Chỉ định siêu âm viêm tụy cấp trong trường hợp nào?

1. Viêm tụy cấp là gì?

Tụy là cơ quan đảm nhận nhiệm vụ sản sinh và bài tiết dịch tụy nhằm hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn. Bên cạnh đó, tuyến tụy còn có chức năng điều hòa một số quá trình khác, điển hình như quá trình chuyển hóa đường trong cơ thể. Khi khả năng làm việc của tụy bị suy giảm thì việc duy trì hàm lượng đường trong máu ở mức cân bằng cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Viêm tụy là tình trạng tuyến tụy bị viêm sưng tại chỗ, thường do dịch tiêu hóa hoặc enzyme tấn công tuyến tụy. Viêm tụy cấp là tình trạng xảy ra trong thời gian ngắn, viêm tụy cấp có thể diễn tiến triển thành suy cơ quan, nhiễm trùng huyết, hoại tử tụy… nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh lý viêm tủy cấp là do sỏi mật, người hay sử dụng, lạm dụng rượu bia, người béo phì hoặc người có chỉ số mỡ máu cao.

Viêm tụy cấp là một trong các tình trạng cấp cứu phổ biến, có tỷ lệ tử vong từ 5 – 15%, phụ thuộc vào nhiều nguyên nhân bao gồm cả tuổi tác và bệnh nền đi kèm. Nhìn chung, theo các bác sĩ có kinh nghiệm điều trị viêm tụy cấp thì dạng viêm tụy cấp do sỏi mật có xu hướng tử vong cao hơn so với viêm tụy cấp ở người nghiện rượu. Ngoài ra, người mắc bệnh đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, béo phì… cũng làm gia tăng đáng kể nguy cơ mắc viêm tụy cấp, nếu trong trường hợp viêm tụy cấp, các yếu tố này có thể làm nặng biến chứng và tử vong. Hầu hết các trường hợp tử vong trong cấp cứu viêm tụy cấp là do suy đa tạng và hoại tử tụy nhiễm trùng. Một trong các phương pháp giúp phát hiện viêm tụy cấp đó chính là siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp.

2. Nguyên nhân viêm tụy cấp 

• Nghiện rượu
• Mỡ máu cao cũng là một nguyên nhân thường gặp
• Chấn thương bụng hoặc phẫu thuật: Những chấn thương bụng nghiêm trọng hoặc quá trình phẫu thuật trên vùng bụng cũng có thể dẫn đến viêm tụy cấp
• Hàm lượng canxi trong máu cao
• Sử dụng một số loại thuốc như estrogen, steroid và thuốc lợi tiểu thiazid
• Nhiễm trùng như quai bị, viêm gan A hoặc B, hoặc vi khuẩn salmonella
• Bất thường bẩm sinh ở tuyến tụy

3. Triệu chứng viêm tụy cấp 

Viêm tụy cấp đều có nguy cơ xảy ra ở cả trẻ em lẫn người lớn, một số triệu chứng điển hình dưới đây cảnh báo bạn nên thực hiện siêu âm viêm tụy cấp sớm hơn để phát hiện và điều trị kịp thời. 

3.1. Đối với người lớn

Vì cơn đau viêm tụy cấp chỉ xảy ra trong thời gian ngắn, cho nên nhiều người chủ quan với các dấu hiệu bất thường hàng ngày và thường nhầm lẫn với các bệnh lý khác như đau dạ dày, viêm đại tràng,…. Tuy nhiên, các bác sĩ cho rằng bạn nên đi khám và thực hiện siêu âm viêm tụy cấp nếu gặp các dấu hiệu điển hình dưới đây:

• Đau bụng: Nếu bạn thường xuyên bị đau bụng đặc biệt là đau bụng dữ dội sau bữa ăn thì nên theo dõi trong khoảng 5 ngày. Trong những ngày tiếp theo, nếu triệu chứng phát triển thành đau vùng thượng vị, đau kéo dài lan sang hai bên hạ sườn hoặc phần lưng dưới thì nên đến bệnh viện để kiểm tra.
• Dễ buồn nôn: Sau giai đoạn đau bụng dữ dội, bạn sẽ gặp tình trạng buồn nôn hoặc nôn thốc khi cơn đau tăng cường độ dần. Nếu nôn xong, người bệnh cảm thấy nhẹ bụng hoặc giảm đau thì rất có thể chỉ là cơn viêm dạ dày cấp. Nếu nôn ra dịch dạ dày, nôn ra mật hoặc máu loãng thì nên nhanh chóng đến bệnh viện để tiến hành siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp.
• Chướng bụng và rối loạn tiêu hóa: Đa phần các bệnh có bất thường ở tuyến tụy, điển hình là viêm tụy cấp nhẹ thường có cảm giác chướng bụng, nặng bụng do tiêu hóa kém, dịch tiêu hóa tiết ra không đều. Có thời điểm bạn sẽ bí trung tiện và cả đại tiện nhưng có thời điểm bạn lại đi đại tiện phân lỏng liên tục.

