Chỉ định và vai trò của siêu âm mạch máu não

1. Siêu âm Doppler mạch máu ở não là gì?

Siêu âm Doppler mạch máu não là cận lâm sàng không đau khi sử dụng sóng âm để kiểm tra lưu lượng máu trong não. Bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện cận lâm sàng này để chẩn đoán những bệnh lý ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến và tại não bộ. Siêu âm doppler mạch máu ở não còn được sử dụng để theo dõi kết quả một số kỹ thuật điều trị, chẳng hạn như phá hủy huyết khối trong động mạch não.

Trong siêu âm mạch máu não, sóng âm được gửi qua cấu trúc nhu mô trong hộp sọ của bệnh nhân. Những sóng âm này sẽ phản xạ các tế bào máu di chuyển trong mạch máu, qua đó cho phép bác sĩ chẩn đoán hình ảnh hoặc bác sĩ thần kinh đánh giá tốc độ và hướng của chúng. Các sóng âm sẽ được máy tính ghi lại và hiển thị trên màn hình.

2. Siêu âm Doppler mạch máu não chẩn đoán những bệnh gì?

Siêu âm Doppler mạch máu ở não được sử dụng để chẩn đoán hoặc theo dõi một loạt các bệnh lý ảnh hưởng đến lưu lượng máu lên não và tại não, bao gồm:

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ cấp tính: Bệnh lý này xảy ra khi cục huyết khối hình thành trong lòng mạch máu và làm cắt đứt dòng máu giàu oxy đến não;
• Co thắt mạch: Mạch máu bị thu hẹp một phần do co thắt và được xem là một phản ứng của tình trạng chảy máu não do xuất huyết dưới nhện hay vỡ túi phình động mạch não;
• Hẹp động mạch não: Tình trạng hẹp hoặc tắc nghẽn một phần của động mạch, phổ biến nhất là do xơ vữa động mạch;
• Thuyên tắc vi mô não: Do những cục huyết khối nhỏ di chuyển trong dòng tuần hoàn và gây ra cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (đột quỵ mức độ nhẹ);
• Đánh giá nguy cơ đột quỵ ở người trưởng thành và trẻ em bị thiếu máu hồng cầu hình liềm: Hình dạng thay đổi của các tế bào máu trong bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm có thể dẫn đến hình thành cục máu đông và gây tắc nghẽn mạch máu, qua đó làm tăng nguy cơ đột quỵ;
• Phát hiện lỗ bầu dục/ shunt từ phải sang trái: Với chỉ định này, một dung dịch sẽ được tiêm vào tĩnh mạch ở cẳng tay. Sự hiện diện của bong bóng trong các động mạch não cho thấy máu đang chảy sai hướng do tồn tại một lỗ hổng trên vách ngăn 2 tâm nhĩ (được gọi là lỗ bầu dục). Đây là nguyên nhân gây đột quỵ ở trẻ em;
• Xác nhận chết não.

3. Quá trình siêu âm Doppler mạch máu não diễn ra thế nào?

Quy trình siêu âm mạch máu não không yêu cầu bệnh nhân có bất kỳ chuẩn bị đặc biệt nào, đồng thời không gây đau và hoàn toàn vô hại do sóng âm tạo ra hình ảnh bên trong não. Quá trình siêu âm doppler mạch máu não mất khoảng từ 30 đến 60 phút.

Sau khi thoa một lượng nhỏ gel, một thiết bị nhỏ (gọi là đầu dò) sẽ được đặt ở các vị trí như sau cổ, bên dưới hàm, trước tai hoặc trên mí mắt của bệnh nhân để đánh giá lưu lượng máu. Gel siêu âm sẽ không gây hại cho da hay làm vấy bẩn quần áo của bệnh nhân. Mặc dù không gây đau, nhưng bệnh nhân có thể cảm thấy hơi áp lực nhẹ khi đầu dò ấn vào da. Trong quá trình siêu âm doppler mạch máu não, bệnh nhân đôi khi sẽ nghe thấy âm thanh "vù vù" nhưng điều này là hoàn toàn bình thường.

Bệnh nhân cần giữ yên vùng đầu và tránh nói chuyện trong khi siêu âm doppler mạch máu não. Tùy theo mục đích, bác sĩ siêu âm có thể đặt một khung cố định để giữ đầu dò kéo dài nhằm theo dõi lưu lượng máu liên tục trong 10-30 phút.

Nếu xét nghiệm là để đánh giá lỗ bầu dục, một dung dịch nước muối vô trùng chứa đầy bong bóng nhỏ sẽ được tiêm vào tĩnh mạch cánh tay trước khi siêu âm.

4. Đọc kết quả siêu âm mạch máu não

Sau khi siêu âm, một bác sĩ chuyên khoa thần kinh mạch máu được đào tạo đặc biệt về việc đánh giá và quản lý các bất thường mạch máu não sẽ xem xét kết quả và xác định lưu lượng tuần hoàn não, cũng như xác định mức độ mở, hẹp hoặc tắc nghẽn của động mạch não.

Nếu bác sĩ đánh giá kết quả siêu âm doppler mạch máu não bình thường, đồng nghĩa là bạn không có vấn đề gì với lưu lượng máu và mạch não trong não. Tùy thuộc vào lý do kiểm tra, bệnh nhân có thể được yêu cầu quay lại để kiểm tra và theo dõi.

Nếu bác sĩ đánh giá kết quả siêu âm doppler mạch máu ở não là bất thường, đồng nghĩa là có một số vấn đề ảnh hưởng đến lưu lượng máu và mạch não trong não, bao gồm hẹp và tắc nghẽn, do đó bệnh nhân có thể có nguy cơ đột quỵ cao hơn.

Tùy thuộc vào kết quả siêu âm doppler mạch máu não và cường độ hẹp hoặc tắc nghẽn, bác sĩ có thể đề nghị một số giải pháp như:

• Thuốc điều trị;
• Thuốc ngăn ngừa/làm chậm quá trình tắc hẹp mạch máu;
• Thay đổi lối sống;
• Chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục để ngăn ngừa xơ cứng động mạch và tích tụ mảng xơ vữa;
• Thực hiện một số cận lâm sàng bổ sung như chụp cắt lớp vi tính mạch máu, cộng hưởng từ mạch máu hay chụp mạch não;
• Phẫu thuật mạch máu não;
• Yêu cầu siêu âm doppler mạch máu não theo dõi lặp lại trong tương lai.

Bài viết trên đây đã giải đáp cho người bệnh hiểu hơn về chỉ định và vai trò của siêu âm mạch máu não. Trên lâm sàng, siêu âm là kỹ thuật thường quy không chỉ riêng chẩn đoán bệnh thần kinh mà còn nhiều căn bệnh khác. Đây được xem là mảnh ghép không thể thiếu trong bất kỳ cơ sở y tế nào. Nhờ có siêu âm, bác sĩ có căn cứ sàng lọc bệnh lý tốt hơn, từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác và cân nhắc phác đồ điều trị phù hợp nhất cho bệnh nhân.

Nguồn: ncbi.nlm.nih.gov; my.clevelandclinic.org.