Clonorchis hay sán lá gan nhỏ là một loại ký sinh trùng sán lá gan mà con người có thể mắc phải khi ăn cá sống hoặc chưa nấu chín từ những khu vực có ký sinh trùng. Được tìm thấy trên khắp các vùng của Châu Á, Clonorchis còn được gọi là sán lá gan Trung Quốc hoặc phương Đông.
Sán lá gan nhiễm vào gan, túi mật và ống mật ở người. Mặc dù hầu hết những người nhiễm bệnh không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào, nhưng nhiễm trùng kéo dài có thể dẫn đến các triệu chứng và bệnh tật nghiêm trọng. Nếu không được điều trị, nhiễm trùng có thể tồn tại tới 25–30 năm. Có hai loại sán lá gan gây bệnh chủ yếu hiện nay là sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn.
Sán lá gan nhỏ là một loài ký sinh trùng có hình dạng rất giống một chiếc lá, với đặc điểm là mỏng và dẹt, có màu đỏ nhạt. Sán lá gan nhỏ trưởng thành có chiều dài 10 – 12 mm, chiều rộng 3 – 5 mm. Sán lá gan nhỏ có hai mồm hút, một mồm hút nằm ở phía trước, mồm này thông với đường tiêu hóa và có đường kính 600 micromet (μm). Phần mồm hút phía sau là mồm hút bùn, có đường kính 500 micromet (μm). Ống tiêu hóa của sán lá gan nhỏ chạy dọc hai bên thân sán và có dạng ống tắc vì chúng không nối thông với nhau. Khi còn sống, sán lá gan nhỏ có cấu tạo trong suốt thấy rõ các bộ phận bên trong, phần đầu có giác miệng. Trứng sán lá gan nhỏ có kích thước khoảng 30 micromet, màu vàng nâu và nắp nhỏ ở một cực. Loại sán lá gan nhỏ gây bệnh phổ biến ở Việt Nam có tên gọi là Clonorchis sinensis.
Chu kỳ sống của sán lá gan nhỏ khá phức tạp, cụ thể là nếu muốn hoàn thành chu kỳ phát triển, sán lá gan nhỏ phải qua nhiều vật chủ trung gian khác nhau. Có 3 vật chủ chính của sán lá gan nhỏ là ốc, cá và người.
Người nhiễm bệnh sán lá gan nhỏ thường là những người ăn cá chưa nấu chín, ăn gỏi cá hoặc sống ở trong vùng có thói quen ăn gỏi cá, có ấu trùng sán lá gan ở trong. Người hoặc động vật ăn phải cá có ấu trùng nang sán chưa được nấu chín thì ấu trùng này vào dạ dày, sau đó đi xuống tá tràng rồi ngược theo đường mật và chạy lên gan. Tại gan, sán lá gan nhỏ bắt đầu phát triển thành sán lá gan trưởng thành ký sinh và gây bệnh chủ yếu ở đường mật.
Thời gian từ khi ăn phải ấu trùng nang sán lá gan trong cá đến khi thành sán trưởng thành mất trung bình khoảng 26 ngày. Trứng của sán lá gan nhỏ sẽ theo phân người đào thải vào môi trường bên ngoài. Khi gặp môi trường nước, trứng sán lá gan nhỏ nở thành các ấu trùng lông và ký sinh ở ốc. Các ấu trùng lông sau đó phát triển thành ấu trùng có đuôi, chúng rời khỏi ốc và đến ký sinh ở những loài cá.
Người và động vật khác ăn phải cá có chứa ấu trùng sán lá chưa được chế biến kỹ, trở thành vật chủ mới và nhiễm bệnh, trong đó con người thường là vật chủ chính. Chu kỳ phát triển của sán lá gan lại tiếp tục phát triển lặp lại theo một chu kỳ khép kín.
Sán lá gan nhỏ là ký sinh trùng gây bệnh ở người, chúng xâm nhập qua đường tiêu hóa và đi đến nhiều cơ quan khác nhau với số lượng có thể lên đến hàng ngàn con. Triệu chứng lâm sàng gây ra bởi sán lá gan nhỏ phụ thuộc vào mức độ nhiễm và phản ứng của vật chủ.
Trong trường hợp nhiễm ít, tình trạng nhiễm sán lá gan nhỏ đôi khi không có triệu chứng gì đặc biệt. Với những trường hợp nhiễm trên 100 con sán lá gan nhỏ, triệu chứng bắt đầu sẽ xuất hiện qua các giai đoạn dưới đây:
Biến chứng nặng nề nhất mà những người nhiễm sán lá gan nhỏ phải đối mặt đó là ung thư đường mật và xơ gan.
Chỉ định xét nghiệm sán lá gan nhỏ thường là đối với những người có yếu tố nguy cơ như thường xuyên ăn gỏi cá sống hoặc các loại động vật thủy sinh mà chưa được qua chế biến kỹ. Các chỉ số xét nghiệm sán lá gan nhỏ còn được bác sĩ chỉ định cho những trường hợp nghi ngờ hoặc đang có những triệu chứng gợi ý của việc nhiễm sán lá gan nhỏ. Các phương tiện xét nghiệm sán lá gan nhỏ bao gồm:
Để phòng bệnh sán lá gan nhỏ, bạn có thể thực hiện các biện pháp dưới đây:
Sán lá gan nhỏ là một loại ký sinh trùng gây bệnh cho người phổ biến tại Việt Nam, do vậy, việc dự phòng bệnh cần phải luôn được đề cao. Hãy thường xuyên đi khám sức khỏe cho bản thân và người thân trong gia đình, để được bác sĩ thăm khám, chỉ định các xét nghiệm sán lá gan nhỏ, từ đó đưa ra các biện pháp điều trị sán lá gan nhỏ kịp thời.
162
Bài viết hữu ích?
Bài viết hữu ích?
162
Bài viết hữu ích?