Uống vitamin tổng hợp bao lâu thì ngưng? Hướng dẫn chi tiết cho từng đối tượng

Khái niệm về vitamin tổng hợp

Để bắt đầu, chúng ta hãy cùng hiểu rõ hơn về khái niệm về vitamin tổng hợp. Đây là các sản phẩm bổ sung được bào chế chứa nhiều loại vitamin (như A, C, D, E, K và nhóm B) và khoáng chất (như sắt, canxi, kẽm, magie) khác nhau trong một viên uống hoặc dạng lỏng. 

Vai trò chính của vitamin tổng hợp là cung cấp các vi chất dinh dưỡng mà cơ thể có thể không nhận đủ từ chế độ ăn uống hàng ngày. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là vitamin tổng hợp là thực phẩm bổ sung, không phải là thuốc chữa bệnh. Việc sử dụng thêm các vitamin tổng hợp không thay thế cho một chế độ ăn uống cân bằng và lối sống lành mạnh.

Nên uống vitamin tổng hợp bao lâu thì ngưng? Hướng dẫn theo từng đối tượng cụ thể

Không có mốc thời gian cố định cho việc bổ sung vitamin tổng hợp do nhu cầu và tình hình sức khoẻ cũng như khả năng hấp thụ của mỗi người lại khác nhau. Thời gian uống và ngưng thường phụ thuộc vào việc cải thiện các triệu chứng thường gặp có thể nhận thấy hoặc theo các chỉ định điều trị của bác sĩ/ Nội dung dưới đây là phân tích chi tiết cho một số nhóm đối tượng phổ biến:

Phụ nữ mang thai và cho con bú

Đây là nhóm đối tượng có nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt cao và thường được khuyến nghị bổ sung vitamin tổng hợp trong một khoảng thời gian dài và cụ thể.

Trong thai kỳ và cho con bú, cơ thể người mẹ phải đáp ứng nhu cầu tăng cao của cả bản thân và thai nhi/trẻ sơ sinh. Các dưỡng chất như sắt, folate (axit folic/methylfolate), vitamin D, iốt, và DHA trở nên cực kỳ quan trọng nên cả trong thai kỳ và thời kỳ sau sinh cho con bú, người mẹ có thể được kê đơn hoặc khuyến nghị sử dụng thêm các vitamin tổng hợp. Cụ thể:

• Trong thai kỳ: Các chuyên gia khuyến nghị nên bắt đầu bổ sung vitamin tổng hợp (thường là vitamin tiền sản - prenatal vitamin) ít nhất 3-6 tháng trước khi thụ thai và tiếp tục trong suốt 9 tháng thai kỳ.
• Sau sinh và cho con bú: Việc bổ sung nên được duy trì trong suốt giai đoạn cho con bú (có thể kéo dài từ 6 tháng đến vài năm tùy thuộc vào thời gian mẹ cho bé bú) và ít nhất 6-12 tháng sau sinh ngay cả khi không cho con bú để hỗ trợ quá trình phục hồi của cơ thể mẹ.

Việc ngưng uống vitamin tổng hợp ở nhóm phụ nữ mang thai và cho con bú có thể cân nhắc khi cơ thể người mẹ đã phục hồi, việc cho con bú giảm dần khi bước vào thời kỳ ăn dặm. Tuy nhiên, nếu có kế hoạch mang thai tiếp theo trong thời gian ngắn, việc duy trì bổ sung, đặc biệt là folate, là rất quan trọng để chuẩn bị cho một thai kỳ khỏe mạnh tiếp theo. Việc ngưng quá sớm có thể dẫn đến tái thiếu hụt dưỡng chất. Các loại vitamin tổng hợp được sử dụng cũng nên được tham vấn cùng các bác sĩ chuyên gia sản phụ khoa để phù hợp với từng giai đoạn và thể trạng của người mẹ.

Người lớn tuổi (từ 60 tuổi trở lên)

Khi về già, khả năng hấp thu và tổng hợp một số vitamin của cơ thể thường giảm sút, ngay cả khi chế độ ăn vẫn đảm bảo. Đặc biệt người lớn tuổi thường gặp khó khăn trong việc hấp thu Vitamin B12 do giảm axit dạ dày hoặc thiếu yếu tố nội tại. Nhu cầu Vitamin D cũng tăng do khả năng tổng hợp qua da kém và ít tiếp xúc ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, canxi và vitamin B6 cũng rất quan trọng cho sức khỏe xương và chức năng thần kinh.

