại bỏ một số loại thực phẩm khỏi chế độ ăn uống của họ trong một thời gian và sau đó theo dõi các phản ứng dị ứng.
• Thử nghiệm ăn thử thực phẩm: Đây là một thử nghiệm có kiểm soát trong đó bệnh nhân tiêu thụ một lượng ngày càng nhiều chất nghi ngờ gây dị ứng dưới sự giám sát y tế để xác định xem nó có gây ra phản ứng dị ứng hay không.
• Chẩn đoán xác định thành phần dị ứng (CRD): Xét nghiệm máu dị ứng này tiên tiến hơn và có thể xác định các thành phần hoặc cấu tạo cụ thể của chất gây dị ứng mà một người bị dị ứng, cung cấp thông tin chi tiết hơn về tác nhân gây dị ứng. Đây cũng được xem là một xét nghiệm dị nguyên dị ứng.

Kết quả xét nghiệm dị ứng giúp các chuyên gia chăm sóc sức khỏe xác định hướng hành động thích hợp, bao gồm các chiến lược tránh chất gây dị ứng, thuốc men và kế hoạch quản lý dị ứng được cá nhân hóa. Xét nghiệm dị ứng hay xét nghiệm dị nguyên dị ứng rất quan trọng đối với những người có tiền sử phản ứng dị ứng, vì nó cho phép họ hiểu tác nhân gây ra và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết để giảm thiểu phơi nhiễm và ngăn ngừa các đợt dị ứng trong tương lai.

3. Chỉ định xét nghiệm dị ứng?

Xét nghiệm dị ứng được chỉ định khi 1 người nghi ngờ có phản ứng dị ứng với các chất hoặc chất gây dị ứng cụ thể. Thử nghiệm giúp xác định các tác nhân gây ra phản ứng dị ứng, cho phép các chuyên gia chăm sóc sức khỏe phát triển các chiến lược và khuyến nghị quản lý phù hợp để giảm thiểu phơi nhiễm và ngăn ngừa các đợt dị ứng trong tương lai. Một số chỉ định phổ biến cho xét nghiệm dị ứng bao gồm:

• Triệu chứng dị ứng: Khi một người gặp phải các triệu chứng dị ứng tái phát hoặc dai dẳng, chẳng hạn như hắt hơi, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, ngứa hoặc chảy nước mắt, nổi mẩn da, nổi mề đay, thở khò khè, ho hoặc khó thở, có thể nên tiến hành xét nghiệm máu dị ứng và xét nghiệm dị nguyên dị ứng để xác định các chất gây dị ứng cụ thể gây ra các triệu chứng.

• Viêm mũi dị ứng: Nếu một người có các triệu chứng như hắt hơi, nghẹt mũi và ngứa, chảy nước mắt, đặc biệt là trong các mùa cụ thể hoặc tiếp xúc với một số môi trường nhất định, xét nghiệm dị ứng có thể giúp xác định các chất gây dị ứng gây ra các triệu chứng này.
• Hen suyễn: Xét nghiệm máu dị ứng có thể được chỉ định ở những người mắc bệnh hen suyễn, đặc biệt nếu các triệu chứng hen suyễn bị kích hoạt hoặc trầm trọng hơn bởi các chất gây dị ứng.
• Nghi ngờ dị ứng thực phẩm: Nếu một người gặp phản ứng bất thường sau khi ăn một số loại thực phẩm, chẳng hạn như phát ban, sưng tấy, các triệu chứng tiêu hóa hoặc sốc phản vệ, xét nghiệm dị ứng có thể giúp xác định các chất gây dị ứng thực phẩm cụ thể.
• Dị ứng da hoặc chàm: Khi một người có tiền sử dị ứng da, chàm hoặc viêm da tiếp xúc, xét nghiệm dị ứng có thể hữu ích trong việc xác định các chất gây dị ứng gây ra các phản ứng da này.
• Dị ứng do côn trùng đốt: Nếu một cá nhân đã trải qua các phản ứng dị ứng nghiêm trọng với vết đốt của côn trùng, chẳng hạn như ong, ong bắp cày hoặc kiến lửa, xét nghiệm máu dị ứng hay xét nghiệm dị nguyên dị ứng có thể giúp xác định chất gây dị ứng nọc độc của côn trùng.
• Dị ứng thuốc: Xét nghiệm dị ứng có thể hữu ích trong trường hợp nghi ngờ dị ứng thuốc, đặc biệt khi một người đã từng bị dị ứng với thuốc.
• Dị ứng nghề nghiệp: Những người nghi ngờ bị dị ứng liên quan đến công việc, chẳng hạn như hen suyễn nghề nghiệp hoặc viêm da tiếp xúc, có thể được hưởng lợi từ xét nghiệm dị ứng để xác định các chất gây dị ứng tại nơi làm việc.

Điều quan trọng cần lưu ý là xét nghiệm dị ứng nên được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa có trình độ, chẳng hạn như bác sĩ dị ứng hoặc nhà miễn dịch học, những người có thể diễn giải kết quả xét nghiệm một cách chính xác và đưa ra hướng dẫn phù hợp dựa trên tiền sử bệnh và triệu chứng của từng cá nhân. 

Xét nghiệm dị ứng được chỉ định một cách thích hợp có thể giúp hiểu rõ hơn về các yếu tố kích hoạt phản ứng quá mẫn. Từ đó, đưa đến các chiến lược quản lý và phòng tránh hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị dị ứng.

Nguồn: my.clevelandclinic.org, betterhealth.vic.gov.au, mountsinai.org, healthline.com.