3.2. Đối với trẻ em

Đối với viêm tụy cấp ở trẻ em, triệu chứng điển hình thường đau bụng quanh rốn hoặc trên rốn. Trẻ bị mắc bệnh về tụy cũng thường có biểu hiện nôn nhiều và mất nước.Trẻ em cũng có dấu hiệu đau bụng giống người lớn sau ăn đồ ăn có dầu mỡ thì cũng nên tiến hành siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp để kiểm tra sức khỏe cho bé. 

4. Chỉ định siêu âm viêm tụy cấp khi nào?

Viêm tụy cấp nếu không kịp thời được chẩn đoán bằng hình ảnh viêm tụy cấp trên siêu âm sẽ để lại hậu quả và các biến chứng nặng, nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh. Thông thường, các bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng bệnh lý hiện tại của người bệnh với các dấu hiệu lâm sàng sau đây để chỉ định siêu âm viêm tụy cấp: 

• Đau bụng lặp đi lặp lại sau các bữa ăn, triệu chứng có thể tiến triển thành đau vùng thượng vị và lan đến hai bên hạ sườn. 
• Buồn nôn, nôn ra dịch dạ dày, nôn ra mật hoặc máu loãng
• Chướng bụng, tiêu hóa kém 
• Trẻ em ăn đồ dầu mỡ thấy khó chịu, đau bụng quanh rốn
• Người lớn bị vàng da, cân nặng tụt nhanh, ngứa nghi do bệnh lý gan tụy

4.1. Siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp 

Để đánh giá tình trạng và các bệnh lý tụy, siêu âm tụy đã trở thành một phương pháp quan trọng trong lĩnh vực này.

Mặc dù siêu âm viêm tụy cấp là một phương pháp hiệu quả để xác định các bệnh lý tụy, nhưng việc áp dụng nó có thể gặp một số khó khăn do những yếu tố sau đây:

• Tụy nằm phía sau phúc mạc: Vị trí của tụy đặt sau cơ quan phúc mạc làm cho việc tiếp cận và quan sát tụy bằng siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp trở nên khó khăn hơn.
• Kích thước nhỏ: Tụy có kích thước nhỏ so với những cơ quan khác trong cơ thể, điều này làm cho việc phát hiện và đánh giá tụy trở nên khó khăn hơn trong quá trình siêu âm.
• Che lấp bởi hơi trong dạ dày và đại tràng: Sự hiện diện của khí trong dạ dày và đại tràng có thể làm che lấp tụy trên hình ảnh siêu âm, làm cho việc phân tích tụy trở nên mập mờ và khó xác định.
• Tạng béo: Ở những người có mỡ bụng, tạng béo có thể tạo ra một lớp mỡ dày xung quanh tụy, gây khó khăn trong việc định vị và đánh giá tụy bằng siêu âm.

4.2. Hình ảnh viêm tụy cấp trên siêu âm giúp chẩn đoán bệnh gì 

Khi thực hiện siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp, ngoài việc xác định bệnh lý tụy viêm thì trong một số trường hợp, các bác sĩ có thể phát hiện các bệnh lý liên quan đến tụy như sau:

• Viêm tụy mạn
• Nan giả tụy
• Uy tụy
• Khối u nang của tụy (gồm hai dạng là u tuyến nang thanh dịch và u tuyến nang nhầy)
• Giãn ống tụy
• U nội tiết của tụy

Tuyến tụy là một trong các bộ phận quan trọng tham gia vào hoạt động tiêu hóa và điều hòa đường huyết trong cơ thể. Khi tụy bị tổn thương bởi tình trạng viêm tụy cấp, sức khỏe toàn thân sẽ suy giảm và có thể dẫn tới các triệu chứng nguy hiểm hơn. Một trong các phương pháp giúp phát hiện bệnh lý ở tụy đó là siêu âm chẩn đoán viêm tụy cấp. Với công nghệ siêu âm hiện nay, hình ảnh siêu âm viêm tụy cấp có thể giúp các bác sĩ chẩn đoán tình trạng tụy chính xác hơn, đồng thời đưa ra phương án điều trị phù hợp với người bệnh.