Do đến từ đặc điểm sinh lý của cơ thể con người theo độ tuổi nên việc bổ sung vitamin tổng hợp cho người lớn tuổi thường là dài hạn hoặc liên tục, trừ khi có chỉ định cụ thể khác từ bác sĩ dựa trên xét nghiệm máu và tình trạng sức khỏe. Việc bổ sung có thể được tăng cường nếu các cơ thể có biểu hiện thiếu hụt rõ ràng.

Người ăn chay/thuần chay

Người ăn chay/thuần chay tự phát có tiềm ẩn nguy cơ khiến cơ thể thiếu chất do không sử dụng hoặc hạn chế dùng nguồn thực phẩm từ động vật. Chế độ ăn chay hoặc thuần chay cần được lên kế hoạch rất cẩn thận để đảm bảo đủ dinh dưỡng và có khả năng thiếu một số Vitamin và dưỡng chất. Trong đó có Vitamin B12, sắt, kẽm, vitamin D và omega-3 (DHA/EPA). Vitamin B12 là một trong những chất quan trọng nhất mà người ăn chay/thuần chay cần bổ sung, vì nó chỉ có tự nhiên trong thực phẩm có nguồn gốc động vật. 

Việc bổ sung vitamin tổng hợp ở đối tượng này thường là liên tục và lâu dài do chế độ ăn của nhóm người ăn chay/thuần chay không đảm bảo cung cấp đủ vitamin nên trong dài hạn cơ thể có thể thiếu hụt nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khoẻ hệ thần kinh và việc tạo máu trong cơ thể. Và để đảm bảo việc bổ sung vitamin hợp lý thì cần được kết hợp theo dõi sức khoẻ qua các xét nghiệm định kỳ. 

Người có bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc đặc biệt

Một số tình trạng sức khỏe hoặc loại thuốc có thể ảnh hưởng đến quá trình hấp thu, chuyển hóa hoặc tăng đào thải vitamin. Ví dụ như người mắc bệnh tiểu đường dùng metformin có thể giảm hấp thu Vitamin B12; người mắc các bệnh lý tiêu hóa như bệnh Crohn's, bệnh Celiac, hoặc phẫu thuật cắt dạ dày/ruột có thể làm giảm đáng kể khả năng hấp thu nhiều loại vitamin và khoáng chất; Người dùng thuốc giảm axit dạ dày (như PPIs) có thể ảnh hưởng đến hấp thu B12. Vì vậy việc bổ sung viamin tổng hợp là cần thiết và việc này hoàn toàn theo chỉ định và giám sát của bác sĩ. Có thể là ngắn hạn để khắc phục tình trạng thiếu hụt cấp tính hoặc dài hạn để quản lý bệnh lý và ngăn ngừa thiếu hụt thứ phát.

Nguy cơ tương tác thuốc-dinh dưỡng hoặc bệnh lý có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chuyển hóa/hấp thu chất trong cơ thể nên việc ngưng bổ sung cần được cân nhắc kỹ lưỡng và có sự giám sát y tế để tránh làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh hoặc gây ra các thiếu hụt mới.

Người có lối sống căng thẳng, bận rộn, chế độ ăn không đều

Trong cuộc sống hiện đại, nhiều người có lối sống thiếu khoa học, căng thẳng kéo dài, hoặc chế độ ăn uống không điều độ ảnh hưởng tới mất cân bằng và thiếu hụt vitamin trong cơ thể. Căng thẳng làm tăng tiêu hao các vitamin nhóm B. Chế độ ăn nhanh, ít rau xanh, trái cây có thể dẫn đến thiếu hụt vitamin và khoáng chất nói chung vì vậy nhóm người này cũng cần bổ sung vitamin tổng hợp. 

Thời gian bổ sung ở nhóm người này thường là ngắn hạn (khoảng 3-6 tháng) để khắc phục tình trạng thiếu hụt ban đầu và cải thiện các triệu chứng như mệt mỏi, kém tập trung. Tuy nhiền cần phải thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt để giúp cơ thể nhanh chóng cân bằng trở lại thay vì dùng vĩnh viễn. Việc bổ sung vitamin tổng hợp có thể cân nhắc theo chu kỳ và có các khoảng thời gian nghỉ đối với từng loại vitamin theo tham vấn cùng bác sĩ để đạt hiệu quả cao nhất.

Người đang phục hồi sau chấn thương, phẫu thuật hoặc ốm nặng

Người đang cần phục hồi thuộc nhóm có nhu cầu dinh dưỡng tăng cao để bù đắp các tổn thương của cơ thể. Trong giai đoạn này, cơ thể cần nhiều dưỡng chất hơn để tái tạo tế bào, làm lành vết thương, chống viêm nhiễm và phục hồi năng lượng. Việc bổ sung vitamin tổng hợp đã qua xử lý giúp cơ thể giúp cơ thể hấp thụ và phục hồi nhanh hơn. Các vitamin như A, C, E, Kẽm và các vitamin nhóm B rất quan trọng.

Việc bổ sung vitamin ở nhóm người này cần tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ, thường là ngắn hạn (vài tuần đến vài tháng), cho đến khi hồi phục hoàn toàn. Lúc này cơ thể đã hồi phục và nhu cầu dinh dưỡng trở về mức bình thường nên việc tiếp tục bổ sung liều cao có thể không cần thiết và đôi khi không có lợi.

Những lưu ý quan trọng về dinh dưỡng và lối sống sau khi ngưng uống vitamin tổng hợp

Việc ngưng bổ sung vitamin tổng hợp thường do cơ thể đã phục hồi hoặc đạt trạng thái cân bằng mới thông qua chế độ dinh dưỡng và lối sống được điều chỉnh. Việc kiểm tra sức khoẻ định kì và theo dõi qua các chỉ số xét nghiệm là cần thiết nên để ngăn ngừa tình trạng tái thiếu hụt vitamin. Các lưu ý sau khi ngưng sử dụng cần được cá nhân hóa theo từng đối tượng, cụ thể:

Đối với phụ nữ mang thai/cho con bú

Khi bạn quyết định ngừng cho con bú hoặc cơ thể đã phục hồi sau sinh thì có thể cân nhắc ngừng uống vitamin tổng hợp. Cần lưu ý bổ sung cho cơ thể bằng một thực đơn cân bằng và đa dạng, chú trọng các thực phẩm giàu sắt (thịt đỏ, gan, đậu), canxi (sữa, sữa chua, rau xanh đậm), iốt (hải sản, muối iốt), và DHA (cá béo). 

Các dấu hiệu cơ thể chưa sẵn sàng và có khả năng tái thiếu hụt vitamin cần lưu ý gồm: mệt mỏi, rụng tóc kéo dài, giảm năng lượng, khó tập trung, da xanh xao. Vì vậy nên có kế hoạch tái khám định kỳ, đặc biệt nếu bạn còn có ý định mang thai lần nữa thì nên trao đổi cùng bác sĩ hoặc chuyên gia sản khoa để có kế hoạch bổ sung vitamin tổng hợp trở lại và vào thời điểm thích hợp.

Đối với người lớn tuổi

Vấn đề thiếu hụt vitamin ở người lớn tuổi đến từ khả năng hấp thụ giảm nên việc ngưng vitamin tổng hợp cần được theo dõi chặt chẽ. Cần đánh giá lại định kỳ tình trạng dinh dưỡng của nhóm người này, đặc biệt là kiểm tra nồng độ vitamin (đặc biệt B12, Vitamin D) định kỳ qua xét nghiệm máu, ví dụ mỗi 6-12 tháng một lần và ưu tiên dùng các thực phẩm tăng cường vi chất như sữa, ngũ cốc ăn sáng,...

Cần lưu ý thêm là nên xây dựng chế độ ăn dễ tiêu hóa và hấp thu: Các thực phẩm mềm, nấu chín kỹ, hoặc các món súp, cháo, sinh tố có thể giúp việc hấp thu dưỡng chất dễ dàng hơn.

Đối với người ăn chay/thuần chay sau khi ngưng 

Một số vitamin thiếu hụt của nhóm người này là không tránh khỏi nên nhóm người này cần tìm kiếm các loại thực phẩm thay thế khác để bổ sung B12 (như sữa thực vật, ngũ cốc ăn sáng) hoặc các nguồn Omega-3 từ thực vật (như dầu tảo biển). Việc thiết kế một chế độ ăn chay/thuần chay đảm bảo đủ tất cả các vi chất dinh dưỡng mà không cần bổ sung là rất phức tạp và cần sự hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng.

Đối với các nhóm khác (phục hồi, lối sống bận rộn)

Sau khi đạt được mục tiêu ban đầu từ việc bổ sung vitamin tổng hợp thì bạn có thể ngừng uống. Việc quan trọng nhất là tái thiết lập và duy trì thói quen ăn uống lành mạnh với việc ăn đủ bữa, đa dạng thực phẩm (rau, củ, quả, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc). Duy trì lối sống năng động cần được lưu ý vì vận động thể chất không chỉ giúp duy trì cân nặng mà còn cải thiện quá trình hấp thu và chuyển hóa dưỡng chất.

Nếu là người có tiền sử thiếu hụt nghiêm trọng, việc xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra nồng độ vitamin và khoáng chất có thể cần thiết. Ngoài ra cũng cần theo dõi các dấu hiệu bất thường của sức khoẻ có liên quan đến nguy cơ thiếu hụt vitamin và khoáng chất như: mệt mỏi, khó tập trung, tê bì, thay đổi tâm trạng, rụng tóc bất thường.

Vai trò không thể thiếu của tư vấn y tế

Trong mọi trường hợp, dù bạn thuộc nhóm đối tượng nào, việc ngưng bổ sung vitamin tổng hợp cần được cân nhắc và theo dõi sau ngưng. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi ngưng hoặc thay đổi liều lượng, đặc biệt đối với người có bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc và đánh giá tình trạng dinh dưỡng tổng thể qua các xét nghiệm là cách chính xác nhất để biết liệu bạn có còn cần bổ sung hay không.

"Uống vitamin tổng hợp bao lâu thì ngưng?" sẽ có câu trả lời khác nhau phụ thuộc vào nhu cầu đặc thù của từng nhóm đối tượng như phụ nữ mang thai và cho con bú, người lớn tuổi, người ăn chay, hay những người có bệnh lý và lối sống đặc biệt.

Điều quan trọng là việc bổ sung vitamin tổng hợp phải có mục đích rõ ràng và được giám sát. Sau khi đạt được mục tiêu ban đầu, việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, đủ nước và lối sống năng động là chìa khóa để giữ vững sức khỏe bền vững. Hãy luôn lắng nghe cơ thể mình và tham vấn ý kiến chuyên gia y tế để có được lời khuyên cá nhân hóa, giúp bạn đưa ra quyết định tốt nhất cho sức khỏe của bản thân.

Nguồn tham khảo:

1. World Health Organization (WHO). (2015). The Global Prevalence of Anaemia in 2011. WHO Press. Truy cập từ: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/177069/9789241564996_eng.pdf
2. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2020). Nutrition During Pregnancy and Lactation. Committee Opinion No. 817. Obstetrics & Gynecology, 136(6), e213-e224.
3. Institute of Medicine (US) Committee on Nutritional Needs of Pregnant Women, Institute of Medicine (US) Committee on Nutritional Needs of Pregnant Women and Lactating Women. (1991). Nutrition During Pregnancy and Lactation: An Inventory. National Academies Press (US).
4. Institute of Medicine (US) Committee on Nutritional Needs of Pregnant Women, Institute of Medicine (US) Committee on Nutritional Needs of Pregnant Women and Lactating Women. (1991). Nutrition During Pregnancy and Lactation: An Inventory. National Academies Press (US).
5. National Institutes of Health (NIH) - Office of Dietary Supplements. (2024). Vitamin B12 Fact Sheet for Health Professionals. Truy cập từ: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-HealthProfessional/
6. National Institutes of Health (NIH) - Office of Dietary Supplements. (2024). Vitamin D Fact Sheet for Health Professionals. Truy cập từ: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional/
7. Academy of Nutrition and Dietetics. (2016). Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 116(12), 1970-1980.
8. Smelt, A. H., de Boer, A., & Klungel, O. H. (2001). Drug-nutrient interactions: A review of commonly prescribed drugs. Drug Safety, 24(2), 111-125. (Lưu ý: Năm xuất bản cũ, nhưng nguyên tắc chung vẫn đúng).
9. Kennedy, D. O. (2016). B Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy—A Review. Nutrients, 8(2), 68.
10. National Institutes of Health (NIH) - Office of Dietary Supplements. (2024). Zinc Fact Sheet for Health Professionals. Truy cập từ: https://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc-HealthProfessional/
11. Institute of Medicine (US) Committee to Review Dietary Reference Intakes for Vitamin D and Calcium. (2011). Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. National Academies Press (US).
12. U.S. National Library of Medicine. (2024). Methylenetetrahydrofolate Reductase Deficiency. Genetics Home Reference. Truy cập từ: https://medlineplus.gov/genetics/condition/methylenetetrahydrofolate-reductase-deficiency/